PDU ® Buğdayda 'Sarı Cücelik Virüs' hastalığı.

Tahıllarda verim ve kalite kayıplarına neden olan Sarı Cücelik Virüs Hastalıkları her çeşit buğdayı ve tahıl bitkilerini hastalandırmaktadır. Tahıl üretim alanlarında yaygın şekilde görülen Sarı Cücelik Virüs hastalıkları ile nasıl mücadele edilmeli?

Buğdayda bu virüs bitki özsuyu ile birlikte taşınmaktadır. Polymyxa graminis fungusu, topraktaki virüsün vektörüdür. Doğal enfeksiyon serin şartlarda (12-15 0C) ve yüksek toprak neminde artış göstermektedir. Hastalığın inkubasyon devresi uzundur (40-90 gün). Bu nedenle kışlık ekilen buğdaylarda belirti görülmekte, ilkbaharda ekilenlerde görülmemektedir.


Virüs toprakta uzun yıllar (4-5 yıl) kalabilmektedir.
Virüs, mekanik olarak, bitkilerin birbiri ile temasıyla, tohumla ve polenle taşınmaz. Pek çok yaprak biti, virüsü persistent olarak taşır. Bu vektörler virüsü bir kez vücuduna aldığında, hayatı boyunca virüsü bünyesinde bulundurur ve yayılmasını sağlar.



Bu virüsün oluşturduğu belirtiler, tarladaki belirtileri kolaylıkla besin veya su noksanlığı ile karıştırılabilir. Belirtiler mevsimden mevsime değişir veya enfeksiyondan hemen sonra kaybolur. Fakat pek çok konukçudaki en yaygın belirtisi, boğum aralarının kısalmasına bağlı olan cüceleşmedir.
Cüceleşme, baş oluşturamayacak kadar şiddetli olabilir veya bulaşık olmayan bitkilerden çok dikkatli bakılmadıkça ayrılamayacak kadar hafif olabilir. Bulaşık bitkilerdeki en dikkat çekici belirti, bitkilerde sararma, cüceleşme, rozetleşme, daha çok yaşlı yapraklarda görülen yeşil rengin kaybolmasıdır. Renksizleşme, enfeksiyondan 1-3 hafta sonra başlar.

Sonuç olarak çiftçilerimizin aşağıdaki uygulamalara dikkat etmesi gerekiyor.



1. Uygun Çeşit Seçimi Önemlidir.


Tahıllarda verim ve kalite kayıplarına neden olan Sarı Cücelik Virüs Hastalıkları her çeşit buğdayı ve tahıl bitkilerini hastalandırmaktadır. Bölgemizde ve İlimizde bilinen yüksek verim ve kaliteli ürün sağlayan çeşitler tercih edilmelidir.


2. Ekim Geç Yapılmalıdır.

Dünya'da görülmeye başlanan iklim değişikliği nedeniyle tahıl ekim tarihleri de değişmiştir. Yıllardır Ekim ayında yapıla gelen buğday ekimleri bundan böyle Kasım ayına kaymıştır. Trakya'da ekim zamanı 10 Kasım ile 30 Kasım tarihleri arası dikkate alınmak suretiyle Kasım ayının ikinci haftasından itibaren yapılacak olan ekimlerin Sarı Cücelik Virüs Hastalıkları ile mücadelede yararlı olacağı belirlenmiştir.


3. Yabancı Otlar İle Mücadele Edilmelidir.

İyi bir toprak işleme ile tarlayı ekime hazırlarken ayrık, yabani yulaf, brom otu, kanyaş gibi otlar yok edilmelidir. Ayrıca Glyphosate veya Glyphosate Amonium Tuzu içerikli herbisitlerle veya çapalama ile tarla kenarlarındaki yabancı otlarla mücadele edilmelidir. Virüs hastalıklarına depo ve barınak görevi yapan yabancı otlarla mücadele edilmezse hastalık kaynağı ortamda sürekli varlığını koruyacaktır.



4. Anıza Ekim Yapılmamalıdır.


Tarlaya üst üste buğday ekmekten veya buğday üstüne arpa, yulaf gibi bir başka tahıl ekmekten kaçınılmalıdır. Çünkü buğday hasadında dökülen daneler tohum yatağını hazırlarken kendi gelen bitkiler olarak erken çıkış yapmakta ve yaprak bitlerinin taşıdığı ve bulaştırdığı virüsler için hazır depo görevi görmektedir.

5. Zararlı böceklere karşı ilaçlama yapılması gerekmektedir.
BUĞDAY SİNEĞİ (Hylemia sp.)

Kışı toprakta veya anız saplarında puparium içinde larva olarak geçirir. Yılda 2 döl verir. 2. dölü sadece kışlık ekilen buğdaylarla beslenir. Yumurtalarını genç yapraklara bırakırlar ve yaklaşık 5 gün sonra yumurtadan çıkan larvalar Erken ekilen buğdaylarda ve uygun iklim koşullarında buğdayın kök boğazından sapa girmesi ile birlikte özellikle tarlaların kenar kısımlarında daha yoğun olmak üzere hububatın toprağa yakın sap kısmında bitki özsuyunu emerek ve galeri açarak (yaklaşık 5 cm. uzunluğunda ) zarara neden olmaktadır. Ergin sinek 3-4 mm. koyu gri renklidir, olgun larvaları 4-5 mm. boyda sarımtırak renklidir.
Zarar gören bitkilerde büyümede gerileme olacağı gibi bitkilerin tamamen ölümüne de neden olabilirler. Sonuçta ise ürün kaybı ortaya çıkar. Bu zararlı sinekler kışı ılıman geçen bazı yıllarda buğdaylarda zarara neden olmaktadır.


EKİN YAPRAK BİTİ \R. padi (Linnaeus):

Kanatsız partenogenetik dişiler esmerimsi zeytin yeşili renkte fakat abdomenin kaidesi ve kornikılların bulunduğu alan kırmızımsı esmer renktedir. Kornikıllar (mum borucukları) ve kuyruk koyu esmer veya siyah renktedir.



Kornikıllar nihayete doğru gittikçe daralır. Vücut uzunluğu kanatsız ve kanatlı bireylerde 1.2-2.4 mm'dir. Antenler çok kısa olup ancak vücudun yarısı kadar uzunluktadır. Kanatlı partenogenetik dişilerde vücut koyu yeşil, baş ve toraks siyahımsı renktedir. Kornikıllar esmer renkte, silindir şeklinde ve ortaya yakın kısmı biraz genişlemiştir. Kuyruk, belirgin olarak kornikıllardan daha kısa olup ortaya doğru boğum yapmıştır.
Serin olan yerlerde kışı yumurta halinde esas konukçuları (Zea mays (Mısır), Sorghum vulgare, Hordeum vulgare (Arpa), Avena sativa (Yulaf), Secale cereale (Çavdar), Triticum aestivum (Buğday), Oryza (Çeltik), Saccharum offıcinarum (Şeker kamışı) ve bazen Cyperaceae (papürüsgiller), Typhaceae (Su kamışı) üzerinde geçirir. İlkbaharda bu yumurtalardan fundatriksler meydana gelir. Fundatrikslerden sonraki 3. dölden sonra ara konukçularına göç eder.


TAHIL YAPRAK BİTİ [Schizaphis graminum (Rondani):


Kanatsız partenogenetik dişiler uzunca vücutlu, açık veya sarımsı yeşil, ya da elma yeşili renkte olup, üstte ortada uzunluğuna yeşil renkte bir bant bulunur. Komikılların ucu siyah olup, kuyruğun 1.7-2.0 katı uzunluktadır. Vücut uzunluğu kanatsız ve kanatlı bireylerde 1.3-2.1 mm'dir. Kışı soğuk geçen yerlerde yumurta halinde yabani veya kültür Buğdaygil türlerin*de çoğalır.



Fundatriksler nisanda görülür. Bir neslini iklim koşullarına göre 2-4 haftada tamamlar. Yurdumuzda ekinleri yerine göre mayıs sonunda başlayıp haziran başına kadar terk ederek civardaki yabani Buğdaygillere geçer. Bu arada gerçek erkek ve dişiler meydana geldiğinden, bunlar çiftleşir ve dişiler yumurtalarını 2-4 tanelik kümeler halinde yaprakların dip kısımlarına ve bazen yaprağın ortasına bırakır. Yumurtalar oval şekilde olup, ilk bırakıldıklarında yeşilimsi renktedir. Ancak renk kısa zamanda siyaha dönüşür.



Çiftçilerimizin tarla kontrolleri yapmaları ve zararlının bulaşık olduğu tarlalarda tavsiye edilen zirai ilaçlar ile tarla ilaçlamaları yapmaları gerekmektedir.



6. Mutlaka Ekim Nöbeti Uygulanmalıdır.


Buğday, arpa, yulaf, tritikale, çavdar, kuşyemi ve mısır üretiminde dane verimini düşüren, unun ve yemin kalitesini azaltan Sarı Cücelik Virüs Hastalıkları ile mücadelede ekim sıralaması yapmak ve ekim nöbeti uygulamak etkili bir mücadele şeklidir. Aynı tarlaya Ekim Sıralamasında: Birinci yıl tahıl olarak ekmeklik buğday veya bir başka tahıl, İkinci yıl yağ bitkisi olarak Ayçiçeği, Üçüncü yıl ise yem bitkisi olarak Kışlık Fiğ veya Yem Bezelyesi ekilmelidir. Ancak Dördüncü yıl tahıla dönülmelidir.


7. Çok Tohum Atmaktan ve Sık Ekimden Kaçınılmalıdır.


Böylece kök ve kök boğazı hastalıkları ile de tarlada ürünün yatması engellendiği gibi ayrıca kaliteli buğday ürünü de sağlanmış olacaktır.


Kaynak: Prof. Dr. Havva İLBAĞI / Namık Kemal Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Bitki Koruma Bölümü