Richard Dawkins'i günümüzde tanımayan yok denecek kadar azdır. Steven Rose ise, Londra'daki Open University ve Gresham College'da biyoloji ve nörobiyoloji üzerine araştırmalar yürüten bir ayrıcalıklı profesördür. Bu ikili (ve çok daha fazlası), modern bilimin en güçlü sahalarından biri olan evrimsel biyolojinin köşebaşı taşları arasında yer almaktadır.
Okurlarımızdan sevgili Serdar Bilgili ve Ozan Baytaş tarafından Türkçeye kazandırılan bu röportajda, ikilinin "Darwinci değişim" ve birçok diğer evrimsel biyoloji konsepti üzerine tartışmalarını göreceğiz. Çevirmenlerden Ozan Baytaş'ın sunuşu şu şekilde:
"Bu tartışmanın en önemli noktalarından biri evrim teorisinin gerçek olduğudur. Tartışma evrimin mekanizmaları üzerine yoğunlaşıyor. Bu vidyonun güzel yanlarından biri iki önemli biyoloğun evrimsel konseptlerle ilgili düşüncelerini paylaşıp karşılaştırmasıdır.
Richard Dawkins ve Steven Rose, kendilerini bir Darwinist olarak görürler. Bunu Steven Rose, evrime ilişkin delillerin çokluğu üzerinden tanımlar. Richard Dawkins ise bunu bir seviye üste çıkarıp özellikle Darwinin öne sürdüğü evrimsel mekanizmaların temel mekanizmalar olduğu algısından tanımlar. Bu iki düşünce tarzı birbirinden çok da farklı gözükmeyebilir; fakat önemli birkaç ayrım yapılabilir.
En önemli tartışma konularından biri evrimin hangi seviyede çalıştığıdır. Richard Dawkinse göre bu genlerdir, Steven Rosee göre bütün seviyelerdedir, yani genlerde, hücrede, organizmada, popülasyonda. Steven Rose içeriğin, yani genlerin, hücrelerin, organizmaların içinde bulunduğu ortamın ve durumun çok önemli olduğunu ve bu kavramlardan bağımsız evrimsel süreçlerin tartışılamayacağını düşünüyor. Richard Dawkins ise genlerin varyasyonunu temel alıp, istatistiksel olarak probleme yaklaşıyor. İki düşünce tarzında özellikle farklı bilim alanlarından geldikleri için farklar var. Steven Rose evrimsel sürecin bütün bağlamlarda çalışılması gerektiği ve tek gen seviyesinde bu sürecin fazla indirgemeci yaklaşıldığı kanısındadır. Bu konu üzerinde ayrıntılı durulabilir ve göründüğü kadar da basit değildir.
Popüler kültürde genler hakkında konuşmak çok yaygındır. Gey ve lezbiyen olmak için gen mesela Bir gendeki değişiklikler çok spefisik bir sonuç yaratabilir ama bu sonuçları doğru bağlamda değerlendirmek lazım. Gey olmak için bir gen söylemi çok yanlıştır. Belli genlerdeki belli varyasyonlar gey olmak için yatkınlığı artırabilir ama şu gen suna eşittir demek biyolojinin o karmaşık dünyası hakkında hiç bir şey bilmemekten kaynaklanır. Aynı zamanda gey olmak gibi aynı zamanda sosyokültürel olan bir kavramın insan tarihinde farklı zamanlarda farklı değerlendirildiğini unutmamak lazım (Antik Yunanda bir gey bireyle şimdiki Türkiyede gey olmak mesela).
Bilim ve kültürel/politik/felsefi kavramlar bir araya gelip çağın düşünce yapısını değiştirir. Bunun en iyi örneklerinden biri Sovyet Rusyada Marksizmin Mendelizm ve Darwinizmi öne çıkarmasıdır. Özellikle Lev Vygotsky (sosyokültürel teori) gibi isimler büyük katkılar sağlamıştır. Mendelyan genetiğini burjuva sahte bilimcilik olarak değerlendiren Trofim Lysenko, Lamarckiyan (anne-babanın hayatları boyunca elde ettikleri fiziksel/aklı değişimleri çocuklarına aktırabilmesi) bir bakış açısı getirir. Yani tarımda, çiftleştirmedense, önceki jenerasyonun fizyolojisini değiştirerek bir sonraki jenerasyonları daha iyi, sağlıklı kılmayı amaçlamıştır. Bu Sovyet genetiği için bir felaket olmuştur ve Lysenkonun böyle bir tutumu sergilemesini Rusyadaki o zamanın kötü tarımsal ekonomisine bağlayabiliriz. Lysenkonun gen ve çevre ikilemi arasında kalması, aradaki karmaşık bütünlüğü hiçe sayması hem bilim hem de toplum açısından kötü bir dönem yaratmıştır. Burada bir isimden bahsetmek istiyorum o da Nikolai Vavilov. Vavilov tarımın gelişmesi için araştırmalar yapmıştır ve Lysenkonun Mendelyan karşıtı olmasını eleştirmiştir.
Bu konuşmadan tek bir fikir kazanmak istiyorsanız o da bilimde, bu vidyoda özellikle evrimde, çoğu fenomen kendi çevresi bağlamında değerlendirilmelidir. Bu vidyo bir çok konuya değiniyor ve bunu güzel bir tartışma olarak belleğinize kaydedebilirsiniz. Başka konular da bu vidyoda çok önem kazanıyor ama bu yorumda değinmedik: Evrimin şimdiki insan hayatını nasıl değiştirdi? Biyolojik determinizm bilimsel ve toplumsal düşüncelerimizi nasıl değiştirdi? Evrimsel psikoloji ve sosyobiyoloji kritiği."