Osmanlı-Rus Savaşları Hakkında Bilgiler

Osmanlı- rus savaşları, Osmanlı- rus savaşları nedenleri, Osmanlı- rus savaşları sonuçları, Osmanlı- ruslar kaç savaş yaptılar, Osmanlı- rus savaşları hakkında bilgiler

Rus – Türk Savaşları, bizim tarihimiz için olduğu gibi dünya tarihi bakımından da çok önemli çarpışmalardır. Son yüzyılların jeopolitik durumu ve Ruslar’ın emperyalist siyasetleri, Türkler’le Ruslar’ı birçok defa karşı karşıya getirmiş, Ruslar, en çok Türkler’in zararına genişleyerek, bugünkü güçlerine erişmişlerdir. Burada yalnız Osmanlı Türkleri ile olan çatışmalar sayılacaktır.

Osmanlı İmparatorluğunun yükselme çağında Rusya, Osmanlı devletinin önem vermediği bir devletti. XVI. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Volga’ya hakim olan Rusya büyük devletler arasında sayılıyorsa da, Osmanlı İmparatorluğumun basit bir eyaletinden ibaret olan Kırım Hanlığı’na yıllık vergi veriyordu. Bu vergiyi vermemesi Rusya’nın müthiş şekilde cezalandırılmasına yol açıyordu. Bunların en ünlüsü, Kırım Hanı Devlet Giray’ın, yanına bir Osmanlı topçu birliği alıp, 24 mayıs 1571’de Moskova’ya girmesidir. Bunun üzerine, Çar IV. İvan başkentinden kaçtı, Devlet Giray Moskova’yı yaktı, halkını esir olarak Kırım’a sürdü. Bundan dolayı Devlet Giray tarihe «Taht Alan» diye geçmiştir.

Devlet Giray’ın oğlu II. Gazi Giray Han da 1591’de, Moskova’ya kadar geldi, şehrin varoşlarını yaktı. Gazi Giray’ın küçük yeğeni IV. Mehmet Giray Han ise, 12 temmuz 1659′ da Çernigov’un 150 km. güneybatısında Konotop sahrasında geçen büyük meydan savaşında, Prens Trubeçkoy’un başkomutanlığın da ki büyük Rus ordusunu yok etti; 120.000 Rus askeri savaş alanında öldü, 50.555’i esir edildi.

Bu savaşlara Osmanlılar Alman, Venedik, Leh savaşları yanında o kadar az önem vermişlerdir kî, bunların tafsilâtını Rus tarihlerinden öğreniyoruz; Osmanlı tarihçileri bir kaç satır ile bu savaşlardan bahsederler. Osmanlı devletinin Rusya ile doğrudan doğruya ilgilenmesi IV: Mehmet devrinde başlar. Rusya’ya karşı ilk büyük Türk savaşı da bu devirde çıkmıştır.

1. Rus Türk Savaşı. — Merzifonlu Kara Mustafa Paşa’nın Rus büyükelçisine kızarak tokatlamasından sonra Rusya’ya savaş açıldı. Böylece, Osmanlı hükümeti Rusya’nın cezalandırılmasını Kırım’a buyurmamış, bu işi ilk defa olarak kendi üzerine almış bulunuyordu.

Rusya üzerine yapılan bu ilk seferde orduya IV. Mehmet komutanlık etti. 4 ay, 24 gün süren ve 24 Eylül 1678’de biten bu «sefer-i hümayun»da Oşmanlı ordusunu gerçekte Sadrazam Kara Mustafa Paşa yönetiyordu. Bu savaş Osmanlı ordusunun zaferiyle sonuçlandı, Çar Fyodor acele barış istemek zorunda kaldı.

Bu ilk Rus – Türk savaşı üzerine, bazı Osmanlı düşünürlerinin ve devlet adamlarının Ruslar’ın yayılma hızına dikkat ettikleri görülüyor. Bu arada, Evliya Çelebi, Rusya’nın Tuna kıyılarına çıkacak olursa Osmanlı devletine rahat vermeyeceğini belirtmiştir.

2. Rus – Türk Savaşı. — XVII. yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğu Almanya, Lehistan, Venedik gibi o devrin üç büyük devletiyle tek başına uzun bir savaşa girmiş bulunuyordu. Çar Deli Petro, Karadeniz’e inmek için bunu fırsat saydı, Osmanlı devletine karşı savaş açtı. Yalnız, 13 ekim 1695’te Rostov yakınlarında olan büyük meydan savaşında Çar’ın bizzat başkomutanlık ettiği 300.000 kişilik Rus ordusu, Kefe Beylerbeyi Vezir Murtaza Paşa tarafından kesin şekilde bozguna uğratıldı. 60.000 Rus’un öldüğü, binlercesinin esir düştüğü bu savaştan sonra Petro, Avrupa ve Osmanlı orduları gibi modern birlikleri olmadıkça, yüzbinlerce kişiyle bile bir şey yapamayacağını anladı, bunun üzerine modern Rus ordusunu kurdu. Dört büyük devlet karşısında yenilen Osmanlı devleti, bu arada Rostov ve Azak şehirlerini Rusya’ya bıraktı, böylece Rusya ilk defa olarak Azak Denizi’nin ucuna erişmiş oldu.

3. Rus – Türk Savaşı. — 1711 Prut Savaşı’dır. Azak’la yakınlarını Rusya’dan geri almak azminde olan Osmanlı hükümeti Rusya’ya savaş açtı, Baltacı Mehmet Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Çar Petro’yu Prut‘ ta yendi. Böylece 11 yıl önce Rusya’ya verilen kaleler geri alındı, Rusya, Azak Denizi’nden uzaklaştırıldı.

4. Rus – Türk Savaşı. — 1736-39’da oldu. Almanya ve Rusya ile tek başına savaşan Osmanlı İmparatorluğu, her ikisini de kesin şekilde yendi, Ruslar’n Karadeniz’i görmek arzuları yine bir hülya olarakkalmak zorunda kaldı.

5. Savaş. — 1768-74 seferidir. Bu savaşta Osmanlı İmparatorluğu Rusya’ya yenildi, 21 haziran 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması ile, Kırım’a bağımsızlık verildi, 9 yıl sonra da bu ülkenin Rusya tarafından yutulmasını kabul zorunda kaldı. Böylece, Rusya, kesin şekilde, Karadeniz’in kuzeyine erişmiş oldu.

6. Savaş. — 1787 Savaşı’dır. Bu savaşta gene Almanya ve Rusya ile tek başına savaşan Osmanlı devleti, Almanya’yı yendiyse de, Rusya’ya yenildi. Yalnız, önemli bir toprak kaybı olmadı. Bunun üzerine, III. Selim, modern bir ordu kurulmadıkça, Rusya ile başa çıkılmasına imkan olmadığı kararına vardı.

7. Savaş. — 28 mayıs 1812 Bükreş Antlaşması ile biten savaştır. Bu savaş sonunda Besarabya, Rusya’ya bırakıldı, o zamana kadar Dinyestr nehri iki devlet arasında sınır iken, Osmanlı devletinin sınırı Prut’a alındı. Kafkasya’da, Karadeniz’in doğu kıyılarında da Rusya’ya önemli topraklar bırakıldı.

8. Savaş. — 1827’de Navarin‘de Osmanlı donanmasının İngiliz – Fransız – Rus bağlaşık donanması tarafından yok edilmesinden sonra oldu. O sırada Yeniçeri ocağı kaldırılmıştı, yeni Osmanlı ordusu da henüz çekirdek durumundaydı. Donanması da yok edilmiş olan Osmanlı devleti küçük bir Yunanistan’ın bile bağımsızlığını kabul etmek zorunda kaldı. Gene bu savaş sonunda, Rusya’nın zoru ile, Sırbistan ve Romanya prensliklerine iç bağımsızlık verildi.

9. Savaş. — 1854-56 Kırım Savaşı’dır. Yeni Osmanlı ordusu tamamen kurulduğu için, Ruslar, savaşın daha başında tek başlarına olan Türkler’e yenildiler; sonradan İngiltere ile Fransa da Osmanlı İmparatorluğunun yanında savaşa katılınca, büyük bir yıkıma uğradılar. 30 Mart 1856 Paris Antlaşması ile Rusya, Güney Besarabya’yı Osmanlı devletine bıraktı, ayrıca Karadenizde hiçbir savaş gemisi, deniz üssü, askeri tersane bulundurmamayı da kabul etti.

10. Savaş. — Felâketli Doksanüç Savaşı’dır. (1877-78). Bu savaşta dünya çapında bir güce sahip Osmanlı ordusu ile donanması,idaresizlik yüzünden Rusya’ya yenildi. Bu savaş, son derece felâketli Berlin Antlaşması ile sona erdi, Osmanlı İmparatorluğu, Balkanlardaki muazzam kayıplarından başka, Batum’u, Artvin’i, Kars’ı bile Rusya’ya bırakmak zorunda kaldı.

11. Savaş. — Birinci Dünya Savaşı’dır. Bu savaşta Osmanlı devletinin Boğazlar’ı kapaması yüzünden Rusya yenildi, savaştan çekildi, Batum, Artvin ve Kars’ı Brest-Litovsk Antlaşması ile (1918) geri verdi.

Bu büyük savaşlar dışında, küçük çapta, önemsiz daha birçok Rus – Türk savaşları da olmuştur. Göze çarpan nokta, Osmanlı İmparatorluğu’nun Avrupa’da ki büyük düşmanı ve rakibi olan Almanya’nın, sonradan onun yerini alan Prusya ve Avusturya devletlerinin 1792’den sonra artık Osmanlı devletiyle hiçbir savaşa girişmemeleridir. Bunun yerine Osmanlı İmparatorluğu’nun en büyük düşmanı Rusya kalmıştır. Bugünkü muazzam Rus ülkesinin en büyük bölümü, Türkler’den alınmıştır. Halen Türkiye Türkleri kadar kalabalık bir Türk nüfusu da Rusya’da yaşamaktadır.​