Panteizm Nedir? Panteizm tüm tanrıcılık olarakta geçen bir felsefi akımdır. Bu akıma göre doğa ve evren tanrı ile yakın ilişki içerisindedir. Tanrı kâinatın içindedir. Ve her yerde tanrı görülebilmektedir. Panteizm divan edebiyatını ve Taoizm gibi birçok şeyi etkilemiştir. Divan şiirlerinin bazılarında panteizmin etkisi görülmektedir. Panteizm ve deizm birbirine çok benzemektedir. Fakat deizm akımında tanrı tüm evreni ve canlıları yaratmıştır. Ve onları dıştan izlemektedir.

Panteizm akımında ise tanrı doğanın tamamen içerisinde yer almaktadır. Bu yüzden bu iki akım birbirinden bu anlamda ayrılmaktadır. Aynı zamanda panteizm reenkarnasyona inanmaktadır. Yani insanların öldükten sonra tekrar dirilecekleri ve başka bir varlık olarak dünyaya yeniden geleceklerine inanmaktadırlar. Panteizm inancına sahip olan kişilere panteist adı verilmektedir. Panteizm kendi içerisinde 3 farklı türe ayrılmaktadır.

Panteizm Akımının Özellikleri
Panteizm akımı özellikleri bakımından Şamanizm ile benzerlik göstermektedir. Şamanistler evrende kötü ve iyi ruhların var olduğuna inanmaktadırlar. Panteistler de bu inanca sahiptir. Örneğin evrendeki kötü bir ruh öldüğünde reenkarnasyon ile tekrar dünyaya böcek ya da daha kötü bir varlık olarak geleceğine inanılmaktadır. Panteizm ’in 3 türü vardır. Ve bu 3 türe göre özellikleri de farklıdır.

Teolojik Panteizm
1950 yıllarından sonra teolojik panteizm türü yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu akımın savunucuları sadece doğada bulunan varlıkları değil yaratılan her şeyin Tanrı’nın bir parçası olduğunu düşünmektedirler. Teolojik panteizm ’in en öne çıkan kavramlarından biri emanasyon adı verilen tanrıdan taşma inancıdır. Bu inanç akımın en öne çıkan temel kavramlarından biridir.

İçkinci Panteizm
İçkinci panteizme tabiatçı panteizm adı da verilmektedir. Bu akıma göre Tanrı doğaya karışmıştır. Bunun kanıtı da mevsim geçişleri, çiçeklerin bahar aylarında açması ve doğanın birbiri ile eşsiz uyumudur. Bu kanıtlar Tanrının doğa içerisinde olduğunun kanıtıdır. İçkinci panteistlere göre insan doğanın bir parçasıdır ve bu yüzden sadece doğada kalmalıdır. Evrendeki tüm mutsuzlukların ve olumsuzlukların nedeni dünyanın doğayı yok etmesi ve endüstriyelleşmesidir. İçkinci panteistler modernizme şiddetle karşı çıkmaktadırlar. Onlara göre ilk çağ uygarlıklarında yaşayan ilkel kabileler şu an içinde olunan modern dünyadaki insanlardan daha mutludur. Bunun sebebi ise ilkel kabileler tamamen doğada yaşamaktadır, herhangi bir modernlik ya da endüstriyellik yoktur. Mutlu ve özgür olmalarının sebebi de budur.

Kızılderililer içkinci panteizmin atası olarak görülmüşlerdir. Bunun sebebi ise evrende sadece yaşayan varlıkların değil cansız varlıkların da bir ruhlarının olduklarına inanmalarıdır. Tabiatçı panteizme göre doğanın bozulması, ağaçların kesilmesi, çevrenin kirletilmesi kısaca doğanın yok edilmesi insanın kendisine yabancılaşmasına neden olmaktadır. Şu an günümüzde tabiatçı panteizm en yaygın tüm tanrıcılık olarak kabul edilmektedir. İçkinci yani tabiatçı panteizmin kökleri ilk uygarlıklara yani pagan inançlara kadar uzanmaktadır. Tabiatçı panteizme göre insan mutlu ve özgür olmak istiyor ise şehir yaşamından kaçmalı ve doğanın içerisinde yaşamalıdır. Doğaya karışarak mutlu ve özgür bir insan olunabilmektedir.

İdealist Panteizm
Diğer akımların aksine idealist panteizm için tanrı bir ruhtur. Bu nedenle somut olan varlıklar sadece bir göz yanılsamasından oluşmaktadır. İnsanın tanrıyı bulması için özüne ve ruhuna dönmesi gerekmektedir. Bu şekilde yapan bir insan ilelebet mutlu olabilmektedir.

Panteizm’in Temsilcileri
Panteizm büyük isimler tarafından temsil edilmektedir. Alman bir filozof olan Georg Wilhelm Hegel bu akımın en büyük temsilcilerinden biridir. Hegel tez-antitez ve sentez kuramını geliştirmiş ve bu kuramı doğaya uyarlamıştır. Hegel evrende ve dünya üzerinde mükemmel bir şey olmadığını savunmaktadır. Diğer temsilciler ise Spinoza, Giordano Bruno ve Johann Gottlieb Fitche’dir.