Dünyamızın kalabalıklaşmasıyla beraber artan yerleşim alanları ile hayvanların doğal yaşam alanlarını yok ediyoruz. Tüm dünya üzerinde bazı hayvanların neslinin tükenişine şahit oluyoruz. Özellikle 21. yüzyılda, nesli tükenmekte olan hayvanların sayısı diğer yüzyıllara göre çok daha fazla. Yaşamımız sürdüğü müddetçe de bir çok hayvanının neslinin tükenişine şahitlik edeceğiz. Daha önce nesli tükenen hayvanları gördükçe Nesli tükenmekte olan hayvanları koruma altına almamızın önemini daha iyi anlayabiliriz. Ekolojik dengenin korunması için de önemli olan bu mesele aynı zamanda, gelecek nesillere ne bıraktığımızla da ilgilidir.
Dünyanın En Yaşlı Hayvanına Merhaba Deyin: Tam 200 Yaşında
Peki Anadoluda nesli tükenmek üzere olan hayvanlar neler?
#1 Kelaynak
Nesli tükenmekte olan hayvanlardan biri de Kelaynaktır. Dünyada sadece Türkiyede (Birecik/Urfa) ve Fasta koruma altında az sayıda bulunmaktadırlar. Dünya popülasyonları yaklaşık 500 bireydir. Türünün doğal yaşam alanı Alplerden Kızıldenize, Fasdan Güneydoğu Anadoluya kadar uzanan geniş bir coğrafyadır. Yanlış tarım politikaları sonucunda kurutulan sulak alanlar ve böcek öldürmek için tarlalarda kullanılan ağır kimyasallar (Özellikle DDT) bu kuşun neslini tükenmenin eşiğine getirmiştir.
Günümüzde Türkiyede 83 kelaynak olmakla beraber 13 tane yavru bulunmaktadır.Ve Birecikteki kelaynakların sağlık durumları da iyidir.
#2 Akdeniz Foku
Sadece Doğu Akdeniz sahilleri ile Batı Afrikanın bir sahilinde yaşayan bu fok türü, aşırı avlanma, yaşam alanları kaybı ve deniz ekosisteminin bozulması nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Araştırmacıları göre günümüzde yaşayan Akdeniz foklarının tahmini sayısı 600dür.
#3 Hint Oklu Kirpisi
Daha çok İskenderun çevresinde, Kahramanmaraş, Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Mersin, Antalya, Muğla, Aydın, İzmirde görülür. Bursa, Balıkesir, Kütahya ve Kocaelinden de kayıtlar vardır.
#4 Ulu Doğan
Türün soyu, Asyadaki yaşam alanlarının kısmen azalmasına bağlı olarak tehlike altındadır. Ulu doğanlar, doğal yaşam ortamlarından şahincilik için zorla alıkonulurlar.
Türkiyede Falco cherrug cherrug gray ve Falco cherrug milvipes jerd ırklarının İzmir İstanbul,Tarsus Ankara,Ereğli ve Kastamonuda bulunduğu literatürde ortaya getirlmiştir. Bunun yanı sıra Ulu Doğanlar Bayburt, Erzurum, Arpaçay, Rize, Trabzon ve Süphan Dağında rastlandığı bilinmektedir.
#5 Kolan Balığı
Avrupa kıyıları ve Karadenizde görülen Kolan Balığı nesli kritik tehlikedeki türler arasında yer almaktadır.
#6 Toros Kurbağası
Kurbağalar ekolojik denge içerisinde önemli rol oynayan türlerden biri olmakla beraber bazı kurbağalar nesli tükenen hayvanlara dahildir. Toros kurbağası, Dünyada yalnızca Türkiyenin Niğde ili Ulukışla ilçesi sınırları içerisindeki Toros Dağlarında 2560 metre yükseklikteki Eğrigöl, Karagöl ve Çiniligölde yaşamaktadır.
#7 Bozkır Tuygunu
Erkeği çok açık renklidir, martıya benzer, göğsü beyaz, kanat uçları kama biçiminde dar ve siyah (genç erkeğinkinde daha belirgin), kanat altı ise beyazdır. Dişisi çayır delicesine benzer. Koyu kulak lekesinin altında açık renk bir halka bulunur.
#8 Ak Kuyruklu Kartal
Ülkemizde yaşayan kartalların en büyüğü olan ak kuyruklu kartal yerli bir kuştur. Bu türün ülkemizde ürediği alanlar her geçen gün azalmaktadır. Ak kuyruklu kartallar göllerin yanı başında uzanan ormanlık alanlarda üremeyi tercih ederler.
#9 Bozkır Kartalı
Ülkemizde oldukça nadir gözüken bir kartal türüdür. Türkiyede ürediği alanların sayısı oldukça az olan bozkır kartalını göç döneminde Hatay bölgesinde görmek mümkündür.
#10 Mezgeldek
Güney ve merkezi Avrupa ile batı ve merkezi Asyaya yayılış gösterirler. En güneydeki Avrupalı kuşlar çoğunlukla yerleşiktir ama diğer popülasyonlar kışın güneye göç ederler. Bu kuşları yıl boyunca Trakyada görülebilir ama batı Anadoluda sadece göç zamanında görülmektedirler.
#11 Telliturna
Telli turnalar genellikle, kış boyunca kuru otlaklarda bulunurken, üreme mevsimi esnasında bataklık alanlar yaşam yeri olarak tercih edilir. Nemli bataklıklar, bozkır habitatları ve çayırlar seçilebileceği diğer alanlardır. Türkiyede şu anda 11 telli turna vardır. Nesli tükenmekte olan kuşlar arasındadır.
Türkiyede sadece Bulanık Ovasında yaşayabilmektedirler.
#12 Anadolu Dikenli Faresi
Anadolu Dikenli Faresi Türkiyede yalnızca Silifke ve Çukurova çevresindeki ormanlarda yaşar. Nesli tükenmekte olan hayvanların arasındadır.
#13 Çizgili Sırtlan
Doğada düşük yoğunlukta bulunmaları, iyi gizlenmeleri ve yalnız yaşamaları sebebi ile vahşi yaşamda görülmeleri çok zordur. Günümüzde Anadolunun belirli bölgelerinde Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü tarafından fotokapanlarla takip edilmektedir. Ayrıca 2007 yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Doğa Derneği gönüllüleri tarafından üç adet çizgili sırtlan yuvası belirlenmiş ve bu yuvalardan birini kullanan bir çift çizgili sırtlan görüntülenmiştir. Bölge koruma altına alınmış ve fotokapanlarla izlenilmektedir. Anadolu da sayısı az olmakla birlikte,avlanılması kesinlikle yasaktır.
Çizgili sırtlanların Türkiye popülasyonunu korumak için Güneydoğu Anadolu bölgesinin dışında, Altınözü Hatayda 38.811 hektarlık bir alan yaban hayatı geliştirme sahası olarak ayrılmıştır.
#14 Acem Ceylanı
Urfanın Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliğinde korunmakta ve üretilmektedir. Çiftlik arazisi dolaşıldığında bir günde 30-40lık 8- 10 sürüye rastlamak mümkün olabilmektedir.
#15 Alageyik
Dama dama alt türünün günümüzdeki yabani popülasyonlarının Türkiyede yıl boyu görüldüğü iki alandan birisi AntalyadakiTermessos Milli Parkı ve Düzlerçamı Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında, diğeri Mersin dir. Ayrıca çok az miktarda Bolu Dağlarındada bulunur.
Türkiyede ilk defa av ve yaban hayatı çalışmaları Antalya Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Düzlerçamı bölgesinde 1966 yılında başlamıştır. Senelerce bilinçsiz ve acımasız sürdürülen avcılık nedeni ile nesilleri yok olma sınırına gelen ve sadece Türkiyede Düzlerçamında 7 baş kalan alageyikler koruma çalışmalarıyla 2010 yılında 300-400 başa ulaşmıştır. Düzlerçamından Türkiyenin çeşitli yerlerine alageyik aktarılmaktadır. Bir asır önce alageyiklerin görüldüğü Dilek Yarımadası Milli Parkına günümüzde Antalya Düzlerçamındaki 200 başlık popülasyondan bir kısmı aktarılmıştır.
#16 Bayağı Bukelamun
Türkiye`de kuzeyde İzmir`den güneye doğru Ege sahilleri ile bütün Akdeniz sahil bölgesininde yayılmıştır.
#17 Dikkuyruk
Ülkemizde, Göller Yöresindeki etrafı geniş sazlıklarla çevrili irili ufaklı göllerde ve Göksu Deltasında yaşarlar. Afyonkarahisar veKonya civarında da bir miktar nüfüsa sahiptirler.
En yoğun olarak Burdurda bulunurlar. Dünya üzerindeki kış nüfüslarının %66sından çoğu Burdur Gölünde bulunmaktadır. Koruma altına alınmış türlerdendir ve avlanması(avlanma sezonu dahil) yasaklanmıştır.
#18 Fare benzeri yediuyur
Dünyadaki son yaşam alanları arasında yer alan Trakyadaki habitatları, Edirne ve çevresindeki tarla aralarındaki çalılık, meşelik ve meyve bahçeleridir. Adlarını fareninkine benzeyen ince ve tüysüz kuyruklarından alırlar.
#19 Tırtak
1960lı yıllarda Akdeniz ve Karadenizde tırtak populasyonunda feci bir azalma olmuştur ama bunun nedenleri bugüne kadar aydınlatılamamıştır. Ama tırtakların hala bugüne kadar süren en büyük sorunları şunlardır: Gemilerin pervanelerine çarparak ölmeleri, balık ağlarına takılarak su altında boğulmaları ve günden güne azalan balıklar ve kirlenen denizsuyu.
#20 Kara Akbaba
Kartallar, çaylaklar ve doğanlar gibi gündüzcül bir kuştur. Daha çok yaşlı ağaçların bulunduğu ormanlarda yaşayan türün sayısı, yaşam alanlarının yok olması nedeniyle her geçen gün azalmaktadır. Türkiyede Soğuksu Milli Parkı (Kızılcahamam) ve EskişehirTürkmenbaba Dağında bulunur fakat en büyük popülasyonu Çorumdadır. Türkiyede sayılarının 50 civarında kaldığı söylenmektedir. Çok acil olarak koruma altına alınmaları gerekmektedir.
Dünyanın En Yaşlı Hayvanına Merhaba Deyin: Tam 200 Yaşında
Peki Anadoluda nesli tükenmek üzere olan hayvanlar neler?
#1 Kelaynak
Nesli tükenmekte olan hayvanlardan biri de Kelaynaktır. Dünyada sadece Türkiyede (Birecik/Urfa) ve Fasta koruma altında az sayıda bulunmaktadırlar. Dünya popülasyonları yaklaşık 500 bireydir. Türünün doğal yaşam alanı Alplerden Kızıldenize, Fasdan Güneydoğu Anadoluya kadar uzanan geniş bir coğrafyadır. Yanlış tarım politikaları sonucunda kurutulan sulak alanlar ve böcek öldürmek için tarlalarda kullanılan ağır kimyasallar (Özellikle DDT) bu kuşun neslini tükenmenin eşiğine getirmiştir.
Günümüzde Türkiyede 83 kelaynak olmakla beraber 13 tane yavru bulunmaktadır.Ve Birecikteki kelaynakların sağlık durumları da iyidir.
#2 Akdeniz Foku
Sadece Doğu Akdeniz sahilleri ile Batı Afrikanın bir sahilinde yaşayan bu fok türü, aşırı avlanma, yaşam alanları kaybı ve deniz ekosisteminin bozulması nedeniyle yok olma tehlikesiyle karşı karşıya. Araştırmacıları göre günümüzde yaşayan Akdeniz foklarının tahmini sayısı 600dür.
#3 Hint Oklu Kirpisi
Daha çok İskenderun çevresinde, Kahramanmaraş, Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Mersin, Antalya, Muğla, Aydın, İzmirde görülür. Bursa, Balıkesir, Kütahya ve Kocaelinden de kayıtlar vardır.
#4 Ulu Doğan
Türün soyu, Asyadaki yaşam alanlarının kısmen azalmasına bağlı olarak tehlike altındadır. Ulu doğanlar, doğal yaşam ortamlarından şahincilik için zorla alıkonulurlar.
Türkiyede Falco cherrug cherrug gray ve Falco cherrug milvipes jerd ırklarının İzmir İstanbul,Tarsus Ankara,Ereğli ve Kastamonuda bulunduğu literatürde ortaya getirlmiştir. Bunun yanı sıra Ulu Doğanlar Bayburt, Erzurum, Arpaçay, Rize, Trabzon ve Süphan Dağında rastlandığı bilinmektedir.
#5 Kolan Balığı
Avrupa kıyıları ve Karadenizde görülen Kolan Balığı nesli kritik tehlikedeki türler arasında yer almaktadır.
#6 Toros Kurbağası
Kurbağalar ekolojik denge içerisinde önemli rol oynayan türlerden biri olmakla beraber bazı kurbağalar nesli tükenen hayvanlara dahildir. Toros kurbağası, Dünyada yalnızca Türkiyenin Niğde ili Ulukışla ilçesi sınırları içerisindeki Toros Dağlarında 2560 metre yükseklikteki Eğrigöl, Karagöl ve Çiniligölde yaşamaktadır.
#7 Bozkır Tuygunu
Erkeği çok açık renklidir, martıya benzer, göğsü beyaz, kanat uçları kama biçiminde dar ve siyah (genç erkeğinkinde daha belirgin), kanat altı ise beyazdır. Dişisi çayır delicesine benzer. Koyu kulak lekesinin altında açık renk bir halka bulunur.
#8 Ak Kuyruklu Kartal
Ülkemizde yaşayan kartalların en büyüğü olan ak kuyruklu kartal yerli bir kuştur. Bu türün ülkemizde ürediği alanlar her geçen gün azalmaktadır. Ak kuyruklu kartallar göllerin yanı başında uzanan ormanlık alanlarda üremeyi tercih ederler.
#9 Bozkır Kartalı
Ülkemizde oldukça nadir gözüken bir kartal türüdür. Türkiyede ürediği alanların sayısı oldukça az olan bozkır kartalını göç döneminde Hatay bölgesinde görmek mümkündür.
#10 Mezgeldek
Güney ve merkezi Avrupa ile batı ve merkezi Asyaya yayılış gösterirler. En güneydeki Avrupalı kuşlar çoğunlukla yerleşiktir ama diğer popülasyonlar kışın güneye göç ederler. Bu kuşları yıl boyunca Trakyada görülebilir ama batı Anadoluda sadece göç zamanında görülmektedirler.
#11 Telliturna
Telli turnalar genellikle, kış boyunca kuru otlaklarda bulunurken, üreme mevsimi esnasında bataklık alanlar yaşam yeri olarak tercih edilir. Nemli bataklıklar, bozkır habitatları ve çayırlar seçilebileceği diğer alanlardır. Türkiyede şu anda 11 telli turna vardır. Nesli tükenmekte olan kuşlar arasındadır.
Türkiyede sadece Bulanık Ovasında yaşayabilmektedirler.
#12 Anadolu Dikenli Faresi
Anadolu Dikenli Faresi Türkiyede yalnızca Silifke ve Çukurova çevresindeki ormanlarda yaşar. Nesli tükenmekte olan hayvanların arasındadır.
#13 Çizgili Sırtlan
Doğada düşük yoğunlukta bulunmaları, iyi gizlenmeleri ve yalnız yaşamaları sebebi ile vahşi yaşamda görülmeleri çok zordur. Günümüzde Anadolunun belirli bölgelerinde Çevre ve Orman Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar Müdürlüğü tarafından fotokapanlarla takip edilmektedir. Ayrıca 2007 yılında Güneydoğu Anadolu Bölgesinde Doğa Derneği gönüllüleri tarafından üç adet çizgili sırtlan yuvası belirlenmiş ve bu yuvalardan birini kullanan bir çift çizgili sırtlan görüntülenmiştir. Bölge koruma altına alınmış ve fotokapanlarla izlenilmektedir. Anadolu da sayısı az olmakla birlikte,avlanılması kesinlikle yasaktır.
Çizgili sırtlanların Türkiye popülasyonunu korumak için Güneydoğu Anadolu bölgesinin dışında, Altınözü Hatayda 38.811 hektarlık bir alan yaban hayatı geliştirme sahası olarak ayrılmıştır.
#14 Acem Ceylanı
Urfanın Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliğinde korunmakta ve üretilmektedir. Çiftlik arazisi dolaşıldığında bir günde 30-40lık 8- 10 sürüye rastlamak mümkün olabilmektedir.
#15 Alageyik
Dama dama alt türünün günümüzdeki yabani popülasyonlarının Türkiyede yıl boyu görüldüğü iki alandan birisi AntalyadakiTermessos Milli Parkı ve Düzlerçamı Yaban Hayatı Geliştirme Sahasında, diğeri Mersin dir. Ayrıca çok az miktarda Bolu Dağlarındada bulunur.
Türkiyede ilk defa av ve yaban hayatı çalışmaları Antalya Orman Bölge Müdürlüğüne bağlı Düzlerçamı bölgesinde 1966 yılında başlamıştır. Senelerce bilinçsiz ve acımasız sürdürülen avcılık nedeni ile nesilleri yok olma sınırına gelen ve sadece Türkiyede Düzlerçamında 7 baş kalan alageyikler koruma çalışmalarıyla 2010 yılında 300-400 başa ulaşmıştır. Düzlerçamından Türkiyenin çeşitli yerlerine alageyik aktarılmaktadır. Bir asır önce alageyiklerin görüldüğü Dilek Yarımadası Milli Parkına günümüzde Antalya Düzlerçamındaki 200 başlık popülasyondan bir kısmı aktarılmıştır.
#16 Bayağı Bukelamun
Türkiye`de kuzeyde İzmir`den güneye doğru Ege sahilleri ile bütün Akdeniz sahil bölgesininde yayılmıştır.
#17 Dikkuyruk
Ülkemizde, Göller Yöresindeki etrafı geniş sazlıklarla çevrili irili ufaklı göllerde ve Göksu Deltasında yaşarlar. Afyonkarahisar veKonya civarında da bir miktar nüfüsa sahiptirler.
En yoğun olarak Burdurda bulunurlar. Dünya üzerindeki kış nüfüslarının %66sından çoğu Burdur Gölünde bulunmaktadır. Koruma altına alınmış türlerdendir ve avlanması(avlanma sezonu dahil) yasaklanmıştır.
#18 Fare benzeri yediuyur
Dünyadaki son yaşam alanları arasında yer alan Trakyadaki habitatları, Edirne ve çevresindeki tarla aralarındaki çalılık, meşelik ve meyve bahçeleridir. Adlarını fareninkine benzeyen ince ve tüysüz kuyruklarından alırlar.
#19 Tırtak
1960lı yıllarda Akdeniz ve Karadenizde tırtak populasyonunda feci bir azalma olmuştur ama bunun nedenleri bugüne kadar aydınlatılamamıştır. Ama tırtakların hala bugüne kadar süren en büyük sorunları şunlardır: Gemilerin pervanelerine çarparak ölmeleri, balık ağlarına takılarak su altında boğulmaları ve günden güne azalan balıklar ve kirlenen denizsuyu.
#20 Kara Akbaba
Kartallar, çaylaklar ve doğanlar gibi gündüzcül bir kuştur. Daha çok yaşlı ağaçların bulunduğu ormanlarda yaşayan türün sayısı, yaşam alanlarının yok olması nedeniyle her geçen gün azalmaktadır. Türkiyede Soğuksu Milli Parkı (Kızılcahamam) ve EskişehirTürkmenbaba Dağında bulunur fakat en büyük popülasyonu Çorumdadır. Türkiyede sayılarının 50 civarında kaldığı söylenmektedir. Çok acil olarak koruma altına alınmaları gerekmektedir.