Tomris Hatun
(MÖ 6. yüzyıl)
(MÖ 6. yüzyıl)
Tomris Hatun, İskit Konfederasyonu'na liderlik yapmış Massagetli hükümdar. Hükümdarlığı döneminde İskitlerin sınırları Hazar Denizi'nin doğusundan başlayıp günümüz Türkmenistan'ı, Afganistan'ı, Özbekistan'ın batısı ve Kazakistan'ın güneyini kapsıyordu.
Tarihte Tomris Hatun Ahameniş İmparatoru Büyük Kiros'u muharebede yenilgiye uğratıp öldürmesiyle bilinir, ancak bu hikayenin doğruluğu şüphe altındadır çünkü Kiros'un ölümüne dair farklı hikayeler de bulunmaktadır.
Tomris Hatun'dan tarihte Strabo, Polyaenus, Cassiodorus ve Jordanes gibi tarihçiler bahsetmiştir. Tomris ve oğlu Spargapises'in isimlerinin İran kökenli olduğu iddia edilir, ancak kayda alan tarihçiler Yunan tarihçileri olduğu için tarih genelinde isimlerinin Yunanca versiyonu bilinmiş ve kullanılmıştır.
Tomris Massaget hükümdarının karısıdır, kocasının zamansız ölümü sonrası İskitlerin kontrolünü ele almıştır. Massagetlere dair çok bir bilgi bulunmamaktadır ve etnik kimlikleri dahi tartışma konusudur. Herodot'un yazdıklarına göre Massagetliler çok eşli bir topluluktu, yaşlılarını kurban edip yerlerdi.
Birinin hastalık sonucu ölmesi büyük bir utanç kaynağıydı çünkü kurban edilememişti, bu durumda ceset yenmez onun yerine gömülürdü. Avcılık ve Aras nehrinde yaptıkları balıkçılıkla geçinen Massagetlilerin tarımla pek bir arası yoktu. En popüler içkileri ise süttü. Tanrı olarak sadece güneşe tapıyor ve kurban olarak hayvanların en değerlisi olan atları kurban ediyorlardı.
Hikayeye göre Büyük Kiros gözünü İskit Konfederasyonu'na diker ve ilk iş olarak Tomyris Hatun'a evlilik teklif eder. Tomyris Hatun'un bu teklifi reddetmesi sonrası Ahameniş İmparatorluğu savaş ilan eder.
Yunan tarihçlilere göre Kiros savaşın ilk kısmında başarılar elde etmiştir. Danışmanları Kiros'a bir tuzak kurmasını önerir. Buna göre Kiros İskit ve Pers ordularının arasına terkedilmiş gibi görünen bir kamp kurdurur. Bu kampın içerisinde bol miktarda şarap bulunmaktadır. İskitler ise sadece süt içmeye alışkındır ve şarapların etkisine yabancıdır. Tomris Hatun'un oğlu'nun liderlik ettiği bir İskit ordusu kampa girer ve şarapları içerek sarhoş olur, bir süre sonra Pers ordusu kampa saldırı düzenler ve içerisinde Tomris Hatun'un oğlu Spargapises'in de bulunduğu tüm İskit ordusunu kılıçtan geçirir. Bu olay sonrası İskitler ordularının 3'te 1'ini kaybeder.
Herodot'a göre Tomris Hatun'un oğlu Kiros tarafından öldürülmemiş, ancak tutsak alındıktan sonra intihar etmiştir. Bu olay üzerine Tomris Hatun intikam yemini eder ve "Kiros'u kendi kanıyla boğacağını" söyler. Kiros'a haber yollayan Tomris ikinci bir muharebe ister. Yapılan muharebede Tomris Hatun ve İskitler Kiros ve Pers Ordusunu yenilgiye uğratmayı başarır. Muharebede Kiros ele geçirilir, önce kafası kesilir sonra da çarmıha gerilir.