- Konum
- ىαкαяyλ
-
- Üyelik Tarihi
- 27 Kas 2009
-
- Mesajlar
- 24,120
-
- MFC Puanı
- 79
Kaptan-ı Derya
Osmanlı bahriyesinde en büyük âmir ve donanma baş komutanına
verilen ad. Kaptanpaşa. Kaptanlık, eskiden Gelibolu Sancakbeyi olana verilen bir rütbeydi. Fakat Barbaros Hayreddin Paşadan îtibâren kaptanpaşalık, beylerbeyi rütbesindeki şahıslara verilmiştir. On altıncı yüzyılın son yarısıyla 17. yüzyıldan sonra da vezirlere verilmeye başlandı ve bu şekilde devâm etti. Eğer kaptanpaşa vezir değilse, sıfatı Cezayir Beylerbeyi olurdu. Umumiyetle kaptanpaşaların denizcilikten gelmeleri şart değildi. Eyâlet vâlileri veya kubbe vezirlerinden biri de kaptanpaşa olabilirdi. Kaptan-ı derya tâbiri, 1867 târihine kadar kullanılmış, bu târihten sonra bahriyenin bütün işleri Bahriye Nezâreti adlı bir teşkilâta verilmiştir. Kaptan-ı deryâlık 1876 Haziran ayında Kayserili Ahmed Paşanın ikinci Bahriye Nâzırlığında yeniden ihdas edilmişse de, aynı yıl Bahriye Nezâretine dönüşmüştür.
1401-1867 yılları arasında Osmanlı donanmasının en üst kademedeki sorumlusu olan Kaptan-ı Derya'ların (Kaptanpaşa) listesi
Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılır, Osmanlı İmparatorluğu'nun "deniz eyaletleri" diye adlandırılan eyaletlerini (Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Akdeniz adaları) doğrudan ya da denizci paşalar aracılığıyla denetimleri altında tutarlardı. Başlangıçta Gelibolu'da daha sonraları İstanbul'da Kasımpaşa'da oturan ve semt ile tersanenin güvenliğinden sorumlu olan kaptanıderyaların unvanı Tanzimat döneminde kaldırıldı.
İlk Osmanlı deryabeyleri, sancak yöneticiliği de yapıyorlardı. Osmanlı deniz üssü İzmit'ten Gelibolu'ya taşındıktan sonra deryabeyine kaptan-ı derya da denmeye başladı. II. Mehmed döneminde donanma güçlü bir yapıya ve örgüte kavuşurken, kaptan-ı deryanın yetkileride artırıldı. 1533/34'te, Cezair-i Bahr-i Sefid ile Cezayir-i Garp bir yönetimde birleştirilerek Kaptanpaşa eyaleti oluşturulunca, kaptan-ı deryanın aynı zamanda bu eyaletin yöneticisi olması, eyalet işlerini de atayacağı bir vekille yürütmesi kabul edildi.Ama kaptan-ı deryalığın önem kazanması Barbaros Hayrettin Paşa'nın bu görevi yürütmesi sırasında oldu.16. yy'ın sonunda kaptan-ı deryalığa atananların vezirlik rütbesiyle Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılmaları uygulaması başlatıldı.
Kaptan-ı derya, Donanma-yı Hümayun'un ve Tersane-i Amire'nin en büyük amiriydi.Denizcilikle bütün atamaları yapma, hüküm yazma ve tuğra çekme yetkisi vardı.Derya Kalemi'ne bağlı zeamet ve tımarların dağıtımını da o yapardı.
Kaptan-ı deryalığa atanan kişi önce sadrazamın katında kürk giyer, sonra törenle Tersane-i Amire'ye gidip göreve başlardı.Bazen denizcilerden de atamalar yapılmakla birlikte, bu göreve çoğunlukla sivil ve asker vezirler getirilirdi. Donanmaının manevrası, kıyı ve açık deniz karakol hizmetlerini, Tersane-i Amire çalışmalarını planlamak kaptan-ı deryanın asıl görevleriydi.Tersane-i Amire'deki makamında şikayetleri dinleyen kaptan-ı derya, Haliç ve çevresinin güvenliğinden de sorumluydu. Tersane-i Amire alanlarındaki davalara doğrudan bakar, idam cezası da verebilirdi. Bazı davaları da kadıya havale ederdi.
Donanmayla denize açılacağı zaman, İstanbul'dan hareket etmeden önce Tersane-i Amire'de sadrazama teftiş verir, sonra onunla birlikte Topkapı Sarayı'na giderek padişahın katına çıkardı. Bu sırada donanma da saray açıklarında demirleyerek top atışıyla selamlama görevini yerine getirirdi. İstanbul'da olmadığı zamanlarda kaptan-ı derya'ya tersane emini vekalet ederdi. En kıdemli yardımcısı tersane kethüdası, donanmadaki yardımcıları da kapudane, patrone, ve riyale idi.
Kaptan-ı deryalık 1867'de kaldırılarak Bahriye Nezareti ve Kumanda Meclisi adında iki birim oluşturuldu. 1876'da ve 1878-80 arasında yeniden kurulduysa da, sonunda kaptan-ı derya'nın asıl görevlerini bahriye nazırı üstlendi.
Osmanlı bahriyesinde en büyük âmir ve donanma baş komutanına
verilen ad. Kaptanpaşa. Kaptanlık, eskiden Gelibolu Sancakbeyi olana verilen bir rütbeydi. Fakat Barbaros Hayreddin Paşadan îtibâren kaptanpaşalık, beylerbeyi rütbesindeki şahıslara verilmiştir. On altıncı yüzyılın son yarısıyla 17. yüzyıldan sonra da vezirlere verilmeye başlandı ve bu şekilde devâm etti. Eğer kaptanpaşa vezir değilse, sıfatı Cezayir Beylerbeyi olurdu. Umumiyetle kaptanpaşaların denizcilikten gelmeleri şart değildi. Eyâlet vâlileri veya kubbe vezirlerinden biri de kaptanpaşa olabilirdi. Kaptan-ı derya tâbiri, 1867 târihine kadar kullanılmış, bu târihten sonra bahriyenin bütün işleri Bahriye Nezâreti adlı bir teşkilâta verilmiştir. Kaptan-ı deryâlık 1876 Haziran ayında Kayserili Ahmed Paşanın ikinci Bahriye Nâzırlığında yeniden ihdas edilmişse de, aynı yıl Bahriye Nezâretine dönüşmüştür.
1401-1867 yılları arasında Osmanlı donanmasının en üst kademedeki sorumlusu olan Kaptan-ı Derya'ların (Kaptanpaşa) listesi
- Saruca Paşa[1] (1401-?)
- Çavlı Bey[2] (?-1412)
- Baltaoğlu Süleyman Paşa[3] (1451-1453)
- Hamza Bey (1453-1456)
- Has Yunus Bey (1456-1459)
- Kasım Bey (1459-1460)
- Kadim İsmail Bey (1461-1462)
- Yakup Bey (1462-1463)
- Zağanos Paşa (1463-1466)
- Veli Mahmud Paşa [4] (1466-1478)
- Gedik Ahmed Paşa (1478-1480)
- Mesih Paşa (1480-1491)
- Güveği Sinan Paşa (1491-1492)
- Kara Nişancı Davud (1492-1503)
- Küçük Davud Paşa (1503-1506)
- Hersekzade Ahmed Paşa (1506-1511)
- İskender Ağa Paşa (1511-1514)
- Sinan Bey (1514-1516)
- Cafer Ağa Paşa (1516-1520)
- Parlak Mustafa Paşa (1520-1522)
- Bayram Paşa (1522- ?)
- Kurdoğlu Muslihittin Reis (? -?)
- Süleyman Paşa (? -1531)
- Kemankeş Ahmed Bey (1531-1533)
- Barbaros Hayrettin Paşa (1533-1546)
- Sokullu Mehmed Paşa 1546-1550
- Sinan Paşa (1550-1553)
- Piyale Paşa (1553- 1569)
- Müezzinzade Ali Paşa (1569-1571)
- Uluç Reis (1571-1587)
- Cığalazade Yusuf Sinan Paşa (1591-1595)
- Cığalazade Yusuf Sinan Paşa (1599-1604)
- Derviş Paşa (1604-?)
- Deli Hüseyin Paşa[5] (1632-1635)
- Deli Hüseyin Paşa (1639-1641)
- Yusuf Paşa 1645?
- Kara Musa Paşa (? - 1647)
- Kılavuz Köse Ali Paşa[6] 1648
- Derviş Mehmed Paşa (1652-1652)
- Kara Murad Paşa[7] (1653-1655)
- Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (1666-1670)
- Mezomorto Hüseyin Paşa[8] (1695-1701)
- Baltacı Mehmed Paşa (1704-1704)
- Kaymak Mustafa Paşa[9](1721-1730)
- Hacı Hüseyin Paşa[10] 1732-1732
- Koca Bekir Paşa[11](1732-1733)
- Mehmed Paşa 1735?
- Ahmed Ratip Paşa 1743-1744
- Koca Bekir Paşa (1750-1753)
- Eğribozlu İbrahim Paşa[12] 1769
- Mandalzade Hüsameddin Paşa (1770-1770)
- Cezayirli Hasan Paşa (22 Ekim 1770-1789)
- Koca Yusuf Paşa (19 Aralık 1789 -)
- Küçük Hüseyin Paşa[13] (11 Mart 1792 - 7 Aralık 1803)
- Mehmet Kadri Paşa, 1804
- Hafız İsmail Paşa, 1805
- Hacı Salih Paşa 1805
- Hacı Mehmed Paşa[14] (21 Kasım 1806-1808)
- Seydi Ali Paşa 1808
- Abdullah Ramiz Efendi 1808
- Koca Mehmed Hüsrev Paşa[15](1811-1818)
- Abdullah Paşa 1821
- Nasuhzade Ali Paşa[16] 1821-1822
- Çengeloğlu Tahir Mehmet Paşa [17] (Kasım 1832-1836)
- Ahmet Fevzi Paşa (10 Kasım 1836-1839)
- Topal İzzet Paşa (1840?)
- Damat Mehmet Ali Paşa 1848
- Mahmud Paşa 1853
- Ateş Mehmet Paşa 1863
- Kaptan-ı derya - Osmanlı İmparatorluğu'nda donanma komutanlarına verilen addı.
- İç Oğlan Çavuşu - Acemi Ocağı Subayı
- Galata Çavuşu - Galata Muhafızları Subayı
- Tersane Baş Çavuşu - Tersane Muhafızları Subayı
- Kaptan Paşa - Deniz Kuvvetleri Başkumandanı (Bahriye Nazırı)
- Çıplak Çavuş - Çıplaklar Subayı
- Çıplak Kaptanpaşa Maiyeti
Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılır, Osmanlı İmparatorluğu'nun "deniz eyaletleri" diye adlandırılan eyaletlerini (Cezayir, Tunus, Trablusgarp, Akdeniz adaları) doğrudan ya da denizci paşalar aracılığıyla denetimleri altında tutarlardı. Başlangıçta Gelibolu'da daha sonraları İstanbul'da Kasımpaşa'da oturan ve semt ile tersanenin güvenliğinden sorumlu olan kaptanıderyaların unvanı Tanzimat döneminde kaldırıldı.
İlk Osmanlı deryabeyleri, sancak yöneticiliği de yapıyorlardı. Osmanlı deniz üssü İzmit'ten Gelibolu'ya taşındıktan sonra deryabeyine kaptan-ı derya da denmeye başladı. II. Mehmed döneminde donanma güçlü bir yapıya ve örgüte kavuşurken, kaptan-ı deryanın yetkileride artırıldı. 1533/34'te, Cezair-i Bahr-i Sefid ile Cezayir-i Garp bir yönetimde birleştirilerek Kaptanpaşa eyaleti oluşturulunca, kaptan-ı deryanın aynı zamanda bu eyaletin yöneticisi olması, eyalet işlerini de atayacağı bir vekille yürütmesi kabul edildi.Ama kaptan-ı deryalığın önem kazanması Barbaros Hayrettin Paşa'nın bu görevi yürütmesi sırasında oldu.16. yy'ın sonunda kaptan-ı deryalığa atananların vezirlik rütbesiyle Divan-ı Hümayun'a üye olarak katılmaları uygulaması başlatıldı.
Kaptan-ı derya, Donanma-yı Hümayun'un ve Tersane-i Amire'nin en büyük amiriydi.Denizcilikle bütün atamaları yapma, hüküm yazma ve tuğra çekme yetkisi vardı.Derya Kalemi'ne bağlı zeamet ve tımarların dağıtımını da o yapardı.
Kaptan-ı deryalığa atanan kişi önce sadrazamın katında kürk giyer, sonra törenle Tersane-i Amire'ye gidip göreve başlardı.Bazen denizcilerden de atamalar yapılmakla birlikte, bu göreve çoğunlukla sivil ve asker vezirler getirilirdi. Donanmaının manevrası, kıyı ve açık deniz karakol hizmetlerini, Tersane-i Amire çalışmalarını planlamak kaptan-ı deryanın asıl görevleriydi.Tersane-i Amire'deki makamında şikayetleri dinleyen kaptan-ı derya, Haliç ve çevresinin güvenliğinden de sorumluydu. Tersane-i Amire alanlarındaki davalara doğrudan bakar, idam cezası da verebilirdi. Bazı davaları da kadıya havale ederdi.
Donanmayla denize açılacağı zaman, İstanbul'dan hareket etmeden önce Tersane-i Amire'de sadrazama teftiş verir, sonra onunla birlikte Topkapı Sarayı'na giderek padişahın katına çıkardı. Bu sırada donanma da saray açıklarında demirleyerek top atışıyla selamlama görevini yerine getirirdi. İstanbul'da olmadığı zamanlarda kaptan-ı derya'ya tersane emini vekalet ederdi. En kıdemli yardımcısı tersane kethüdası, donanmadaki yardımcıları da kapudane, patrone, ve riyale idi.
Kaptan-ı deryalık 1867'de kaldırılarak Bahriye Nezareti ve Kumanda Meclisi adında iki birim oluşturuldu. 1876'da ve 1878-80 arasında yeniden kurulduysa da, sonunda kaptan-ı derya'nın asıl görevlerini bahriye nazırı üstlendi.