Büyük Küresel Küme olarak da bilinen Messier 13 (M13), Herkül takımyıldızında bulunan küresel bir kümedir. Kuzey Yarımküre’den görülebilen en parlak yıldız kümelerinden biri olan küresel M13 kümesinde 100.000’den fazla yıldız bulunmaktadır. Tahmini kütlesi yaklaşık yarım milyon güneş kütlesidir. Dünya’dan 25.000 ışıkyılı yani 6,800 parsek uzaklıkta ve 5.8 kadir gibi belirgin bir parlaklıkta olan bu yıldızların ışıltılı metropolü Herkül, dürbün olmadan da görülür. Ancak açık ve ışık kirliliğinin olmadığı, çok iyi gözlem koşullarına sahip bir gecede gözle belli belirsiz görülebilir. Hatta kimi şehir dışında dahi küçük dürbünlerle görmek bile biraz zordur.

Mayıs – Eylül ayları arasında görülür ancak bu kümeyi özellikle yazın dürbünle gözlemenin bir de kötü tarafı kuzey yarım kürede gökyüzünün neredeyse tam tepesinde yer alıyor olmasıdır. Bu da genellikle bir engelle karşılaşılması anlamına geliyor. Ancak yaslanılabilir bir sandalye veya şezlongda gözlemlemek mümkündür. Aksi taktirde biraz sıkıntı yaratacaktır. En rahat Temmuz ayında görülebilir.

Özetle, netice olarak küme, keskin bir odaklanmayı reddeden 6 kadir parlaklıktaki bir yıldız gibi biraz bulanık görünüyor. Bu belirsizlik daha fazla büyütme ile giderek daha belirgin hale geliyor. 7x dürbünle bile M13 göze çarpan bir şekilde yıldıza benzemez görüntüdedir. Ancak 15x dürbün ile ihtişamlı nesnelerinin ipuçlarını göstermeye başlar.

M13’ü bulmak ise kolaydır. Önce Çalgı – Lyra takımyıldızındaki parlak yıldız Vega’yı bulup, ondan Çoban – Boötes takım yıldızındaki Arcturus’a kadar olan bir doğru çizdiğimizde yolun yaklaşık üçte biri kadar Vega’dan yakın bölgede bulunan ilahî Herkül’ün gövdesine ulaşıyoruz. Onu bu kez tanıdık bir asterizm olan kilit dört taşının Arcturus’dan tarafa olan Eta (ή) – Zeta (?) yıldızları arasındaki doğrunun Eta’dan yana üçte birlik yolu üstünde bulabilirsiniz.

Messier 13, kenarda görülen 12. büyüklükteki bir galaksi olan NGC 6207’nin yakınında bulunmaktadır. Galaksi, M13’ün 28 dakika kuzeydoğusunda görülebilir. Bir başka galaksi, IC 4617, M13’ün merkezinin kuzey-kuzeydoğusunda bulunuyor. M13 bunların ikisinin arasındadır.



Çıplak gözle Herkül Kümesi bulanık bir yıldız gibi görünür. Dürbünler, net bir merkeze sahip olan kuyruklu yıldız benzeri bir puslu yamayı ortaya çıkarırken, 4 ila 6 inçlik teleskoplar kümedeki yıldızları çözmeye başlayacaktır.

Daha büyük açıklığa sahip aletler, kümedeki tüm yıldızları çözecektir.

Adını taşıyan kuyruklu yıldızın periyodikliğini tanıdığı bilinen İngiliz astronom Edmond Halley, 1714’te M13’ü keşfetti. Charles Messier, M64’ü 1764’teki kataloğuna eklediğinde, nesnenin hiç yıldız içermediğine ikna oldu. Birbirleriyle çok yoğun bir şekilde bir araya toplandıkları için kümenin tek tek yıldızları 1779’a kadar çözülmedi. Bu kümenin çekirdeğinin yanındaki yıldız nüfusunun yoğunluğu güneşimizin mahallesindeki yoğunluğundan yaklaşık yüz kat daha fazla. Bu yıldızlar o kadar kalabalık ki, bazen birbirlerine karışabiliyorlar ve hatta yeni bir yıldız oluşturabiliyorlar. Ortaya çıkan “mavi başıboşlar” yakın çevrelerinde bulunan diğer yıldızlardan daha genç görünüyorlar ve gökbilimcilerden büyük ilgi gösteriyorlar.

M13, 20 yay dakikası genişliğindedir bu da 145 ışık yılı çapına karşılık geliyor. Küme, Barnard 29 olarak adlandırılan, alışılmadık derecede genç, B2 tipi bir yıldız içerir. Bu yıldız gerçekten de bu kümeye ait değildir, çünkü M13, onu Samanyolu etrafındaki yörüngesinden çekmiştir. Kümedeki diğer yıldızlar ise çok eskidir. Galakside metaller yaratmasından önce oluştukları gibi ayrıca Güneş’in de demir içeriğinin sadece yüzde 5’ine sahiptirler. M13 ayrıca yaklaşık 15 adet komşularından daha genç ve daha mavi görünen ‘mavi başıboş’ eski yıldız içeriyor.

Messier 13, V sınıfı küresel bir kümedir; bu da bir merkeze doğru orta yıldız konsantrasyonlarına sahip oluşu anlamına geliyor. Yoğun bir şekilde dolmuş merkezi bir bölgeye sahiptir. İçinde yüzlerce yıldız bulunduran bir küp olarak düşünürsek bir yüzü 3 ışık yılı genişliğindedir. Benzetmek gerekirse: Dünya’ya en yakın yıldız sistemi olan Alpha Centauri, 4 ışık yılı uzaklıktadır. Başka bir deyişle, kümenin çekirdek bölgesindeki yıldızlar, yakın yıldız mahallemizdekinden yaklaşık 500 kat daha konsantredir.

1974 yılında Porto Riko’daki Arecibo Rasathanesi’nden ışınlanan, insan ırkı, Dünya’nın konumu ve diğer bilgileri içeren veri bir elektronik mesaj olarak Herkül Küresel Kümesine gönderildi. Mesaj, dünya dışı medeniyetlere potansiyel olarak ulaşmanın bir yolu olarak, M13’e dönük bir radyo teleskoptan gönderildi. Ancak, mesaj hiçbir zaman hedefine ulaşmayacak. Çünkü mesaj M13’ün şimdiki pozisyonuna yaklaşık 25.000 yıl sonra ulaşacak ve küme artık o noktada bulunmayacak.

Gözlem Bilgileri​

Kaynak :

1974 yılında Porto Riko’daki Arecibo Rasathanesi’nden ışınlanan, insan ırkı, Dünya’nın konumu ve diğer bilgileri içeren veri bir elektronik mesaj olarak Herkül Küresel Kümesine gönderildi. Mesaj, dünya dışı medeniyetlere potansiyel olarak ulaşmanın bir yolu olarak, M13’e dönük bir radyo teleskoptan gönderildi. Ancak, mesaj hiçbir zaman hedefine ulaşmayacak. Çünkü mesaj M13’ün şimdiki pozisyonuna yaklaşık 25.000 yıl sonra ulaşacak ve küme artık o noktada bulunmayacak.

Genişletmek için tıkla ...

Bu bilim adamları hakikatten salak olmalı....

Madem 25000 yıl sonra gök ada, mesajın gönderildiği nokta'da olmayacaksa, 25000 yıl sonra hangi nokta'ya kayacak ise, o noktaya mesaj gönderilebilirdi.Böylece mesaj ile gök ada konumları çakışabilirdi......