??.Şubat.1609 ??.??.1657
İstanbul İstanbul
Yazar
Osmanlı bilginidir
XVII. yüzyıl Türk ilim dünyasında pozitif ve hür düşünceyi temsil eden en önemli simalarındandır. Tarih, coğrafya ve bibliyografya alanlarında önemli eserler vermiş bir Osmanlı bilginidir. Eserlerinin değeri ve önemi dolayısıyla gerek Osmanlı İmparatorluğunda gerekse Batıda büyük ilgi uyandırmıştır.
Biyografi
Kâtip Çelebi; Asıl adı Mustafa'dır. Babası Abdullah (Osmanlı devlet ve siyâset adamlarının yetiştirildiği) Enderun'da yetişmiş, silahdarlık göreviyle saraydan emekli olmuştu. Kâtib Çelebi, 14 yaşına kadar özel eğitim gördü. Kâtip Çelebi yani Mustafa ordu kâtipliğinde bulunduğu için ulemâ ve halk arasında Kâtip Çelebi diye tanındı. On dört yaşında 1623'te Anadolu muhâsebesi kalemine kâtip oldu. 1624 yılında Abaza Paşa isyanını bastırmak için Erzuruma giden orduyla birlikte babasının yanında Tercan, 1626 yılında ise Bağdat Seferine katılmıştır. Süvari Mukabelesi Kalemine tayin edilmiştir.
Kâtip Çelebi çalışkan, iyi huylu, vakarlı, az konuşan, çok yazan biri olarak bilinir. Arapça, Farsça yanında Lâtince'yi de bilirdi. Osmanlı Devleti'nde Batı bilimleriyle fazla ilgilenen ve Doğu bilimleriyle karşılaştırıp sentezini yapan ilk Türk bilim adamlarından biridir.
1627-1628de Erzurum kuşatmasına katıldıktan sonra İstanbula geldi. 1630 Bağdat kuşatmasında ordunun defterini tuttu. 1633-1635 Halep Seferinde hacca gitme fırsatı buldu. Dönüşte bir kış Diyârbakırda kalıp oradaki âlimlerle görüştü. 1635 senesinde Sultan Dördüncü Murâd Han ile Revan Seferine katıldı. On sene kadar çeşitli savaşlarda bulunduktan sonra İstanbula döndü ve kendisini tamâmen ilme verdi.
Tarihten tıpa, coğrafyadan astronomiye kadar geniş bir ilgi alanı olan Kâtib Çelebi'nin aynı zamanda zengin bir kitaplığı da vardı.
23 tane kitap yazdı. En önemlileri tarih, coğrafya ve bibliyografya alanındadır.
Kâtib Çelebi henüz kırk sekiz yaşında iken, 1657 yılında İstanbulda vefât etti. Mezarı, Vefadan Unkapanındaki Mahmûdiye (Unkapanı) Köprüsüne inen büyük caddenin sağ kenarındadır.
Kâtip Çelebinin Bilinen Bütün Eserleri:
Tarih Alanındaki Eserleri
1. Arapça Fezleke (Fezleket akvâll-ahyâr fi ilmit-târîh vel-ahbâr)
2. Türkçe Fezleke
3. Tuhfetül-kibâr fi esfâril-bihâr
4. Takvîmü't-tevârih
5. Tarîh-i Frengi tercümesi
6. Tarîh-i Kostantaniyye ve Keyasire (Revnakus-saltana)
7. Düstûrü'l-amel fi ıslâhı'l-halel
8. İrşadül-Hıyâfâ ila Tarihil-yunun ver-Rûm ven-Nasârâ
Coğrafya Alanındaki Eserleri
1. Cihannüma
2. Levâmiun-nur fi zulmeti Atlas Minur
3. Müntehab-ı Bahriye (Kitab-ı Bahriye)
Bibliyografik Çalışmaları
1. Keşfü'z-zunûn anil-esâmi ve'l-fünun
2. Süllemül-vusûl ilâ tabakatil-fûhûl
3. Câmi-ul-Mütûn min Cüll-il-Fünûn
Din Alanında Çalışmaları
1. Mîzânü'l-Hakk fi ihtiyâri'l-ahakk
2. İlhâmü'l-Mukaddes Min Feyzi'l-Akdes
Sosyal Kültürel ve Halk Bilimi Alanında Çalışmaları
1. Tuhfetül-ahyâr fil-hikem vel-eşâr
2. Dürer-i münteşire ve gurer-i münteşire
3. Recmür-râcim bis-sîn vel-Cim
4. Beyzâvi Tefsirinin şerhi
5. Muhammediyye şerhi
6. Kanunnâme
7. Tütün Risalesi