Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında yapılan Karabağ anlaşmasını değerlendiren uzmanlar, Türkiye’nin sınır komşusu Nahçıvan ile Azerbaycan arasında kurulacak koridora dikkat çekerek, Azerbaycan ile Türkiye’nin doğrudan bağlanmış olmasının, Hazar’ın batısında oluşacak yeni jeopolitik iklimde Türkiye’nin etkisini artıracağını belirtiyor.​

Azerbaycan ordusunun 44 gün sürdürdüğü Dağlık Karabağ’ı kurtarma harekâtı, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya arasında yapılan anlaşma ile tamamlandı. 9 maddelik anlaşmaya göre, Karabağ’a yaklaşık 2 bin kişilik Rus Barış Gücü konuşlandırılacak. Laçın, Kelbecer, Ağdam ve Gazah bölgesi Azerbaycan’a bırakılacak.

İLK OLACAK
Nahçıvan'la Azerbaycan arasında Ermenistan topraklarında açılacak koridor, Türkiye'yle Azerbaycan'ı ilk kez kara yoluyla buluşturacak. Uzmanlar, Türkiye’nin Türk dünyası ile bağlantısının yeniden kurulacağını kaydediyor.
Dağlık Karabağ’da savaşı bitiren ve Ermenistan’ın yenilgiyi kabul ettiği anlaşmayı, uzmanlar Milliyet’e şu sözlerle değerlendirdi:

Dr. Eray Güçlüer (Altınbaş Üniversitesi): Azerbaycan açısından stratejik kazanımları olan önemli bir anlaşma. Laçın, Kelbecer ve Ağdam’ın çatışma olmadan elde edilmiş olması Azerbaycan’ın caydırıcılığını gösteriyor. Özerklik olayının ortadan kalkması ve Nahçıvan ile Azerbaycan’ın bir koridorla birleşecek olması da çok önemli. Nahçıvan ile Azerbaycan arasında kurulacak koridor ile Türkiye’nin, Türk dünyası ile bağlantısı tekrar kurulacak. Bu koridoru, Kafkasya jeopolitiğinde Türkiye’nin etkisini artıracak stratejik bir hamle olarak görmek lazım. Böylece, Nahçıvan, Gürcistan, Azerbaycan hinterlandında, Azerbaycan ile Türkiye’nin doğrudan bağlanabilmiş olması, Hazar’ın batısında oluşacak yeni jeopolitik iklimde Türkiye’nin etkisini artıracaktır. Türkiye’nin bölgede gözlemci de olsa askeri güç bulundurması kritik bir kazanç. Bundan sonra siyasal sürecin etkili şekilde yönetilmesi, Karabağ’ın tamamen özgürleştirilmesinde belirleyici, başarının zafere evrilmesinde önemli bir rol oynayacaktır. Türkiye merkezde olduğu müddetçe sürecin etkili yönetileceğini, Azerbaycan aleyhine bir olumsuzluğun gelişmesine izin verilmeyeceğini de söylemek lazım. Bu gelişmeler Ermenistan’da bir istikrarsızlık yaratacaktır. Bu da bölgede terör faliyetlerinin zaman zaman devam etmesi yönünde bir süreci de gösterebilir. Ermenistan Ordusu’nun siyasi otoriteye çok bağlı olmadığını, farklı grupları içinde barındırdığını hesaba katarsak, bölge için bir risk oluşturuyor.
‘RUSYA KARABAĞ'DA’

Ceyhun Aşirov (Azerbaycanlı gazeteci): Azerbaycan bu sorunun çözümünün askeri olduğunu sahada bizzat gösterdi. Yapılan anlaşma ile de Laçın, Kelbecer, Ağdam’ı da alacağını tescilledi. Ermenistan siyasi ve askeri olarak ciddi bir hezimete uğradı. İç krizleri derinleşti. Ermenistan daha önce Karabağ’ın tam bağımsız olmasını istiyordu. Anlaşmada ise Karabağ’a bir statü verilmemesi, Azerbaycan için önemli kazanç. Nahçıvan’dan Azerbaycan’ın batı bölgelerine bağlanacak bir koridorun açılması da çok önemli bir kazanım. Ama bu ulaşım ağının kontrolü Rusya’da olacak, buna dikkat etmek lazım. Azerbaycan Şuşa’yı almasıyla, Hankendi’ni kontrol etmek üzeriydi. Laçın Koridoru’nda da büyük bir bölüm alınmıştı. Bu anlaşma olmasa bile Azerbaycan Karabağ’ın büyük bölümünü kontrol edecekti. Ama anlaşma ile Hankendi, Hocavend, Hocalı bölgeleri Rusya denetiminde Ermenistan’a bırakıldı. Ermenistan Ordusu buralardan çıkacak ama Ermeni varlığı devam edecek. İlerde onların nasıl bir reaksiyon göstereceklerini iyi takip etmek lazım. Sovyetler Birliği’nin 1991-1992’de dağılmasıyla, Karabağ’daki varlığı çekilmişti. Şimdi yapılan anlaşma ile Rusya yaklaşık 2 bin kişilik ordusuyla tekrar Karabağ’a konuşlandı. Laçın Koridoru’nun kontrolü de Rus askerlerinde olacak. Yapılan üçlü anlaşma metninde TSK’nın görev gücü ile ilgili bir madde yok. Türk askerlerinin bölgede ve sahadaki varlığı nasıl olacak? Anlaşmada, Ermenistan için ‘Dağlık Karabağ Azerbaycan toprağıdır, Karabağ’da hak iddiasında bulunmayacağız’ gibi bir madde de olmalıydı.
Teknolojik harp başarı getirdi’

Dr. Yusuf Alabarda (Haliç Üniversitesi): Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri’nin son 1.5 aydır çok yoğun teknoloji kullanan bir harekatı olmasaydı, 7 vilayetini Ermeni işgalinden kurtarma şansı dahi olmayacaktı. Dağlık Karabağ’ın yüksek otonomu çerçevesinde Ermenistan ile olan ilişkilere devam edilmesi için Laçın Koridoru üzerinden bir yolun Rusya’ya ait Barış Gücü tarafından korunması gündeme geliyor. Bunun karşılığında da Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ile Azerbaycan arasındaki kopukluğun giderilmesi için Ermenistan tarafından da buradaki yolun yine Rusya’nın kontrolünde ticaret ve insani amaçlı açık tutulması kabul ediliyor. Bu aynı zamanda Türkiye-Nahçıvan-Azerbaycan arasındaki yolun da açık tutulması anlamına gelir. Bu Azerbaycan ve Rusya açısından mutlak bir kazanım. Rusya bu bölgede Dağlık Karabağ’a Barış Gücü altında askerini sokarak kazanmıştır. Azerbaycan da 7 vilayetini kurtarmış, Dağlık Karabağ ile Ermenistan arasındaki yol karşılığında da, kendi özerk cumhuriyeti olan Nahçıvan ile dolayısıyla da Türkiye ile bir yolu da garanti altına almıştır.

İŞTE 9 MADDELİK ANLAŞMA

Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Cumhuriyeti Başbaşkanı Nikol Paşinyan ve Rusya lideri Vladimir Putin’in imzaladığı dokuz maddelik ortak anlaşma şöyle:

1- 10 Kasım 2020 Moskova saatiyle 00.00’da Dağlık Karabağ çatışma bölgesinde tam ateşkes sağlanacak ve tüm askeri faaliyetler durdurulacak. Azerbaycan Cumhuriyeti ve Ermenistan Cumhuriyeti, bulundukları pozisyonlarda kalacak.

2- Ağdam ve bölgesi 20 Kasım 2020’ye kadar Azerbaycan’a iade edilecektir.

3- Dağlık Karabağ’daki cephe hattı boyunca ve Laçın Koridoru boyunca, hafif silahlı 1.960 asker, 90 zırhlı personel taşıyıcı, 380 otomobil ve özel araçtan oluşan Rusya Federasyonu Barış Gücü bölgeye konuşlandırılacak.

4- Rusya Federasyonu Barış Gücü, Ermenistan Silahlı Kuvvetleri’nin çekilmesine paralel olarak konuşlanmaya başlayacak. Rusya Federasyonu Barış Gücü’nün görev süresi 5 yıl olacak. 5 yıllık süreç, tarafların sürenin bitimine 6 ay kala itiraz etmemeleri halinde otomatik olarak 5 yıl uzayacak.

5- Tarafların mutabakatlara uyup uymadığını izlemek amacıyla, Barış Gücü Ateşkes Kontrol Merkezi kurulacak.

6- Ermenistan Cumhuriyeti, Kelbecer ilçesini 15 Kasım 2020’ye, Laçın ilçesini 1 Aralık 2020’ye kadar Azerbaycan’a iade edecek. Dağlık Karabağ ile Ermenistan’ın bağlantısını sağlayacak ve aynı zamanda Şuşa şehrini etkilemeyecek olan Laçin koridoru (5 km. genişliğinde) Rusya Federasyonu Barış Gücün’ün kontrolünde kalacak. Tarafların mutabakatı ile önmüzdeki 3 yıl içinde Laçin koridoru boyunca Stepanakert (Hankendi) ile Ermenistann arasında iletişimi sağlayacak yeni bir trafik yolunun inşası ve daha sonra bu rotayı korumak için Rus Barış Gücü yeniden konuşlandırılması için bir plan belirlenecektir. Azarbaycan Cumhuriyeti vatandaşların, araçların ve malların her iki yönde Laçin koridoru boyunca trafik güvenliğini garanti eder.
7- Yerelde yerinden edilmiş kişiler ve sığınmacılar, Dağlık Karabağ topraklarına ve çevredeki ilçelere BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin kontrolü altında dönecek.

8- Savaş esirleri ile diğer gözaltına alınan kişi ve cenazelerin değişimi gerçekleştirilecek.

9- Bölgedeki tüm ekonomi ve ulaşım bağlantıları üzerindeki blokaj kaldırılacak. Ermenistan Cumhuriyeti insanların, araçların ve kargoların her iki yönde sorunsuz şekilde seyahat etmesinin organizasyonu amacıyla Azerbaycan Cumhuriyeti’nin batı bölgeleri ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti arasındaki ulaşımın güvenliğini garanti eder. Ulaşımın kontrolü, Rusya Federal Güvenlik Servisi’nin (FSB) Sınır Birimi organları tarafından gerçekleştirilir. Tarafların mutabakatı ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ni Azerbaycan’ın batı bölgelerine bağlayan yeni ulaşım yollarının inşası sağlanacaktır.