- Konum
- İstanbul
-
- Üyelik Tarihi
- 27 Tem 2013
-
- Mesajlar
- 813
-
- MFC Puanı
- 14
Franz Kafkanın Dönüşümleri, Kafka için bir başvuru kitabı. Kafka okumalarına başlayacak ya da Kafka yapıtlarını okumuş fakat yapıtların arka planı konusunda fikri olmayan okurlar için gerekli tüm bilgiyi toparlayıcı nitelikte. Kafka Kafka Olmadan, Bir Yazarın Doğuşu, Bekârın Mutsuzluğu ve Sağ Kalmak başlıklı dört bölüm ile Tanıklıklar ve Belgeleri içeren kitabın yazarı Claude Thiébaut, Kafka söz konusu olduğunda vurgulanması neredeyse âdet olmuş, Kafka tüm kitaplarında kendini yazmıştır savına yaslanır. Kitap bu savın izinde, baba Hermann Kafkanın oğlu üzerindeki hadımlaştırıcı etkisinin, onun yapıtlarının ve aşk ilişkilerinin trajik kimliğini belirleyişine odaklanır.
Kendini yazmak derken
Bir yazarın yazdığı her şeyde kendini anlatıyor olması bir çıkarım ve ifade olarak o kadar da parlak değildir aslında. Otobiyografik malzemenin dönüştürülmesi, ister bütünüyle yaşamöyküsüne yaslanan metinler üretiliyor, ister yazar yarattığı kişilerin duyu izlenimleri aracılığıyla kendini ele veriyor olsun kurmaca bağlamında yadsınamaz bir öneme sahiptir. Sembolik, alegorik, dinî, felsefi, psikanalitik okumalara son derece açık olan Kafka yapıtlarını yazarın kırılmalarıyla açıklamak yapıtları bazı çıkış noktalarına indirgemek gibi görünebilir. Mesele, Kafkanın kendine dair olandan kurmaca dünyayı oluştururkenki tarzını kavramaktır ve bu bir başvuru kitabındaki bakış açısını aşan çok yönlü incelemeler gerektirir. Thiébaut, Kafka yapıtlarını tam da yazarın yaşamından türeyen yanlarıyla ele almayı seçer, yazarın kendisine gelene kadarki gerçeklik tanımını nasıl altüst ettiğiyle ilgilenmez. Tzvetan Todorovun Fantastikte Kafkayı yerleştirdiği konumu hatırlamak önemlidir. Todorov, okurun zihninde anlatılanlar gerçekten yaşanıyor mu yoksa hepsi bir hayal mi sorusunu yaratan metinleri fantastik olarak tanımlayıp, fantastiğin bu kararsızlık kadar sürdüğünü belirtiyor ve Kafka yapıtlarıyla edebi bir tür olarak fantastiğin sona erdiğini söylüyordu. Bunun nedeni Kafkanın gerçeği yeniden üretme biçimiyle ilgilidir. O yaşamın gündelik düzenini ve ilişkileri şiddet mekanizmalarına dönüştürerek etkileyici biçimde somut durumlar yaratır. Baskı altında olmayı gerçek bir tutukluluk hali, suçlayıcı bir görüşmeyi bir mahkeme, itaatsizliğe cezayı deriye komutlar yazan bir makine olarak kurgular ki zihinde yaşananlar için gerçek mi hayal mi sorusunu yöneltmek son derece geçersiz bir hale gelir. Kafkadan itibaren her türlü yazmak kendini yazmaktır ve hayali olanın gerçekdışı bir yanı yoktur. Bütün bunlar, çağının pek çok büyük yazarını okumayan Kafkanın Freudu okuyor olmasıyla ilişkilendirilebilir.
Sağlıklı Bir Gençten Ölümcül Bir Hastaya
Thiébaut, Kafkayı anlatmaya Pragla başlar. Büyük tarihsel olaylara sahne olmuş Prag bir Hıristiyan kenti olmasının yanı sıra Orta Avrupanın en büyük Yahudi gettolarından birini barındırır. Benzer bir karışım kentin Alman kimliğinde ve Çek nüfusunda karşımıza çıkar. Yazar, Kafkanın kimlik sorunlarını kentle özdeşleştirir. Kafkanın babası Hermann Kafka, annesi Julie Löwy ve kız kardeşleri Elli, Valli ile Ottla, Kafkanın yaşamındaki temel rolleriyle kısaca tanıtılırlar. Prag Üniversitesinden hukuk doktoru olarak mezun olan Kafkanın, İtalyan sigorta şirketi Assicurazioni Genaralideki işi düşük maaş, uzun çalışma saatleri ve seyahatlere olanak tanımamasından dolayı hayal kırıcıdır. Öyle ki Kafka yaşadığı sokağın adını İntihar Etmek İsteyenler İçin Tramplen Sokağı olarak değiştirmek ister. Kafka, Bohemya Krallığı İşçi Kaza Sigortasında çalışmaya başlayacak ve maaşı da kendisi de hızla yükseldiği gibi günde altı saat çalışarak yazmaya vakit ayırabilecektir. Thiébaut, Kafkanın bu dönemde spor yapan, arkadaşlarıyla Pragdaki entelektüellerin toplandığı Savoy, Arco, Louvre gibi kafelere giden, yakışıklı ve sağlıklı bir genç olduğunu söylerken onun çevresinde yaratılan cinsel iktidarsızlık efsanesini de yıkmak ister. Bu bağlamda Kafkanın aşk hayatı, on yedi yaşında, Selma Kohnla birlikteliğinden başlayarak Hedwig Weiler adlı bir garsondan adı verilmeyen ******lere, Felice, Milena ve Doraya kadar yakından takip edilir.
Edebiyatın en sorunlu babası
Kafka, ilk kitabı Gözlemde (1912) yer alan Bekârın Mutsuzluğu, İşadamı, Evin Yolu gibi metinlerde yalnız bir erkeğin mutsuzluğunu işlemiş, evlenme çoluk çocuğa karışma yoluyla normalleşmenin gerekliliğini sorgulamıştır. Babasının işleriyle uğraşmasının yanı sıra kayınbiraderinin açtığı ve babasının da yatırım yaptığı amyant fabrikasında uzun vakitler geçirmek zorunda kalan Kafka evliliği de yazmaya vakit bırakmayan bir düzen olarak görür. Felice Bauerle nişanlandığında babasıyla yaşadığı çatışma, Babaya Mektuptan bildiğimiz çocukluk yaralarının kat kat üstündedir. Felicee ilk mektubunun ardından bir gecede yazdığı Yargıdaki baba Bendemannın ilk bakışta bir Hermann Kafka portresi olmadığını söyleyen Thiébaut, metnin kişisel bir hesaplaşma olarak okunabileceğini söyler. Öyküdeki Frieda Brandenfeld ile Felice Bauerin ad ve soyadlarının ilk harflerine de dikkat çekilir. Oğlunun tiyatrocu dostları için itlerle düşüp kalkan pirelenmeden edemez diyen Hermann Kafkaya oğlu meydan okur. Ben bir Ungezieferim, başka bir deyişle bokböcegindense hamam böceğine yakın, pis bir hayvanım, ama sen bir kargasın der. Yargıdaki baba imgesinin üstüne Dönüşüm doğar. Kafkanın Felicele görüşmeye devam ettiği süreçte baba figürünün etkisinin sürdüğü ve Kafkanın suçluluk duygusunu yansıtan en önemli yapıtları yazılacaktır. Hastalığının ortaya çıktığı ve uzun bir tedavinden dönüp aynı pansiyonda kaldığı Julie Wohryzekle evlenmeye kalktığında da Hermann Kafka kadının hafifmeşrepliğine, cinselliğin iğrençliğine imalarla Kafkayı engelleyecektir. Milena Jesenská ile karşılıksız aşkı Kafkayı yıpratır ve veremin giderek ilerlediği yıllarda Dora Diamant devreye girer. Konuşamaz, yemek yiyemez hale gelen Kafka ölmeden önce yazdığı her şeyi dostu Max Broda bırakmış ve tüm yazdıklarının yakılmasını istemiştir.
Franz Kafkanın Dönüşümleri, Kafkanın Pragdaki yaşamını bina bina gösteren şehir planından aile fotoğraflarına, kitap kapaklarından film uyarlamalarının sahnelerine tam 138 görsel içerir. Kitabı her yaştan okur için ilgi çekici kılan öncelikle bu zengin görsel malzemedir. Kafkanın uluslararası karşılanışı konusunda Albert Camus, Georg Lukács, Umberto Eco gibi yazarların değerlendirmelerinden yapılan alıntılar ve sinemada Kafka listesi de dikkate değer.
FRANZ KAFKANIN DÖNÜŞÜMLERİ
Claude Thiébaut,
Çeviren: Orçun Türkay,
Yapı Kredi Yayınları
2013, 144 sayfa, 18 TL.