Bugün ki konumuz toplumda çok sık rastlanan bir hastalık olan major depresyon konusu ile ilgili. Erkeklerin %15i, kadınların ise %30u hayatlarının bir döneminde majör depresyona girerler. Major depresyon kadınlarda erkeklere oranla neredeyse 2 kat daha fazla görülür. Bunun nedeni kadınların hormonal yapısının değişkenliği, menapoz, doğum, kadının toplum içinde karşı karşıya kaldığı stress faktörlerinin çokluğu gibi durumlar gösterilebilir. Kentler de köy ve kırsal kesime oranla depresyon çok daha yaygın şekilde görülmektedir.
Major depresyon belirtileri nelerdir?
Depresif duygu-durum da hasta kendini çökmüş, hüzünlü, sıkıntılı, kederli, mutsuz ve ağlamaya eğilimli olarak hisseder. Depresyondaki hastaya göre yaşam anlam ve zevkini ( anhedoni ) kaybetmiş gibidir. Kendini bir boşlukta hisseder, yaşam ile alakalı olan işlere ilgisi ve isteği kaybolmuştur. Hasta sanki hayatı boyunca bundan sonra hiç muylu olamayacakmış gibi bir hisse kapılır diğer belirtiler ise:
1-) Diyet yapmadığı halde bir ayda vücut ağırlığının %5 azalması yada artması ( atipik depresyon ),
2-) Hemen her gün uykusuzluk yada aşırı uyuma ( atipik depresyon ),
3-) Psikomotor ajitasyon ( endişeli, huzursuz, kıpır kıpır olma) yada retardasyon ( hareketlerin yavaşlaması,azalması ve suskun olma ),
4-) Hemen her gün halsizlik, yorgunluk, bitkinlik yada enerjisizlik,
5-) Kendini değersiz hissetme yada suçluluk duygusu,
6-) Düşüncelerini odaklayamama ( konsantrasyon da güçlük ) ve kararsızlık,
7-) Ölüm ve intihar düşünceleri, intihar planlamak veya intihara kalkışmak. ( Burda özellikle belirtilmesi gereken durum özellikle tek tanrı inancı olan dinlerde intiharın günah olduğunu bilen insanların Bir hastalık gelse de canımı alsa yada biri gelip bana çarpsa da öldürse gibi düşüncelerde intihar düşüncelerine girer. )
Anhedoni ( Hayattan zevk alamama ) ya da depresif duygu-durumuyla beraber yukarıdaki belirtilerden 4 tanesinin olması DSM-IV kriterlerine göre major depresyon tanısı koydurur.
Depresyon ve intihar ?
Depresif hastaların yaklaşık 2/3ü intiharı düşünür. İntihar girişiminde bulunanların %75inde depresif bulgulara rastlanmıştır. Bu yüzden depresyon tedavisi ve tanısı inan yaşamı için çok önemlidir. İntihar riski açısından insanları sınıflarsak :
Bekar Olanlar > Dul olanlar > Boşanmışlar > Evli ve Çocuksuz Olanlar > Evli ve Çocuklu Olanlar
Kadınlar erkeklere göre 2 kat daha fazla intihar girişiminde bulunur ancak; intiharın ölümle sonuçlanması açısından erkekler kadınlara göre 2 kat daha başarılıdırlar. Bu farklılığın oluşmasında kadınların daha az etkili olan ( ilaç içerek intihar, bilek kesme vb. ) yöntemleri kullanması; erkeklerin ise ( ateşli silahlar, yüksekten atlama gibi. ) daha etkili yöntemleri kullanması örnek gösterilebilir.
M. Depresyon Tekrarlar Mı?
Tüm major depresyon hastalarının sadece 3te 1inde hastalık tekrarlamaz. İki kez major depresyon tanısı almış hastada tekrar depresyon görülme riski %60-85 arasında değişir. 3 veya daha fazla depresyon atağı geçirmiş hastalarda ise tekrar depresyona girme riski %90dan fazladır. Genç yaşta başlayan, Ailesin de major depresyon öyküsü bulunan yada depresif kişilik özellikleri olan bireylerde m.depresyon hastalığının tekrarlama riski daha fazladır.
Depresyon Tahlille ( Kan Tahliliyle ) anlaşılır mı?
Depresyon herhangi bir şekilde kan tahliliyle anlaşılmaz. Ancak kanda tiroid fonksiyonlarına mutlaka bakılmalıdır çünkü tiroid hormonu bozuklukları depresyona sebep olabilmektedirler.
M. Depresyon Tedavisi Nedir?
M.depresyon tedavisi medikal tedavi, psikoterapi, EKT ( elektron konvulsiv tedavi ) ile yapılır, farklı durumlar kombine tedavi yada sadece medikal tedaviyle hasta izlenebilir. Hangi tedavinin uygulanacağı kararını psikiyatr ayrıntılı bir anemnezin ardından, hastalığın gidişatına ve tedavinin uygunluğuna göre karar verir.
Medikal Tedavi ( İlaçla Tedavi ): Burada tıp etiği ve yanlış kullanımların önüne geçmek adına anti-depresan ilaç isimleri yazmayacağım ve uyarı olarak lütfen sadece doktor kontrolünde ilaç kullanınız. Anti-depresanların etkileri 2-3 hafta sonra başlar. Hasta kendini enerjik hissetmeye başlar ve hüzünlü, kederli düşüncelerden uzaklaşmaya başlar. !!!Bu dönemde özellikle hastanın intihar etme riski artar ( yalancı peri dönemi, ilaçların yan etkisiyle ) !!!. İlaçların tam etkinliği 4-6 hafta sonunda ortaya çıkar. Eğer durumda bir düzelme görülmemişse 4. Haftada ilacın dozu artırılır yada başka bir anti-depresan ilaca geçilir. Kısmi bir yanıt alınmışsa atipik anti-psikotiklerde tedaviye eklenebilir.
EKT ( Elektron konvulsiv tedavi ): İntihar Riski yüksek hastada EKT denilen, hastaya anestezi ( uyutularak ) altında düşük miktarlarda (düşük amplitüdlü ) elektrik verilmesi yöntemi olan EKT, intihar riski yüksek gruplar için uygulanabilir bir tedavi yöntemidir.
Hasta depresyondan kurtulduğunda tedavi hemen kesilmez, tekrar depresyona dönüş ( relaps ) olmaması için tedavi 6 ay daha sürdürülür ve ilaç dozu yavaş yavaş azaltılarak bırakılır, ilaçlar birden kesinlikle kesilmez.
Psikoterapi: Major depresyon tedavisinde sadece psikoterapiyle tedavi edilmeye kalkışılması, yapılan çalışmalarla intihar etme riskini artırtığı nedeniyle uygun değildir. Psikoterapi ancak ve ancak anti-depresan tedaviyi güçlendirici olarak kullanılabilir. Bu yüzden depresyon tedavisinde psikolog değil önce bir psikiyatriste gitmek daha uygundur. Psikiyatristin önerisi doğrultusunda psikolog bilişsel ve davranışçı terapiler uygulayarak hastaya yardımcı olabilir.
Mutlu ve Sağlıklı Günler Dileğiyle .
Stj. Dr. Ahmet Bahadır UÇAR
Major depresyon belirtileri nelerdir?
Depresif duygu-durum da hasta kendini çökmüş, hüzünlü, sıkıntılı, kederli, mutsuz ve ağlamaya eğilimli olarak hisseder. Depresyondaki hastaya göre yaşam anlam ve zevkini ( anhedoni ) kaybetmiş gibidir. Kendini bir boşlukta hisseder, yaşam ile alakalı olan işlere ilgisi ve isteği kaybolmuştur. Hasta sanki hayatı boyunca bundan sonra hiç muylu olamayacakmış gibi bir hisse kapılır diğer belirtiler ise:
1-) Diyet yapmadığı halde bir ayda vücut ağırlığının %5 azalması yada artması ( atipik depresyon ),
2-) Hemen her gün uykusuzluk yada aşırı uyuma ( atipik depresyon ),
3-) Psikomotor ajitasyon ( endişeli, huzursuz, kıpır kıpır olma) yada retardasyon ( hareketlerin yavaşlaması,azalması ve suskun olma ),
4-) Hemen her gün halsizlik, yorgunluk, bitkinlik yada enerjisizlik,
5-) Kendini değersiz hissetme yada suçluluk duygusu,
6-) Düşüncelerini odaklayamama ( konsantrasyon da güçlük ) ve kararsızlık,
7-) Ölüm ve intihar düşünceleri, intihar planlamak veya intihara kalkışmak. ( Burda özellikle belirtilmesi gereken durum özellikle tek tanrı inancı olan dinlerde intiharın günah olduğunu bilen insanların Bir hastalık gelse de canımı alsa yada biri gelip bana çarpsa da öldürse gibi düşüncelerde intihar düşüncelerine girer. )
Anhedoni ( Hayattan zevk alamama ) ya da depresif duygu-durumuyla beraber yukarıdaki belirtilerden 4 tanesinin olması DSM-IV kriterlerine göre major depresyon tanısı koydurur.
Depresyon ve intihar ?
Depresif hastaların yaklaşık 2/3ü intiharı düşünür. İntihar girişiminde bulunanların %75inde depresif bulgulara rastlanmıştır. Bu yüzden depresyon tedavisi ve tanısı inan yaşamı için çok önemlidir. İntihar riski açısından insanları sınıflarsak :
Bekar Olanlar > Dul olanlar > Boşanmışlar > Evli ve Çocuksuz Olanlar > Evli ve Çocuklu Olanlar
Kadınlar erkeklere göre 2 kat daha fazla intihar girişiminde bulunur ancak; intiharın ölümle sonuçlanması açısından erkekler kadınlara göre 2 kat daha başarılıdırlar. Bu farklılığın oluşmasında kadınların daha az etkili olan ( ilaç içerek intihar, bilek kesme vb. ) yöntemleri kullanması; erkeklerin ise ( ateşli silahlar, yüksekten atlama gibi. ) daha etkili yöntemleri kullanması örnek gösterilebilir.
M. Depresyon Tekrarlar Mı?
Tüm major depresyon hastalarının sadece 3te 1inde hastalık tekrarlamaz. İki kez major depresyon tanısı almış hastada tekrar depresyon görülme riski %60-85 arasında değişir. 3 veya daha fazla depresyon atağı geçirmiş hastalarda ise tekrar depresyona girme riski %90dan fazladır. Genç yaşta başlayan, Ailesin de major depresyon öyküsü bulunan yada depresif kişilik özellikleri olan bireylerde m.depresyon hastalığının tekrarlama riski daha fazladır.
Depresyon Tahlille ( Kan Tahliliyle ) anlaşılır mı?
Depresyon herhangi bir şekilde kan tahliliyle anlaşılmaz. Ancak kanda tiroid fonksiyonlarına mutlaka bakılmalıdır çünkü tiroid hormonu bozuklukları depresyona sebep olabilmektedirler.
M. Depresyon Tedavisi Nedir?
M.depresyon tedavisi medikal tedavi, psikoterapi, EKT ( elektron konvulsiv tedavi ) ile yapılır, farklı durumlar kombine tedavi yada sadece medikal tedaviyle hasta izlenebilir. Hangi tedavinin uygulanacağı kararını psikiyatr ayrıntılı bir anemnezin ardından, hastalığın gidişatına ve tedavinin uygunluğuna göre karar verir.
Medikal Tedavi ( İlaçla Tedavi ): Burada tıp etiği ve yanlış kullanımların önüne geçmek adına anti-depresan ilaç isimleri yazmayacağım ve uyarı olarak lütfen sadece doktor kontrolünde ilaç kullanınız. Anti-depresanların etkileri 2-3 hafta sonra başlar. Hasta kendini enerjik hissetmeye başlar ve hüzünlü, kederli düşüncelerden uzaklaşmaya başlar. !!!Bu dönemde özellikle hastanın intihar etme riski artar ( yalancı peri dönemi, ilaçların yan etkisiyle ) !!!. İlaçların tam etkinliği 4-6 hafta sonunda ortaya çıkar. Eğer durumda bir düzelme görülmemişse 4. Haftada ilacın dozu artırılır yada başka bir anti-depresan ilaca geçilir. Kısmi bir yanıt alınmışsa atipik anti-psikotiklerde tedaviye eklenebilir.
EKT ( Elektron konvulsiv tedavi ): İntihar Riski yüksek hastada EKT denilen, hastaya anestezi ( uyutularak ) altında düşük miktarlarda (düşük amplitüdlü ) elektrik verilmesi yöntemi olan EKT, intihar riski yüksek gruplar için uygulanabilir bir tedavi yöntemidir.
Hasta depresyondan kurtulduğunda tedavi hemen kesilmez, tekrar depresyona dönüş ( relaps ) olmaması için tedavi 6 ay daha sürdürülür ve ilaç dozu yavaş yavaş azaltılarak bırakılır, ilaçlar birden kesinlikle kesilmez.
Psikoterapi: Major depresyon tedavisinde sadece psikoterapiyle tedavi edilmeye kalkışılması, yapılan çalışmalarla intihar etme riskini artırtığı nedeniyle uygun değildir. Psikoterapi ancak ve ancak anti-depresan tedaviyi güçlendirici olarak kullanılabilir. Bu yüzden depresyon tedavisinde psikolog değil önce bir psikiyatriste gitmek daha uygundur. Psikiyatristin önerisi doğrultusunda psikolog bilişsel ve davranışçı terapiler uygulayarak hastaya yardımcı olabilir.
Mutlu ve Sağlıklı Günler Dileğiyle .
Stj. Dr. Ahmet Bahadır UÇAR