Bir şiir incelenirken zihniyet, ahenk, dil, yapı tema, şiirde gerçeklik ve anlam, şiirde gelenek, yorum ve şairin hayatının şiire etkileri üzerinde durulmalıdır. Bu, şiir tahlili için son derece önemlidir.
Ders kitabında yer alan Nâbî ve Necâti Beye ait olan gazellerin incelenmesi:
Buna göre 1. Gazelde ritim aruzla sağlanmıştır. Gazel, aruzun mefâîlün / feilâtün / mefâîlün / feilün kalıbına göre yazılmış olduğu; kafiye şemasının aa/ba/ca/da şeklinde olduğu; nazım biriminin beyit ve nazım şeklinin gazel olduğu belirtilir.
Gazelin 1. beyitte artık eğlence meclislerinde eski eğlencenin kalmadığı anlatılmaktadır. 2. beyitte halk arasında cömertlik ve iyiliğin unutulduğunu sadece selamlaşmanın kaldığını belirtir. 3. beyitte sevgiliye seslenir rakibin, onun iyilikleri yüzünden ham kaldığını belirtir. 4. beyitte her şeye kavuşulduğu ama kötülerden intikam alınamadığı belirtilir. 5. beyitte Cenabı Allahtan yapamadıklarını yapmak için izin istediğini belirtir. 1. ve 3. beyit alakalıdır.1. beyitte telmih, 3. beyitte nida sanatı vardır.
Necâtînin gazelinde de buna benzer özellikler vardır. Aruz kalıbı 3 fâilâtün 1 fâilün şeklindedir. 2. gazelin dilinin daha sade olması da bir fark olarak düşünülebilir.
Ders kitabındaki koşmanın incelenmesi:
Kafiye şeması abcb, dddb, eeeb, fffb şeklindedir. Nazım birimi dörtlüktür. Dili sadedir. Yarım kafiyeler kullanılmıştır. 11li hece ile söylenmiştir. Demek ki şiirin nazım şekli koşmadır.
Koşmada: Noktadır benlerini sayamadım ben; Aşkın ateşidir sinemi yakan; Boz bulanık seller gibi çağlarım; Ayrılık oduna doyamadım ben dizelerinde teşbih vardır. Şiirin teması aşktır.
İstiklâl Marşı:
İstiklâl Marşının da kafiye şeması çizilir. Kafiyeler bulunur. Ölçü aruzun 3 fâilâtün 1 fâilün kalıbına göredir. Nazım birimi dörtlüktür. Halk şiirindeki koşma, semai ve ilâhiye benzer; ölçüsünün aruz olması sebebiyledir ki divan şiirindeki şarkı, gazel, kasideye benzer. İstiklâl marşı bu bakımdan serbest nazma dâhil edilebilir. Şiirde al sancak Türk milletini sembolize eder. Çünkü milletten tek bir fert kalıncaya kadar bayrak dalgalanacaktır.
Şiirde şafak, sancak ve ocak kelimeleri arasında tenasüp vardır. Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım dizesinde telmih sanatı vardır. Korkma sözcüğünde nidâ sanatı vardır. Yüzen sözcüğünde kapalı istiâre vardır. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak dizesinde mecâz-ı mürsel vardır. O benimdir, o benim dizesinde tekrîr vardır. O benim milletimin yıldızıdır parlayacak dizesinde açık istiâre vardır. Çatma, kurban olayım dizesinde teşhis ve ey nazlı hilâlde nidâ, hilâl kelimesinde mecâz-ı mürsel vardır.
İstiklâl Marşında Âkifin sanat anlayışı görülür. Millî Edebiyat döneminin dili ile söylenmiştir. Anlam okuyucunun ruh hâline değil de metne bağlıdır. Şiirlerine yansıyan toplumsal sorumluluk ve gerçek samimiyet vardır. Sanat için sanat anlayışı yerine sanatta faydayı gözetmesi, bu nedenle süslü bir anlatımdan kaçınması esastır. Demek ki eser şiirden çok manzûme niteliği taşır.
Yahya Kemalin Ok isimli şiiri:
Bu metin bir manzumedir. Çünkü burada olay, yer, zaman ve kişiler mevcuttur. Manzume hecenin 11li kalıbıyla yazılmıştır. Kafiye şeması abba, cddc, effe şeklindedir. Nazım birimi dörtlüktür. Şiirde tema kahramanlıktır. Şiirde tarihi bir olay anlatılmaktadır. Nazım şekli koşmadır. Şiirin konusu bakımından çeşidi epiktir.
Yahya Kemalin hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Yahya Kemal rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır.
Necip Fazılın Şehirlerin Dışından isimli şiiri:
Şiirin şekil incelemesi yapılır. Kafiyeler ve ölçü belirlenir. Demek ki şiir 7li hece ile yazılmıştır. Serbest nazımla yazılmıştır. Nazım birimi yoktur. Tema doğadır. Şehrin bunaltıcılığından kaçıp doğaya ve Yaradana sığınma söz konusudur. Konusu bakımından pastoral bir şiirdir.
Necip Fazılın hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Necip Fazıl rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır. Bu şiirde tasavvufî bazı unsurlar yer almaktadır. Aynı zamanda şiirde mağara, orman, ıslık, yılan, çakal gibi doğal gerçeklikle ilgili unsurları kişisel duyguları ifadede kullanmıştır. Mevsimler boğum boğum/ zamanın ipliğinde dizelerinde imge vardır. Haydi, yürü, bulalım dizesinde ise nidâ sanatı vardır. Kat kat çıkmış evlerin/ O cam gözlü devlerin/ gizlediği âlemi dizelerinde ise teşbih vardır. Dereler yoldaşımız dizesinde kişileştirme vardır. Metinle okuyucuya, bilinçsiz şehirleşmenin sahip olduğumuz bazı güzellikleri yok edişi, mesajı iletilmektedir.
Nazım Hikmet Ranın Davet isimli şiiri:
Şiirde ahenk ses tekrarları ile sağlanıyor. Nazım şekli halk şiirindeki türkü veya divan şiirindeki müstezat benziyor. Şâir şiirinin 1. biriminde Türk medeniyetinin yolculuğundan bahseder. 2. birimde bu vatanın tamamen Türk milletine ait olduğunu belirtir. 3. birimde herkesin kendi ayakları üzerinde durmasını ve sosyal eşitliğin sağlanmasını ister.4. birimde ise insanlar eşit olduğunu ve kardeşçe yaşanması gerektiğini belirtir. Şiirde tema evrensel kardeşliktir.
Nazım Hikmetin hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Nazım Hikmet rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır. Şiirde bazı söz sanatlarına da yer verildiği belirtilir.
Ahmet Hamdi Tanpınarın Bursada Zaman isimli şiiri:
Bu şiirin 11li hece ile yazıldığı belirtilir. Kafiyesi bulunur. Şiir serbest nazımla yazılmıştır. Çünkü nazım birimi dizedir. Tema Bursada zamandır. Şair Güvercin bakışlı sessizlik ifadesinde nesnel gerçekliği duygularını ifadede kullanmıştır. Tarih ve tabiat zaman kavramı üzerinde birleşir. Burada tarih, mimarî, felsefe gibi bilim dallarından yararlanılmıştır. Tanpınarın hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Tanpınar rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır. Tanpınarın genel olarak eserlerinde işlediği; rüya, zaman, musiki ve sağlam bir tarih bilinci bu şiirde de vardır. Şiirde Orhan zamanına telmih vardır. Onunla bir yaşta ihtiyar çınar gibi dizelerde de kişileştirme sanatı vardır. Güvercin bakışlı sessizlik bile dizesinde teşbih vardır. Bursada eski bir cami avlusu/Küçük şadırvanda şakırdayan su gibi dizelerde de tenasüp sanatı vardır.
Johann Wolfgang von Goethenin Sevgilinin Yakınlığı isimli şiiri:
11li ve 5li hece ölçüsü ile ritim sağlanmıştır. Şiir serbest nazımla yazılmıştır. Divan şiirindeki müstezatlara benzer. Nazım birimi dizedir. Şiir dilinde imgelere yer verilmiştir. (Derin geceler) Şiirin teması özlemdir. Kırda sessizliği dinlerim gece/her şey susunca dizelerinde tezat vardır.
Ders kitabında yer alan Nâbî ve Necâti Beye ait olan gazellerin incelenmesi:
Buna göre 1. Gazelde ritim aruzla sağlanmıştır. Gazel, aruzun mefâîlün / feilâtün / mefâîlün / feilün kalıbına göre yazılmış olduğu; kafiye şemasının aa/ba/ca/da şeklinde olduğu; nazım biriminin beyit ve nazım şeklinin gazel olduğu belirtilir.
Gazelin 1. beyitte artık eğlence meclislerinde eski eğlencenin kalmadığı anlatılmaktadır. 2. beyitte halk arasında cömertlik ve iyiliğin unutulduğunu sadece selamlaşmanın kaldığını belirtir. 3. beyitte sevgiliye seslenir rakibin, onun iyilikleri yüzünden ham kaldığını belirtir. 4. beyitte her şeye kavuşulduğu ama kötülerden intikam alınamadığı belirtilir. 5. beyitte Cenabı Allahtan yapamadıklarını yapmak için izin istediğini belirtir. 1. ve 3. beyit alakalıdır.1. beyitte telmih, 3. beyitte nida sanatı vardır.
Necâtînin gazelinde de buna benzer özellikler vardır. Aruz kalıbı 3 fâilâtün 1 fâilün şeklindedir. 2. gazelin dilinin daha sade olması da bir fark olarak düşünülebilir.
Ders kitabındaki koşmanın incelenmesi:
Kafiye şeması abcb, dddb, eeeb, fffb şeklindedir. Nazım birimi dörtlüktür. Dili sadedir. Yarım kafiyeler kullanılmıştır. 11li hece ile söylenmiştir. Demek ki şiirin nazım şekli koşmadır.
Koşmada: Noktadır benlerini sayamadım ben; Aşkın ateşidir sinemi yakan; Boz bulanık seller gibi çağlarım; Ayrılık oduna doyamadım ben dizelerinde teşbih vardır. Şiirin teması aşktır.
İstiklâl Marşı:
İstiklâl Marşının da kafiye şeması çizilir. Kafiyeler bulunur. Ölçü aruzun 3 fâilâtün 1 fâilün kalıbına göredir. Nazım birimi dörtlüktür. Halk şiirindeki koşma, semai ve ilâhiye benzer; ölçüsünün aruz olması sebebiyledir ki divan şiirindeki şarkı, gazel, kasideye benzer. İstiklâl marşı bu bakımdan serbest nazma dâhil edilebilir. Şiirde al sancak Türk milletini sembolize eder. Çünkü milletten tek bir fert kalıncaya kadar bayrak dalgalanacaktır.
Şiirde şafak, sancak ve ocak kelimeleri arasında tenasüp vardır. Yırtarım dağları, enginlere sığmam taşarım dizesinde telmih sanatı vardır. Korkma sözcüğünde nidâ sanatı vardır. Yüzen sözcüğünde kapalı istiâre vardır. Sönmeden yurdumun üstünde tüten en son ocak dizesinde mecâz-ı mürsel vardır. O benimdir, o benim dizesinde tekrîr vardır. O benim milletimin yıldızıdır parlayacak dizesinde açık istiâre vardır. Çatma, kurban olayım dizesinde teşhis ve ey nazlı hilâlde nidâ, hilâl kelimesinde mecâz-ı mürsel vardır.
İstiklâl Marşında Âkifin sanat anlayışı görülür. Millî Edebiyat döneminin dili ile söylenmiştir. Anlam okuyucunun ruh hâline değil de metne bağlıdır. Şiirlerine yansıyan toplumsal sorumluluk ve gerçek samimiyet vardır. Sanat için sanat anlayışı yerine sanatta faydayı gözetmesi, bu nedenle süslü bir anlatımdan kaçınması esastır. Demek ki eser şiirden çok manzûme niteliği taşır.
Yahya Kemalin Ok isimli şiiri:
Bu metin bir manzumedir. Çünkü burada olay, yer, zaman ve kişiler mevcuttur. Manzume hecenin 11li kalıbıyla yazılmıştır. Kafiye şeması abba, cddc, effe şeklindedir. Nazım birimi dörtlüktür. Şiirde tema kahramanlıktır. Şiirde tarihi bir olay anlatılmaktadır. Nazım şekli koşmadır. Şiirin konusu bakımından çeşidi epiktir.
Yahya Kemalin hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Yahya Kemal rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır.
Necip Fazılın Şehirlerin Dışından isimli şiiri:
Şiirin şekil incelemesi yapılır. Kafiyeler ve ölçü belirlenir. Demek ki şiir 7li hece ile yazılmıştır. Serbest nazımla yazılmıştır. Nazım birimi yoktur. Tema doğadır. Şehrin bunaltıcılığından kaçıp doğaya ve Yaradana sığınma söz konusudur. Konusu bakımından pastoral bir şiirdir.
Necip Fazılın hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Necip Fazıl rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır. Bu şiirde tasavvufî bazı unsurlar yer almaktadır. Aynı zamanda şiirde mağara, orman, ıslık, yılan, çakal gibi doğal gerçeklikle ilgili unsurları kişisel duyguları ifadede kullanmıştır. Mevsimler boğum boğum/ zamanın ipliğinde dizelerinde imge vardır. Haydi, yürü, bulalım dizesinde ise nidâ sanatı vardır. Kat kat çıkmış evlerin/ O cam gözlü devlerin/ gizlediği âlemi dizelerinde ise teşbih vardır. Dereler yoldaşımız dizesinde kişileştirme vardır. Metinle okuyucuya, bilinçsiz şehirleşmenin sahip olduğumuz bazı güzellikleri yok edişi, mesajı iletilmektedir.
Nazım Hikmet Ranın Davet isimli şiiri:
Şiirde ahenk ses tekrarları ile sağlanıyor. Nazım şekli halk şiirindeki türkü veya divan şiirindeki müstezat benziyor. Şâir şiirinin 1. biriminde Türk medeniyetinin yolculuğundan bahseder. 2. birimde bu vatanın tamamen Türk milletine ait olduğunu belirtir. 3. birimde herkesin kendi ayakları üzerinde durmasını ve sosyal eşitliğin sağlanmasını ister.4. birimde ise insanlar eşit olduğunu ve kardeşçe yaşanması gerektiğini belirtir. Şiirde tema evrensel kardeşliktir.
Nazım Hikmetin hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Nazım Hikmet rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır. Şiirde bazı söz sanatlarına da yer verildiği belirtilir.
Ahmet Hamdi Tanpınarın Bursada Zaman isimli şiiri:
Bu şiirin 11li hece ile yazıldığı belirtilir. Kafiyesi bulunur. Şiir serbest nazımla yazılmıştır. Çünkü nazım birimi dizedir. Tema Bursada zamandır. Şair Güvercin bakışlı sessizlik ifadesinde nesnel gerçekliği duygularını ifadede kullanmıştır. Tarih ve tabiat zaman kavramı üzerinde birleşir. Burada tarih, mimarî, felsefe gibi bilim dallarından yararlanılmıştır. Tanpınarın hayatı ile ilgili ayrıntılar üzerinde durulur. (Tanpınar rolünü üstlenen öğrenci yardımı ile) Şairin hayatı ve şiir arasında bağlantı kurulmaya çalışılır. Tanpınarın genel olarak eserlerinde işlediği; rüya, zaman, musiki ve sağlam bir tarih bilinci bu şiirde de vardır. Şiirde Orhan zamanına telmih vardır. Onunla bir yaşta ihtiyar çınar gibi dizelerde de kişileştirme sanatı vardır. Güvercin bakışlı sessizlik bile dizesinde teşbih vardır. Bursada eski bir cami avlusu/Küçük şadırvanda şakırdayan su gibi dizelerde de tenasüp sanatı vardır.
Johann Wolfgang von Goethenin Sevgilinin Yakınlığı isimli şiiri:
11li ve 5li hece ölçüsü ile ritim sağlanmıştır. Şiir serbest nazımla yazılmıştır. Divan şiirindeki müstezatlara benzer. Nazım birimi dizedir. Şiir dilinde imgelere yer verilmiştir. (Derin geceler) Şiirin teması özlemdir. Kırda sessizliği dinlerim gece/her şey susunca dizelerinde tezat vardır.