Litvanya

_MaVi_ · 23 Eki 2014

Litvanya

kurumsal olarak Litvanya Cumhuriyeti (Litvanca: Lietuvos Respublika)

Kuzey Avrupa'da bulunan

üç Baltık devletinden biridir. Ülkede yerleşim daha çok Baltık Denizi boyunca yoğunlaşmıştır

kuzeyden Letonya

güneydoğudan Belarus ve Polonya

batısındansa Rusya egemenliğindeki Kaliningrad ile sınır komşusudur.

Deniz aşırı olaraksa; Baltık Denizi'nin karşısında bulunan İsveç'le komşudur. Ülkenin nüfusu yaklaşık üç buçuk milyondur. En büyük kenti ve başkenti Vilnius'tur.

14. yüzyıl sıralarında

Litvanya Avrupa'nın en geniş sınırlarına sahip devletlerinden biriydi

o dönemde: Belarus

Ukrayna

Polonya ve Rusya'nın bir bölümü Litvanya Büyük Dükalığı'nın egemenliğindeydi. 1569'daki Lublin Birliği'yle

Polonya ve Litvanya yeni bir devlet olarak Lehistan-Litvanya Devleti'ni oluşturdu. Bu birleşmeden iki yüzyıl sonra

1772 ve 1795 yılları arasında bu ittifak bozulmaya başladı. Litvanya'nın parçaları Rusya İmparatorluğu'nun eline geçti.

I. Dünya Savaşı'nın sonrasında

ülkede bağımsızlık hareketleri başladı. 16 Şubat 1918'de

ulusal egemenlik bildirisi yayınlandı. 1940'dan başlayarak

Litvanya; Sovyetler Birliği ve Nazi Almanyası'nın etkisine girdi. 1944'te II. Dünya Savaşı'nın sonları yaklaştıkça

ülke Nazi Almanyası'nın egemenliğinden sıyrıldı. Böylece ülkede yeniden Sovyet egemenliği başladı. 11 Mart 1990'da

yayınlanan ulusal bir deklarasyonla Litvanya Sovyetler Birliği'nden ayrıldığını açıkladı ve bağımsızlığını ilan etti.

Uluslar arası finans araştırmalarına göre

Litvanya Avrupa'nın en hızlı gelişen ekonomilerinden birine sahiptir. Litvanya: NATO

Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği'ne üyedir. Ülke

Avrupa Birliği'ne 21 Aralık 2007'deki Schengen Antlaşması'yla tam üye olmuştur. 2009'da

Vilnius Avrupa Kültür Başkenti seçilmiştir. Tarihte "Litvanya" ismine ilk rastlanılan tarih olan 1009 yılının bininci yıl dönümü

ülke genelinde çeşitli etkinliklerle kutlanmıştır.

Tarih

Litvanya'ya ilk insanlar

milattan önce 10 bin yıllarında -Buzul Çağı'nın sonlarına doğru- yerleşti. Milattan önce 2. binyıl ile 3. binyıl arasında ülke topraklarına Hint-Avrupa halkları'nın göçü başladı. Hint -Avrupa halkları

yerli halklarla karıştı ve Baltık uluslarını oluşturdular. Tarihte ilk kez Litvanya adına

bir Alman el yazması olan ve 14 Şubat 1009'da telif edilen Kuedlinburg Yıllıkları adlı kitapta rastlanır.

Başlangıçta parçalanmış Baltık kabileleri tarafından yerleşilen ülke

Mindaugas tarafından 1230'da birleştirildi ve Mindaugas 6 Temmuz 1253'da taç giyerek ilk Litvanya kralı oldu. 1263'te Mindaukas'a karşı yapılan suikastle birlikte; Litvanya Paganları; Haçlı seferleri ve Töton Şövalyeleri'nin hedefi haline geldi. Uzun süren mücadelelere rağmen

Litvanya Büyük Dükalığı hızla Rus Knezlikleri'nin topraklarına doğru genişledi.

14. yüzyılın sonlarına doğru; Belarus

Ukrayna

Polonya'nın bir bölümü ve Rusya dahil Avrupa'nın büyük bir bölümünü ele geçiren Litvanya

Avrupa'nın en büyük ülkesi haline geldi.Böylece Litvanya Dükalığı

doğu ve batının arasında çoklu bir kültür mirasına sahip; doğal sınırlara ulaşmış bir devlet halini aldı. İmparatorlukta var olan dinlere hoşgörülü davranan Litvanyalılar Slav kültüründen birçok ögeyi kendi kültürüne kattı

böylece Litvanya dilinde Slav etkisi arttı ve devletin resmî dili Slav kaynaklı Ruthenya Dili olarak kabul edildi.

Görkemli Vytautas. Litvanya onun hükümdarlığı sırasında gücünün en yüksek seviyesine ulaştı. (Bu fotoğraf

17. yüzyılda çizilmiştir.)

1385'te

Polonya Kralı Jogaila ile yapılan antlaşmayla iki ulus birleşti. Böylece Pagan Litvanlar Hristiyanlığı kabul etti ve Litvanya-Polonya ulus birliği sağlandı. 1392'de (Görkemli Vytautas zamanında) Litvanya Dükalığında iki iç savaş çıktı. Buna rağmen Vytautas döneminde ülkenin topraklarının genişlemesi zirve yaptı

devlet kurumsallaşması başladı

ülkede soylular yönetimde söz sahibi haline geldi. 1410'daki Grunwald Savaşı'nda

Polonya ve Litvanya ordularının kurduğu birlik

Töton Şövalyelerine karşı Avrupa'da büyük bir zafer kazandı.

Jogaila ve Vytautas öldükten sonra

Litvanya soyluları; Polonya ve Litvanya arasında kurulan birliği bozmak için

Jagiellon Hanedanı'nı bağımsız bir dük olarak atamak istedi. Bundan sonra

Litvanya kendine Polonya'nın yerine daha yakın bir ortak bulma çabasına girdi. 15. yüzyılın sonlarına doğru

Rus knezliklerinin artan gücü

Litvanlarla Ruslar arasında çıkan Livonya Savaşı'na neden oldu.

1569'da Litvanya-Polonya Birliği yeniden kuruldu. Bu birliktelikle beraber

Litvanya'da ayrı bir ordu

ayrı para ve yasal kanunlar dahil ulusal kurumlar korundu. Ancak bu; Polonya kültürünün

Litvanya kültürüne olan: Dil

politika

kültür ve hatta ulusal kimlik etkilerini azaltmadı. 16 ile 17. yüzyılın ortalarına doğru Litvanya ulusal kültüründe: Sanat

eğitim ve toplumsal yapı alanlarında Rönesans'ın etkisi baş gösterip; Protestan reform hareketleri başladı. 1573'te

Polonya kralı ve Litvanya dükü serbest seçimleri kabul etti. Ülkede artan özgürlük hareketleri ve baş gösteren anarşi ile birlikte ülkenin dağılması hızlandı.

Kuzey Savaşları döneminde (1655–1661)

Litvanya topraklarında ve ekonomisinde büyük bir İsveç yıkımı başladı. Bu savaşın yaraları tamamen sarılamadan; Litvanya

Büyük Kuzey Savaşı'da büyük bir darbe daha aldı (1700–1721). Bu savaşta

veba ve yoksulluk sonucunda ülke halkının yaklaşık %40'ı yaşamını kaybetti. Yabancı güçler -özellikle Rusya- ülke politikalarında önemli bir aktör haline geldi. Soyluların egemenliğindeki devlette

soyluların halka sunduğu özgürlük paketleri; dağılmayı engelleyemedi. Sonuç olarak

Litvanya-Polonya Birliği sırayla: 1772

1792 ve 1795'te Rusya İmparatorluğu

Prusya ve Habsburg Monarşisi tarafından bölündü.

Litvanya topraklarının en büyük bölümünü Rusya aldı. Bölünmenin ardından 1931'de ve 1863'te çıkan ayaklanmalar başarılı olamadı. Çarlık makamlarının tasarladığı bir dizi Panislavist politikayla birlikte

Litvanya'da basın yasağı da dahil olmak üzere

ülkedeki tüm eğitim ve kültür etkinlikleri denetim altına alındı. Litvanya Kuzey Kray denilen ve Belarus'u da kapsayan yeni bir yönetim biriminin parçası oldu. Sonrasında

1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nda

Türklerin yanında ara buluculuk görevi üstlenen Almanya ile Rusya'nın arası açıldı. Rusya batıdaki potansiyel Alman tehditine karşı batı sınırına kaleler inşaa etmeye başladı. 7 Temmuz 1879'da Rus Çarı II. Aleksandr komutasındaki Rus orduları Kaunas Kalesi'nde Almanlara karşı birinci sınıf bir savunma yaptı. Ülkedeki istikrarsızlıktan dolayı; 1868-1914 arasında

yaklaşık 635

000 insan -neredeyse nüfusun %20'si- Litvanya'yı terk etti. Açlık ve sefaletin neden olduğu bu göçlerin büyük kısmı ABD'ye oldu. Bu olaylar üzerine

Litvanya'da yaşamayı destekleyen fonlar ve Litvanya bağımsızlığına destek olan örgütler kuruldu.

20. yüzyıl

Litvanya bağımsızlık hareketlerini yöneten konseyin 20 üyesi: 16 Şubat 1918.

I. Dünya Savaşı yıllarına gelindiğinde

16 Şubat 1918'de Litvanya Konseyi (Lietuvos Taryba); Litvanya bağımsızlığını temel alan bir deklarasyon yayınlandı. Bu Litvanya devletinin yeniden kurulması anlamına geliyordu. Litvanya bu yıllarda Almanya ve Polonya ile ülke sınırları konusunda sorunlar yaşadı. Vilnius bölgesi Litvanya'nın geleneksel başkentiydi (Daha sonra yasal olarak da başkent olarak ilan edildi). Vilnius

Polonyalı kumandan Żeligowski's Mutiny tarafından Ocak 1920'de Polonya tarafından işgal edildi ve iki yıl sonra Polonya topraklarına katıldı. Böylece 19 yıl Kaunas ülkenin geçici başkenti görevini gördü.

Polonya'nın Vilnius'u işgali önemli olaylara yol açtı

iki ülke arasında; bu işgalle II. Dünya Savaşı arasında hiçbir uluslar arası ilişki kurulmadı.

1923'te Klaipėda Ayaklanması sırasında ele geçirilen Klaipėda Bölgesi

Mart 1939'te Nazi Almanyası'nın verdiği bir nota üzerine Almanya'ya devredildi. Bu durum ülkenin ulusal çizgideki güçlerinin tepkisini çekti

milliyetçi politikalar izleyen Antanas Smetona ve Smetona'nın partisi olan Litvanya Ulusal Birlik Hareketi

1926'da askerin yönetime el koymasından sonra iktidara geldi.

Bu harita

13. yüzyıldan günümüze kadar Litvanya topraklarında oluşan değişiklikleri göstermektedir.

Eylül 1939'da Sovyet güçlerinin Doğu Polonya'yı işgaliyle Vilnius yeniden Litvanya'ya bırakıldı. Ancak Litvanya

bu olaydan dokuz ay sonra bağımsızlığını kaybetti. Haziran 1940'da

Kızıl Ordu Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'na uygun olarak önce Litvanya'yı işgal etti ardından ülkeyi ilhak ettiğini açıkladı.

Bir yıl sonra Almanların Barbarossa Harekâtı'yla Litvanya Alman işgaline uğradı. Bu işgal sırasında Naziler ve onların Litvanyalı destekçileri tarafından ülkedeki Yahudi varlığının %91'i anlamına gelen 190 bin Yahudi öldürüldü.

1944'te Alman Ordusu'nun ükeden çekilmesiyle birikte

Sovyetler Litvanya Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'ni yeniden kurdu. 1944'ten 1952'ye kadar yaklaşık 100 bin Litvanyalı bağımsızlık yanlısı; Sovyet güçlerine karşı gerila savaşı verdi. Rus güçleri tarafından

yaklaşık 30 bin Litvanyalı vatansever ve gerilla öldürüldü veya Sibirya'ya sürülüp sınır dışı edildi. II. Dünya Savaşı'nda Litvanya yaklaşık 780 bin yurttaşını kaybetti.

Rusya'nın 1980'den sonra yürürlüğe koyduğu perestroyka ve glasnost planları

Litvanya'da Sąjūdis adı verilen reform hareketlerinin ilanına izin verdi; bu hareketer

ülke içinde anti-komünist bir harekete dönüştü ve ülke bağımsızlığının temelini oluşturdu. Sovyet kontrolündeki ülkede yapılan genel seçimlerin ardından

11 Mart 1990'da Litvanya'da bağımsızlık genelgesi yayımlandı

böylece Litvanya Sovyet hakimiyetinden kurtulan ilk cumhuriyet oldu. Sovyetler Birliği

bu girişimi; ülkeye ekonomik ambargo uygulayarak bastırmaya çalıştı. 13 Ocak 1991'de Vilnius TV Kulesi'ne saldıran Sovyet güçleri

14 Litvanyalı sivilin ölmesine neden oldu.

4 Şubat 1991'de

İzlanda Litvanya'nın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke oldu. 1991 Sovyet darbe girişimi sonrasında

Litvanya uluslar arası platformda geniş ölçüde tanındı ve 17 Eylül 1991'de Birleşmiş Milletler'e katıldı. Sovyet orduları ülkeyi 31 Ağustos 1993'te terk etti. Litvanya bağımsızlığına kavuştuktan sonra

1994'de NATO üyeliğine aday oldu. Yapılan piyasa düzenlemeleriyle

serbest piyasa ekonomisine geçti. Ülke

2004 Baharı'nda NATO'ya ve 2007'deyse Avrupa Birliği'ne tam üye oldu.

Coğrafya

Litvanya topografik haritası.

Litvanya Doğu Avrupa'da bulunur ve 53 ve 57 kuzey paralelleri ve 21-27 doğu meridyenleri arasındadır. Ülkenin sahil şeridi 61 mil uzunluğundadır. Ülkenin Baltık Denizi'nde olan sahilinin uzunluğu 24 mildir. Kuronya Uzantısı sayılmazsa

Litvanya; Baltık ülkeleri arasında

Baltık Denizi'ne en az sınırı bulunan ülkedir. Litvanya'nın en büyük sıcak su limanı

Klaipeda'dır. Kuronya Uzantısı

Kuronya Lagünü'nden başlayıp (Litvanca: Kuršiu marios)

Kaliningrad'a kadar uzanan bir deniz uzantısıdır. Ülkedeki temel akarsu

Neman Irmağı'dır. Bu ırmağın bazı kolları uluslar arası taşımacılıkta kullanılmaktadır.

Litvanya toprakları buzullar tarafından aşındırılmıştır. Ülkenin batısındaki yaylalarda ve doğusundaki dağlık arazilerde morenler geniş yer kaplar. Ülkenin en yüksek noktası Aukštojas Tepesi'dir

buranın yüksekliği 293 metredir. Ülke topraklarında Vištytis Gölü gibi çok sayıda göl ve sulak alan bulunur; ülke içinde karmaşık olarak yayılan ormanlıklar ülkenin yaklaşık %33'ünü kapsar. Ülkenin iklimi ılıman ve karasal iklimin etkilerinin görüldüğü karma bir iklimdir

ülkede yazlar ve kışlar ılıman geçer. Bir coğrafi hesaplama yöntemine göre

Litvanya'nın başkenti Vilnius'un birkaç km ötesinde Orta Avrupa iklimi başlar.

Litvanya Orta ve Doğu Avrupa iklimlerinin karışmasıyla oluşan Sirkum-Borel İklim Bölgesi'ne dahildir.

Neringa kumulları.

İklim

Litvanya'nın iklimi

deniz (ılıman) ve oransal olarak hafif karasal iklim arasındadır. Ocak ayında kıyılardaki ortalama sıcaklık −2.5 °C

temmuzdaysa 16 °C'dir. Ocak ayında başkent Vilnius'un ortalama sıcaklık değeri -6 °C iken

temmuzda bu ortalama 16 °C'ye yükselir. Ülke genelinde yaz dönemindeki ortalama sıcaklık gündüzleri 20 °C

geceleriyse 14 °C kadardır. Litvanya klimatoloji tarihine göre bu ortalamanın 30-35 °C'ye kadar yükseldiği de görülmüştür. Ülkede bazı kışlar aşırı soğuk olur. Sıcaklık değerleri hemen hemen her kış -20 °C'ye kadar düşer. Ülkenin sahil kesimlerindeki en düşük sıcaklık değeri -34 °C

doğusundaysa −43 °C olarak ölçülmüştür.

Vilniusyakınlarındaki Pūčkoriai mostrası.

Ülkenin kıyı bölgelerindeki yıllık yağış ortalaması 800 mm'dir. En çok yağış alan kuzey bölgelerinde ise bu oran 900 mm'ye kadar yükselir. Ülkenin doğusu yıllık ortalama 600 mm yağış alır. Kar

ülkede her yıl ekim ve nisan arasında görülen bir durumdur. Bazı yıllar mayıs ve eylül aylarında karla karışık yağmur da görülür. Ekinlerin büyüme dönemi; ülkenin batı bölgelerinde 202 gün

doğu bölgelerinde ise 169 gündür. Ülkenin doğusunda seyrek olarak güçlü fırtınalar görülür

ancak kıyı bölgelerinde fırtınalar yaygındır.

Baltık ülkelerinde sıcaklık değerlerinin kaydı 250 yıldır tutulmaktadır. Bu veriler ışığında 18. yüzyılın ortalarının ülkede sıcaklıklık değerlerinin yüksek olduğu zamanlar olduğu söylenebilir. Yine bu verilere göre 19. yüzyıl

18. yüzyıla göre nispeten daha serin geçmiştir. 20. yüzyıla geldiğimizde 1930'lu yıllar oldukça sıcak geçmiştir

bu dönemden başlayarak ülke iklimi

1960'larda hafif bir ılıma eğilimi göstermiştir. Bu eğilim günümüzde de sürmektedir.

Litvanya 2002'de kuraklıkla mücadele etmiştir

bu yıl ülke turba ve orman yangınlarıyla uğraşmak zorunda kalmıştır. Ülke 2006 yazında Kuzey-Doğu Avrupa'yı etkisine alan bir sıcak hava dalgasından etkilenmiştir.

Aylara göre Litvanya'daki en düşük ve en yüksek sıcaklık değerleri şöyledir:

Litvanya'daki ekstrem sıcaklık değerleri (°C)
Ay
Oca
Şub
Mar
Nis
May
Haz
Tem
Ağu
Eyl
Eki
Kas
Ara
En Yüksek Sıcaklıklar
+12.6
+16.5
+21.8
+28.8
+34
+35
+37.5
+36
+32
+26
+18
+15.6
En Düşük Sıcaklıklar
-40.5
-42.9
-37.5
-23.0
-6.8
-2.8
+0.9
-2.9
-6.3
-19.5
-23
-34

Siyaset

Dalia Grybauskaitė

12 Temmuz 2009 tarihinden bugüne Litvanya Cumhurbaşkanlığı yapmaktadır.

Litvanya

11 Mart 1990'da bağımsızlığını yeniden kazandığında

demokratik geleneğini korumuş bir durumdaydı. Bağımsızlığın ilanının ardından 25 Ekim 1992'de yapılan ilk genel seçimlerde

56.75%'lik bir oyla yeni anayasa kabul edildi. Anayasadaki cumhurbaşkanlığının rolü konusunda derin tartışmalar vardı. Bu sorunun çözümlenmesi için 23 Mayıs 1992'de

anayasa oylamasından ayrı olarak halk oylamasına gidildi. Böylece Litvanya'da oluşturulacak rejimin parlementer sistemi %41'lik bir katılımla belirlendi.Sonuç olarak ülkede

yarı başkanlık sistemi kabul edildi.

Litvanya devletinin başında cumhurbaşkanı bulunur

cumhurbaşkanının seçimlerin ardından dört yıllık görev süresi vardır ve art arda en fazla iki kez cumhurbaşkanlığı yapılabilir. Cumhurbaşkanı göreve devlet töreniyle gelir; temel politik fonksiyonları yabancı devletlerle olan ilişkiler ve ulusal güvenlik olaylarıdır. Cumhurbaşkanı ayrıca başkomutan yetkisine de sahiptir ve Seimas adı verilen parlementonun onayı ile seçilir. Ayrıca

bazı üst düzey devlet görevlilerini ve ülkedeki yargıçları atar.

Cumhurbaşkanı tarafından Anayasa Mahkemesi'ne (Konstitucinis Teismas) seçilen üç yargıç burada dokuz yıl süreyle hizmet verir. Bu mahkemeye; Yargıtay ve meclis başkanlığı da üçer yargıç seçimi yapar. Ülkede tek meclisli demogratik sistem vardır. Seimas'a yapılan seçimle beraber dört yıl süreyle 141 milletvekili belirlenir. Seçimlerde

milletvekillerinin 71'i kendi seçim bölgelerinden aldıkları oylarla; geri kalan 70 milletvekili ise partilerinin ülkedeki genel oy ortalamasına göre mazbata almaya hak kazanır. Partilerin Seimas'a girebilmek için

ülke genelinde en az %5 oy alması gereklidir.

Silâhlı kuvvetler

Bir Litvanya askeri.

Litvanya Silâhlı Kuvvetleri 2

400 sivil personel dahil

15 bin etkin çalışandan oluşmaktadır.Ordunun 100 bin civarında ise rezerve gücü bulunmaktadır. Litvanya'da zorunlu askerlik Eylül 2008'de kaldırılmıştır.

Litvanya'nın ulusal güvenlik sistemleri "toplam ve koşulsuz savunma" üzerine kurulmuştur. Litvanya savunma teşkilatının temel amacı

muhtemel tehditlere karşı toplumu hazırlamak ve Batılı savunma birlikleriyle olan entegrasyonun gerçekleşmesidir. Ülkenin güvenlik güçleri Litvanya Savunma Bakanlığı'nın sorumluluğundadır. Litvanya'da ordu istihbarat ve arama-kurtarma etkinliklerine de katılmakla mükelleftir.

Ülkede; 5

400 kişilik bir sınır koruma ekibi

Litvanya İçişleri Bakanlığına bağlı olmak şartıyla

sınır güvenliğini sağlamaktadır. Bunun yanında bu güvenlik görevlileri sınırdaki pasaport denetimini de yapmaktadır. Ayrıca Litvanya donanması

kaçakçılık ve uyuşturucu ticaretiyle mücadelede için sınır güvenlik görevlilerine destek olmaktadır. Özel güvenlik görevlileri ise VIP alanları ve iletişim güvenliğini kontrol altında tutmaktadır.

Yönetim birimleri

Ülkedeki güncel yönetim birimleri 1994'de oluşturuldu ve ülkenin 2000'de Avrupa Birliği'ne girmesiyle birlikte bu birimler yeniden gözden geçirildi. Litvanya üç ana yönetim birimine sahiptir. Bunlar: İller

belediyeler ve bucaklardır. Ülkede 10 il (Litvanca: apskritis)

60 belediye (Litvanca: savivaldybė) ve 500 kadar bucak (Litvanca: seniūnija) bulunur.

İller merkezi hükümet tarafından atanan valiler (Litvanca: apskrities viršininkas) aracılığıyla yönetilir. Valiler ildeki hukuk kurumları ve belediyeler gibi kamu kuruluşlarının Litvanya anayasasının kurallarıyla yönetilmesiyle sorumludur. İllerde yerel hükümetler vardır ve bu yönetimler ulusal yasaların

programların ve politikaların uygulanmasını sağlar.Litvanya parlementosuna

illerin sayısının azaltılıp

etnografik yapıya göre yeni kentlerin kurulmasını ön gören sayısız teklif sunulmuştur. Kentlerin azaltılıp nüfusu 100 binin üzerinde beş büyük şehir kurulması

bu tekliflerin en dikkat çekenidir.

Belediyeler çok önemli yönetim birimleridir. Bazı belediyelere tarihsel olarak "ilçe belediyeleri" denir

bunun için sık sık ilçe adıyla anılırlar. Bu yönetim birimleri için bazen "kent" sözcüğü de kullanılır. Her belediyenin kendi seçilmiş hükümeti vardır. Eskiden belediye seçimleri her üç senede bir yapılsa da

günümüzde seçimler dört yılda bir yapılmaktadır. Bucaklarda belediye meclis üyelerini belediye başkanı atar. Günümüzde belediye başkanı ve meclis üyelerinin doğrudan seçimle göreve gelmesi konusunda öneriler vardır

ancak bunun yapılması için anayasal değişiklikler yapılması gerekmektedir.

Ülkede 500 kadar bucak vardır

bu birimler küçük yönetim bölgeleri olup ülke yönetiminde bir rolleri yoktur. Onların görevi sınırları içindeki kamu görevlerini yerine getirmektir; örneğin

kırsal alandaki ölüm ve doğum kayıtlarını yapmak gibi. Bucakların toplumsal sektördeki etkisi büyüktür: Yardıma muhtaç aileleri tespit edip onlara yardım dağıtmak ve yardım hareketlerini organize edip; toplumsal dengeyi korumak

bucakların bu konudaki en büyük görevidir. Bucaklar yerel sorunları çözmede inisiyatife sahiptir. Ancak bu yönetim birimleri nispeten çok önemli sorunlara çözüm aramaz

bir nevi arabuluculuk rolü üstlenir.

Uluslar arası ilişkiler

Litvanya 18 Eylül 1991'de Birleşmiş Milletler'e üye olmuştur. Bazı uluslar arası örgütlere katılmış ve uluslar arası antlaşmalara imza atmıştır. Güvenlik alanında Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı ve NATO'ya üye olan Litvanya

siyasi olarak Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği'ne üye olmuştur. 31 Mayıs 2001'de ise Dünya Ticaret Örgütü'ne katılmaya hak kazanmıştır. Litvanya ayrıca

OECD ve batılı örgütlere üye olmak istemektedir.
Litvanya

altı kıtada 149 ülke ile diplomatik ilişkiler kurmuş ve konsolosluklar açmıştır.

Ülkenin ulusal politikası "tek yol özgürlük" ilkesiyle bağdaşırken

ülke komşularıyla sorunlarını silme yoluna gitmiştir. 1991'de Polonya'da olan darbenin sonrasında

ülkede başlayan reform hareketleriyle birlikte Litvanya ile Polonya arasında yakınlaşma başlamış; ardından (1994'te) iki ülke arasında bir dostluk antlaşması imzalanmıştır. 1995'te ise Belarus ile bir dostluk antlaşması imzalanmıştır. Litvanya hükümeti

Birleşik Devletler ve diğer Avrupa devletlerinin de katılımıyla Belarus'u ekonomik ve demokratik reformlar yapmaya çağırmıştır.

Ekonomi

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 800x536.

Bir finans merkezi olan Vilnius

2003'te

Avrupa Birliği'ne katılan Litvanya; aday ve üye ülkelere kıyasla yüksek bir gelişim eğrisi çizmiştir. Bunun sonucu olarak 2003'ün üçüncü çeyreğinde 8.8% büyümüştür. 2004'te - %7.4

2005 – %7.8; 2006 – %7.8; 2007 – %8.9

2008 Q1 – %7.0 büyüme rakamlarını yakalayan ülke

başarılı bir ekonomi yöntimi sergilemektedir.[34] Litvanya

Avrupa Birliği ülkeleriyle önemli bir ticaret endeksine sahiptir.

Birleşmiş Milletler sınıflandırmasına göre

Litvanya kişi başına düşen millî gelir bakımından

geliri yüksek ülkeler arasında sayılmıştır. Ülke dört şeritli otoyolları

hava alanları ve demir yolları altyapısı olarak gelişmiştir. Ekim 2008 verilerine göre

ülkedeki işsizlik oranı 4.7% kadardır. Nüfusun 2%'si ise yoksulluk sınırının altında yaşamaktadır.[35] Kurumsal rakamlara göre

ülke AB'nin en canlı ekonomilerinden birine sahiptir

bundan dolayı ülkeye olan yabancı kaynaklı yatırımlar artmakta ve turizm sektörü de gelişmektedir. Ülkenin ulusal para birimi olan Litvanya litası

2 Şubat 2002 verilerine göre 1.00 AVRO = 3.4528 LİTA endeksine sahip olmakla beraber

Litvanya'nın Ocak 2014'te Avro'ya geçmesi beklenmektedir.

Yapısal olarak

ülkede enformasyonel bilgi sistemine bağlı tutarlı bir ekonomik etkinlik sisteminin kurulması planlanmaktadır. Özellikle biyoteknoloji sektörü ülkede önemli bir sanayi kalemi olarak öne çıkmaktadır. Bu özelliğiyle Litvanya Baltık ülkeleri arasında sivrilmektedir. Ülkede ayrıca lazer sistemlerinin de üretimi yapılmaktadır. Ülkede mekatronik ve bilgi teknolojileri sektörünün gelecekte önemli bir yer edineceği tahmin edilmektedir. Birleşik Krallık bankası "Barclays"

2009'da Litvanya'ya yatırımlarını genişletmeye karar vermiştir. 2010'da IBM Şirketi Litvanya hükümetiyle yaptığı anlaşma ile ülkeye bir araştırma ajansı kurulmuştur. Ayrıca ülkenin ilk güneş pili tesisi kurulmuştur. Yine 2010'da uluslar arası para transfer şirketi "Western Union" ülkeye bir merkez açmıştır. Litvanya hükümet stratejisini

katmak değeri yüksek ürün ve hizmet üretmek üzerine kurmuştur.

Nüfus yapısı

Litvanya'da yerleşim Neolitik dönemde başlamıştır. Litvanya topraklarında etnik gruplar arasında büyük değişimler olmamıştır. Bundandır ki büyük olasılıkla

bugün Litvanya'da yaşayan insanların atalarının genetik özellikleri korunmuştur. Litvanya'da

alt gruplar arasında belirgin genetik farklılıklar olmaksızın

ülkede nispeten homojen bir nüfus yapısı vardır.

Litvanya'da 2004'te yapılan MtDNA araştırmasına göre

Litvanların Fin-Ugor ile Hint-Avrupa dil ailelerine mensup Kuzey Avrupa halkları ile yakınlığı tespit edilmiştir. Y kromozomu SNP haplogrup analizinin ortaya çıkardığı bir sonuç olarak

Litvanlar

Estonlar ve Finler birbirine yakın üç ırktır.

2009 tahminlerine göre

nüfusun yaş yapısı ortalamaları şöyledir: 0–14 yaş arasında

%14.2 (erkek 258

423/kadın 245

115); 15–64 yaş arasında: %69.6 (erkek 1

214

743/kadın 1

261

413); 65 yaş ve üstü: %16.2 (erkek 198

714/kadın 376

771). Ülkedeki ortanca yaş ortalaması 39.3 yıldır (erkeklerde: 36.8

kadınlarda: 41.9).

Etnik Kökenler

Ülkenin bugünkü nüfusu 3

349

900 kadardır; bu nüfusun 84.0%'ü etnik olarak Litvan'dır ve ülkede kurumsal dil olarak Litvanca kullanılmaktadır. Ülkede oldukça büyük azınlıklar vardır: Lehler (6.1%)

Ruslar (4.9%) ve Belaruslular (1.1%)... gibi.

Litvanya nüfusunun bileşimi aşağıdaki gibidir (2010 İstatistik Dairesi verilerine göre):

Litvanlar – 83

1 % (2

765

600)
Lehler (Polonyalılar) – 6.0 % (201

500)
Ruslar – 4.8 % (161

700)
Belaruslular – 1.1 % (35

900)
Ukrainler – 0.6 % (19

700)
Almanlar – 0.1 % (3

200)
Yahudiler – 0.1 % (3

200.)
Tatarlar – 0.1 % (2

800)
Letonlar – 0.1 % (2

300)
Romanlar – 0.1 % (2

400)
Diğer etnik topluluklar – 0.2 % (8

200)
Belirsiz - 3

7 % (122

500)

Ülkede en büyük azınlığı Lehler oluşturur ve ülkenin güneyinde yoğundurlar (Vilnius bölgesinde). Ruslar en büyük ikinci azınlıktır

ülkenin iki büyük kentinde yoğunlaşmışlardır (Vilnius'un 14%'ü ve Klaipėda'nın 28%'i). Ayrıca

%52 ile Visaginas kentinin çoğunluğunu oluştururlar.

Yaklaşık 3

000 Roman

çoğunluğu Vilnius ve Kaunas'ta olmak üzere Litvanya'da yaşamaktadır

ayrıca Panevėžys'te de Romanlar vardır. Romanlar çeşitli fon ve azınlık örgütlerince desteklenmektedir.

Litvanyada yaşayan Türk kökenli azınlıklar sayıları çok az olmakla beraber Karay Türkleri ve Tatarlardır. Tatarların çoğu başkent Vilnius'a 40 km. uzaktaki

"Kırk Tatarlar" (Keturiasdesimt Totoriu) isimli köyde yaşamaktadır. Köy nüfusu yaklaşık 700 birey kadardır. Karay Türkleri ise Museviliği benimsemiş bir topluluktur. Kökenleri Hazar Kağanlığı'na dayanmaktadır. Günümüzde Karaylar daha çok ülkenin eski başkenti "Trakai" ve çevresinde yerleşmiştir.

Ülkede 2011'de yapılan nüfus sayımına göre

bazı azınlıklar dahil ülkede yaşanların %84'ü ana dil olarak Litvanca'yı kullanmaktadır. Halkın 8.2%'i Rusça

%5.8'i ise Lehçe konuşmaktadır. Ülke nüfusunun %60'tan fazlası

akıcı düzeyde Rusça konuşabilirken; nüfusun yalnızca %16'sı akıcı İngilizce konuşabilmektedir. Avrobarometre'nin 2005'te yaptığı bir ankete göre

Litvanların %80'i Rusça konuşabilirken

%32'si İngilizce konuşabilmektedir. Litvanya okullarında İngilizce birinci yabancı dildir

ama bunun yanında Almanca'da öğretilmektedir

bazı okullardaysa Fransızca ve Rusça eğitimi verilmektedir. Lehçe ve Rusça bazı azınlıkların çokça bulunduğu bölgelerde birincil eğitim dili olarak kullanılmaktadır.

Kentleşme

Litvanya kentleri ve bu kentlerin nüfusları

Sıra Kent adı Kişi sayısı Sıra Kent adı Kişi sayısı

Vilnius

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 800x600.

Kaunas

1 Vilnius 542932 11 Kėdainiai 29824
2 Kaunas 336912 12 Telšiai 29107
3 Klaipėda 177812 13 Visaginas 26804
4 Šiauliai 120969 14 Tauragė 26429
5 Panevėžys 109028 15 Ukmergė 25866
6 Alytus 63642 16 Plungė 22287
7 Marijampolė 44885 17 Kretinga 20748
8 Mažeikiai 38819 18 Šilutė 19720
9 Jonava 33172 19 Radviliškis 18436
10 Utena 31139 20 Palanga 17234

Sıralama 2011 verilerine göre yapılmıştır

Sağlık ve intihar eğilimi

Kaunas Üniversitesi Sağlık Enstitüsü

ülkenin en büyük sağlık enstitüsüdür.
Litvanya'da yaş ortalaması erkeklerde 66

kadınlarda ise 78 yaş civarındadır. Avrupa Birliği'nde erkek yaşam süresinin en az olduğu ülke olan Litvanya

erkek ve kadın yaşam süresinin farkı açısından da ekstrem bir durum teşkil etmektedir. 2008 itibariyle ülkedeki bebek ölüm oranı 1

000 doğumda 5.9 olarak hesaplanmıştır. Yıllık doğum oranı olaraksa 2007'de ülkedeki doğum hızı 0.3%'tür. Bu oran 100

000 kişide 30.4 doğumdan daha azdır.

Litvanya'da intihar oranlarında eski-Sovyet döneminde büyük bir artış görüldü

ülke bugünde intihar oranının en yüksek olduğu üçüncü ülkedir. 1995'ten bu yana intihar oranlarında bir azalma görülmektedir

bu tarihten önce 100

000'de 45.6 intihar oranıyla Litvanya; dünya tarihinin en yüksek intihar oranına sahipti. Bu Litvanya'nın bugünkü doğum hızından bile yüksektir. Ayrıca Litvanya

içerdiği bazı radikal (ahlaki-geleneksel) normların da etkisiyle AB'nin en yüksek cinayet oranına sahiptir.

İnanç

Šiauliai kentindeki bir Hristiyan hac yeri.

2005 verilerine göre

Litvanya'nın %79'u Roma Katolik Kilisesi'ne bağlıdır.14. yüzyılın sonlarına doğru kiliseninde yönlendirmesiyle Litvanya Hristiyanlığı bir mezhep halini almıştır ve bu etki 15. yüzyılda etkisini iyice göstermeye başlamıştır. Sovyet işgali sırasında ülkeye uygulanan baskı politikalarına rağmen bazı papazlar Komünist Diyalektik Sistemi'ne karşı çıkmıştır.

St. Anne's Kilisesi

20. yüzyılın ilk yarısında

toplam nüfusun %9'una denk gelecek biçimde Litvanya Protestan Kilisesi'nin 200 bin civarında üyesi oldu

bununla birlikte Lütercilik 1945'e kadar bir gerileme dönemine girdi. Bugün ülkenin güneyinde ve batısında küçük Protestan cemaatleri vardır. Ülkede inananlar ve rahipler Sovyet dönemine katlanmak zorunda kalmış

bazıları öldürülmüş; kimileriyse Sibirya'ya sürgüne gönderilmiştir. 1990'da ülkede çeşitli Protestan Kiliseleri kurulmuştur. Ülkede

% 4.9 Ortodoks (Rus azınlığı arasında yaygındır)

% 1.9 Protestan

9.5% deist (Tanrı'ya inanıp

dinlere inanmayan.) ve ateist vardır.

İslam Litvanya'da ilk olarak 14. yüzyılda görüldü. Bu zaman diliminden sonra Lipka Tatarları (diğer adıyla Litvanya Tatarları) ülkede İslami varlığı ortaya çıkardı. Bunların yanında Litvanya'da Lehistan-Litvanya Birliği'nden kalma geleneksel dinler de hala varlığını devam ettirmektedir.

Roma katolikleri – 79

0 % (2 752

5 bin)
Ortodokslar – 4

1 % (141

8 bin)
İlkel İnançlar – 0

8 % (27

1 bin)
Litvanya Evanjelizmi – 0

6 % (19

6 bin)
Reform Kiliseleri – 0

2 % (7

1 bin)
Yahudilik – 0

1 % (3

5 bin)
İslam sunni – 0

1 % (2

9 bin)
Karismatikler – 0

06 % (2

2 bin)
Pentekostalizm – 0

04 % (1

3 bin)
Musevilik – 0

04 % (1

3 bin)
Eski Baltık Dinleri – 0

04 % (1

3 bin)
Diğer dinler – 0

3 % (11 bin)

Avrobarometre'nin 2005'teki son sonuçlarına göre

Litvanya'da halkın %12'si "Tanrı'nın varlığına

ruh ve ruhun gücüne" inanmamaktadır. Halkıın %36'si ise bu tür bir gücün bir türlü olabileceğini düşünmektedir. Halkın %49'u ise "Tanrı'nın ve ruh gücünün varlığına tamamen" inanmaktadır.

Eğitim

Vilnius Üniversitesi Kuzey Avrupa'nın en eski üniversitesidir.

Litvanya'da varlığı belgelenmiş ilk okul

1387'de Vilnius'ta bir katedralde kurulmuştur. Bu okul

Hristiyanlık temelinde eğitim vermiştir. Ortaçağ'da Litvanya'da birkaç tür okul vardı. Bunlar: Katedral okulları

(papaz yetiştirmek için); kilise okulları (temel eğitim vermek için) ve soyluların çocuklarına özgü ev okullarıydı. 1579'da Vilnius Üniversitesi kurulana dek

ülkede yüksek öğretim yapmak isteyenler

Krakov

Prag ve Leipzig gibi önemli yabancı kentlere eğitim amaçlı gidiyordu.20. yüzyılın ilk yarısında ise Vytautas Magnus Üniversitesi

Kaunas'ta kuruldu.

Litvanya'da eğitim politika ve hedeflerini

Bilim ve Eğitim Bakanlığı organize eder. Daha sonra önergeler onay için parlementoya (Seimas) gönderilir. Yasalarla belirlenmiş eğitim stratejisi

genel olarak eğitimin kalitesini yükseltmeye; mesleki eğitimi organize etmeye odaklıdır. Bunun yanında önergelerle: hukuk eğitimi

yetişkinlere dönük eğitim ve teknik eğitim... gibi eğitim bölümlerinin standartları belirlenir. Belde yöneticileri

belediye meclisleri ve okul fonları (devletin etkin olmadığı; dinsel ve gönüllü organizasyonlar da dahil olmak üzere) ülkedeki eğitime destek olur. Anayasal görev olarak

ülke vatandaşları 10 yıl formal eğitim almak zorundadır

ülkede zorunlu formal eğitim 16 yaşında biter.

1999'da Litvanya devlet bütçesinin yüzde 26'sı eğitim giderleri için tahsis edilmiştir.

İlköğretim ve orta öğretim okulları

belediye veya il yönetimleri aracılığıyla devletten mali yardım alırlar. Ülkede yüksek öğretim kısmen devlet desteğiyle sağlanır; belirtilen ölçütlere göre iyi sayılan öğrencilerin masraflarını anayasa gereği devlet karşılar.

2002 verilerine göre

yüksek öğrenim öğrenciilerinin %68'ine devlet destekte bulunmuştur.

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 800x533.

Raudonė Ana Okulu.

Dünya Bankası'nın verilerine göre

15 yaş ve üstü ülke nüfusunun %100'ü okur yazardır.2008'de yapılan bir araştırmaya göreyse

25-64 yaş arasında olan kişilerin %30.4'ünün üçüncü derecede eğitim aldığı verilerine ulaşılmıştır

nüfusun %60.1 ise ikinci derece ve orta öğretim üstü kurumlarda eğitim görmüştür. Litvanya'da yüksek öğrenim gören birey sayısı AB ortalamalarından yaklaşık iki kat yüksektir. Ayrıca ülke

bu konuda Baltık ülkelerinden de daha iyi bir durumdadır.

Ülkede

istisna bölümler hariç normal lisans eğitimi üç yıldır. Ayrıca iki yıllık yüksek okullar da vardır.

2008 itibariyle

ülkede 15 üniversite

6 özel enstitü

16 yüksek okul ve 11 özel yüksek okul bulunmaktadır. Vilnius Üniversitesi Kuzey Avrupa'nın en eski üniversitesidir. Kaunas Teknoloji Üniversitesi ise Baltık ülkelerinin ve Litvanya'nın en büyük teknik üniversitesidir. Ayrıca

başkentte bulunan Vilnius Üniversitesi ile Türkiye'deki bazı üniversiteler arasında Erasmus anlaşmaları mevcuttur.

Yabancı dil

Litvanya

yabancı dil bilme düzeyinin en yüksek olduğu ülkelerden biridir. Nüfusun %90'ı en az bir yabancı dil; %50'si ise iki yabancı dil konuşabilmektedir. Ülkede en popüler yabancı diller Rusça ve İngilizce'dir.

Kültür

Litvanya'da başlıca altı kültürel bölge vardır:

Aukštaitija – harfi harfine

"Yüksekülke"
Samogitya (Litvanca: Žemaitija

Samogitçe: Žemaitėjė) – harfi harfine

"Alçakülke"
Cükiya (Litvanca: Dzūkija veya Dainava)
Suvalkiye (Litvanca: Suvalkija or Sūduva)
Küçük Litvanya bilinen adıyla "Prusya Litvanyası" – (Litvanca: Mažoji Lietuva veya Prūsų Lietuva). Ülke 1945'e kadar

-Orta Çağ'dan itibaren Prusya'nın bir parçasıydı. Bugün büyük bir kısmı Rusya'ya ait olan Kaliningrad'da kalmaktadır.

Sanat ve müzeler

This image has been resized. Click this bar to view the full image. The original image is sized 800x600.

Litvanya Ulusal Müzesi

Litvanya Sanat Müzesi 1933'te kurulmuştur. Müze ülkenin en büyük sanat konservatuvarına ve sergi alanına sahiptir. Palanga Kehribar Müzesi emsal müzeler arasında önemli bir yere sahiptir. Baltık denizinde önemli yatakları bulunan kehribarın sergilendiği bu müzede

büyük bir kehribar koleksiyonu mevcuttur.

Uluslar arası bir üne sahip olan besteci Mikalojus Konstantinas Čiurlionis (1875–1911) Litvanya sanat camiasının içinde önemli bir yere sahiptir. 1975'te keşfedilen bir göktaşına

başarılarından dolayı Čiurlionis adı verilmiştir. Ülkede M. K. Čiurlionis Ulusal Sanat Müzesi'nin yanında

yalnızca Litvanya savaş tarihinin betimlendiği Vytautas Büyük Savaş Müzesi de bulunmaktadır (Kaunas'ta).

2011'de açılan Vilnius Guggenheim Uygarlık Kalıtları Müzesi

modern basın sanatı

New York filmleri seçkisi gibi yeni sayılabilecek temalarla hizmete girmiştir

Edebiyat

Martynas Mažvydas'ın yazdığı ilk Litvanca kitaplardan biri.

Orta Çağ'da Litvanya'da bilimsel dil olarak Latince kullanılmakta ve kitaplar Latince yazılmaktaydı. Ülkedeki ilk yazılı belgeler Litvanya Kralı Mindaugas'ın fermanları olarak bilinmektedir. Gediminas Mektupları da önemli Litvanyalı Latin yazılarındandır.

Litvanya edebiyatındaki ilk Litvanca eserlere 16. yüzyılda rastlanır.

1547'de Martynas Mažvydas tarafından kaleme alınan "Basit Kelimelerle İlmihal" adlı dinî eser

Litvanca telif edilen ilk yapıttır. Bunu Mikalojus Daukša'ın "Litvanya Propriyası" adlı eseri izlemiştir. 16 ve 17. yüzyıllarda

Litvanya edebiyatı Hristiyanlık üzerine kurulmuştu. Eski Litvan edebiyatı (14.–18. yüzyıllar) Litvanya tarihinin en önemli yazarlarından biri olan Kristijonas Donelaitis'in Aydınlanma Çağı adlı kitabı ile güç kaybetmeye başladı. Donelaitis'in "Mevsimler" adlı şiiri Litvanya ulusal epik söyleyişinin ve kurgusal edebiyatının bir başlangıç noktası oldu.

Litvanya edebiyatında 19. yüzyılın ilk yarısında Klasisizm ve Coşumculuk etkili oldu. Antanas Strazdas

Dionizas Poška

Silvestras Valiūnas

Maironis

Simonas Stanevičius

Simonas Daukantas ve Antanas Baranauskas bu akımların en önemli temsilcileri haline geldi. Litvanya Rus işgali sırasında

büyük bir basın sansürüne uğradı

bu da ülkede yönetimden gizli olarak kitap basımcılığının ortaya çıkmasına neden oldu.

Litvanya edebiyatı 20. yüzyılda Juozas Tumas-Vaižgantas

Antanas Vienuolis

Bernardas Brazdžionis ve Vytautas Mačernis gibi temsilciler yetiştirdi.

Müzik
Litvanya geleneksel müziğinin kökleri ülkedeki eski pagan kültürüne dayanır. Neolitik dönemin etkilerinin hissedildiği bu müzik türünde

birçok arkaik evrimleşmiş ritüel olgu bulunur.

Spor

Litvanya Milli Basketbol Takımı'nın birçok başarıya imza attığı

Vilnius yakınlarındaki Siemens Arena.

Ülkede en çok sevilen spor Basketbol'dur. Ülkede profesyonel ligler ve gelişim ligleri vardır. Litvanya Ulusal Basketbol Takımı'nın birçok uluslar arası başarısı vardır ve FIBA verilerine göre dünyada 5. sıradadır. Ülke basketbolu geçmişte ve günümüzde pek çok NBA sporcusu çıkarmayı başarmıştır. Arvydas Sabonis

Šarūnas Marčiulionis

Linas Kleiza

Šarūnas Jasikevičius ve Žydrūnas Ilgauskas gibi ulusal takım oyuncuları

Avrupa basketbolu ve NBA'da önemli başarılar kazanmıştır. Litvanya

tarihinde ikincisi olmak üzere; EuroBasket 2011'e ev sahipliği yapmıştır.

NHL'de mücadele eden buz hokeyi sporcuları Darius Kasparaitis ve Dainius Zubrus; dünyanın en güçlü adamlarından biri sayılan Žydrūnas Savickas

ünlü bisikletçi Ignatas Konovalovas ve olimpiyat rekortmeni disk atmacı Virgilijus Alekna

güncel olarak ülkenin en önemli sporcuları olarak göze çarpmaktadır.

wikipedia

Arama Yap

Arama Yap

Litvanya

_MaVi_