-
- Üyelik Tarihi
- 31 Ocak 2013
-
- Mesajlar
- 1,978
-
- MFC Puanı
- 53
Anadolunun en eski devletlerinden olan Hititlerin sınır bölgesinde bulunan Erzurum, târihî göç ve istilâ yolları üzerinde bulunduğundan, pekçok savaşlara sahne oldu. Hurriler, Asurlar, Kimmerler, İstikler (Sakalar)bölgeye hâkim oldular. Medler bu bölgeyi ele geçiremedilerse de burayı M.Ö. 6. asırda Persler istila etti. M.Ö. 4. asırda Makedonya Kralı İskender, İranı yenerek bu bölgeyi ele geçirdi. İskenderin ölümü ile Selökidler, sonra da Roma İmparatorluğunun eline geçen bu bölge, Romalılarla Partlar arasında kanlı savaşlara sebeb oldu. Romanın bölünmesiyle M.S. 195te Erzurum, Bizansın (Doğu Roma) payına düştü. Bizanslılar ile Partların halefi Sâsâniler arasında el değiştirdi. M.S. 422de Bizanslılar Erzuruma yakın yerde Theodosiopolis şehrini kurdular.
Hazret-i Ömer zamânında 633 senesinde İslâm ordusu Erzurum ve Theodosiopolisi fethetti. Müslümanlar Theodosiopolise Kaalikalâ ismini verdi. Bu şehrin nüfûsu kısa zamanda 200 bine ulaştı. O devirde Erzurum dünyânın en büyük şehirlerinin başında geliyordu.
İslâm devletleri; kendi aralarında iç mücâdelelere başlayıp, zayıflayınca, Bizanslılar, Erzurumu ve diğer şehirleri geri aldı. Oğuz Türklerinden Selçuklular, 1071 Malazgirt Zaferinden 22 sene önce 1048de Pasinler Meydan Muhârebesinde Bizanslıları yenerek Erzurumu Tuğrul Bey, kardeşi Çağrı Bey ve ilerde Anadolu Fâtihi ünvânını alacak olan Süleymân Şahın babası Şehzâde Kutalmış Bey fethettiler. Fakat anlaşma îcâbı Erzurum Bizansa geri iâde edildi. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Selçuklu Sultânı Alparslanın kumandanlarından Ebül-Kasım, Bizanslıları yenerek Erzurumu fethetti. Erzurum ve civârında Saltık (Saltuk)oğulları Saltuklular Beyliği kuruldu. Saltuklular Anadoluda kurulan ilk Türk beyliğidir. 1202 senesine kadar Erzurum Saltuklu Beyliğinin başşehriydi. 1202de Konyadaki Anadolu Selçuklularına bağlı bir vilâyet oldu. 1242de Moğolların eline düştü, böylece bölgeye İlhanlılar sâhip oldular. 1335te İlhanlılar dağılınca, Erzurum ve çevresi Eratna (Ertene)Türk beyliğine geçti. On dördüncü asır sonlarında Karakoyunlular ve sonra Timur Han, Erzurumu ele geçirdi. On beşinci asır ortalarına kadar Timurlulara tâbi Karakoyunluların elinde kaldı. Karakoyunluların yerine geçen Akkoyunluların eline geçen Erzurum, 1502de Akkoyunlulardan Safevî Hânedânının kurucusu Şah İsmâil Erzurumu ele geçirdi. Safevîler zamânında Erzurum çok geriledi. 1514te Yavuz Sultan Selim Han Erzurumu fethetti. Safevîler Erzurumu geri alınca, Kânûnî Sultan Süleymân Han Erzurumu kesin olarak Osmanlı toprağına kattı.
Trabzon-Tebriz ticâret yolunun üzerinde bulunan Erzurum, serhat şehri (kalesi) ve İrana yapılan seferlerin askerî üssü olarak Osmanlı devrinde yeniden bir eyâlet merkezi olarak çok gelişti. Kültür, sanat, sanâyi ve askerî merkez hâline geldi. Erzurum eyâleti; Erzurum, Erzincan, Gümüşhâne illeri ile Muşun Malazgirt ve Bingölün Kığı ilçelerini içine alıyordu. Erzurum 1828-1829, 1878 ve 1916da 3 defâ Rus istilâsına mâruz kaldı. Bu istilâlar geçici olmakla berâber Ruslar çok büyük tahribat yaptılar. 1877-1878de Müşir Gâzi Ahmed MuhtarPaşa doğuda Rusları ard arda birkaç defâ bozguna uğratmasına rağmen savaş, devamlı takviye alan Rusların lehine döndü.
Müşir Gâzi Ahmed Muhtar Paşa, Rus generali Tergukasofu Halyaz Meydan Muhârebesinde yendi. Ayrıca Rus başkomutanı Ermeni asıllı Melikofu Zivin Meydan Muhârebesinde perişan etti. Rus çarı, bu yenilginin üzerine Melikofu azletti. Gâzi Ahmed Muhtar Paşa, Rus ordusunu Kars ve Gümrü arasında Gedikler Meydan Muhârebesinde üçüncü defâ yendi. Sultan İkinci Abdülhamîd Han, Ahmed Muhtar Paşaya Gâzi ünvânını verdi. 34 bin Türk askeri Yahniler Meydan Muhârebesini 74 bin Rus askerine karşı kazandı. Ruslar aşırı derecede kuvvet yığınca, Gâzi Ahmed Muhtar Paşa ordusunu Erzuruma çekti. Böylece Türk ordusunun dağılması önlendi. Türk askeri ve Erzurum halkının harp târihine destan olarak geçen savunması karşısında Ruslar geri çekildilerse de aldıkları takviyelerin sonunda 9 Kasım 1877de işgal ettikleri Erzurumu 13 Temmuz 1878 târihine kadar ellerinde tuttular. Birinci Dünyâ Harbi sırasında tekrar Rus işgâline uğradı (1916). 1917de Erzurumu terk ederken şehri Ermeni çetelerine teslim ettiler. Ermeni çetelerinin tahribat ve katliâmı Ruslardan daha korkunç oldu.
Doğu Fâtihi Kâzım Karabekir komutasındaki Türk kuvvetleri, Erzurumu Ermeni çetelerinden geri aldığında Erzurum harâbe hâlinde idi. Ermeni çetelerince binlerce insan katledilmiş, Selçuklu ve Osmanlılara âit târihî eserlerin çoğu imhâ edilmişti. İşgalci kuvvetlerin baskısıyle göç eden halkın bir kısmı yeniden Erzuruma döndüler. 23 Temmuz 1919 Erzurum Kongresinde, İstiklâl Harbinin ve Millî Mücâdelenin temelleri atıldı. Cumhûriyet devrinde il olan Erzurum yeniden gelişmeye başladı. Hâli hazırda Doğu Anadolunun en büyük ve gelişmiş şehridir.
Hazret-i Ömer zamânında 633 senesinde İslâm ordusu Erzurum ve Theodosiopolisi fethetti. Müslümanlar Theodosiopolise Kaalikalâ ismini verdi. Bu şehrin nüfûsu kısa zamanda 200 bine ulaştı. O devirde Erzurum dünyânın en büyük şehirlerinin başında geliyordu.
İslâm devletleri; kendi aralarında iç mücâdelelere başlayıp, zayıflayınca, Bizanslılar, Erzurumu ve diğer şehirleri geri aldı. Oğuz Türklerinden Selçuklular, 1071 Malazgirt Zaferinden 22 sene önce 1048de Pasinler Meydan Muhârebesinde Bizanslıları yenerek Erzurumu Tuğrul Bey, kardeşi Çağrı Bey ve ilerde Anadolu Fâtihi ünvânını alacak olan Süleymân Şahın babası Şehzâde Kutalmış Bey fethettiler. Fakat anlaşma îcâbı Erzurum Bizansa geri iâde edildi. 1071 Malazgirt Zaferinden sonra Selçuklu Sultânı Alparslanın kumandanlarından Ebül-Kasım, Bizanslıları yenerek Erzurumu fethetti. Erzurum ve civârında Saltık (Saltuk)oğulları Saltuklular Beyliği kuruldu. Saltuklular Anadoluda kurulan ilk Türk beyliğidir. 1202 senesine kadar Erzurum Saltuklu Beyliğinin başşehriydi. 1202de Konyadaki Anadolu Selçuklularına bağlı bir vilâyet oldu. 1242de Moğolların eline düştü, böylece bölgeye İlhanlılar sâhip oldular. 1335te İlhanlılar dağılınca, Erzurum ve çevresi Eratna (Ertene)Türk beyliğine geçti. On dördüncü asır sonlarında Karakoyunlular ve sonra Timur Han, Erzurumu ele geçirdi. On beşinci asır ortalarına kadar Timurlulara tâbi Karakoyunluların elinde kaldı. Karakoyunluların yerine geçen Akkoyunluların eline geçen Erzurum, 1502de Akkoyunlulardan Safevî Hânedânının kurucusu Şah İsmâil Erzurumu ele geçirdi. Safevîler zamânında Erzurum çok geriledi. 1514te Yavuz Sultan Selim Han Erzurumu fethetti. Safevîler Erzurumu geri alınca, Kânûnî Sultan Süleymân Han Erzurumu kesin olarak Osmanlı toprağına kattı.
Trabzon-Tebriz ticâret yolunun üzerinde bulunan Erzurum, serhat şehri (kalesi) ve İrana yapılan seferlerin askerî üssü olarak Osmanlı devrinde yeniden bir eyâlet merkezi olarak çok gelişti. Kültür, sanat, sanâyi ve askerî merkez hâline geldi. Erzurum eyâleti; Erzurum, Erzincan, Gümüşhâne illeri ile Muşun Malazgirt ve Bingölün Kığı ilçelerini içine alıyordu. Erzurum 1828-1829, 1878 ve 1916da 3 defâ Rus istilâsına mâruz kaldı. Bu istilâlar geçici olmakla berâber Ruslar çok büyük tahribat yaptılar. 1877-1878de Müşir Gâzi Ahmed MuhtarPaşa doğuda Rusları ard arda birkaç defâ bozguna uğratmasına rağmen savaş, devamlı takviye alan Rusların lehine döndü.
Müşir Gâzi Ahmed Muhtar Paşa, Rus generali Tergukasofu Halyaz Meydan Muhârebesinde yendi. Ayrıca Rus başkomutanı Ermeni asıllı Melikofu Zivin Meydan Muhârebesinde perişan etti. Rus çarı, bu yenilginin üzerine Melikofu azletti. Gâzi Ahmed Muhtar Paşa, Rus ordusunu Kars ve Gümrü arasında Gedikler Meydan Muhârebesinde üçüncü defâ yendi. Sultan İkinci Abdülhamîd Han, Ahmed Muhtar Paşaya Gâzi ünvânını verdi. 34 bin Türk askeri Yahniler Meydan Muhârebesini 74 bin Rus askerine karşı kazandı. Ruslar aşırı derecede kuvvet yığınca, Gâzi Ahmed Muhtar Paşa ordusunu Erzuruma çekti. Böylece Türk ordusunun dağılması önlendi. Türk askeri ve Erzurum halkının harp târihine destan olarak geçen savunması karşısında Ruslar geri çekildilerse de aldıkları takviyelerin sonunda 9 Kasım 1877de işgal ettikleri Erzurumu 13 Temmuz 1878 târihine kadar ellerinde tuttular. Birinci Dünyâ Harbi sırasında tekrar Rus işgâline uğradı (1916). 1917de Erzurumu terk ederken şehri Ermeni çetelerine teslim ettiler. Ermeni çetelerinin tahribat ve katliâmı Ruslardan daha korkunç oldu.
Doğu Fâtihi Kâzım Karabekir komutasındaki Türk kuvvetleri, Erzurumu Ermeni çetelerinden geri aldığında Erzurum harâbe hâlinde idi. Ermeni çetelerince binlerce insan katledilmiş, Selçuklu ve Osmanlılara âit târihî eserlerin çoğu imhâ edilmişti. İşgalci kuvvetlerin baskısıyle göç eden halkın bir kısmı yeniden Erzuruma döndüler. 23 Temmuz 1919 Erzurum Kongresinde, İstiklâl Harbinin ve Millî Mücâdelenin temelleri atıldı. Cumhûriyet devrinde il olan Erzurum yeniden gelişmeye başladı. Hâli hazırda Doğu Anadolunun en büyük ve gelişmiş şehridir.