İslam Kültür Ve Uygarlığı

_MaVi_ · 24 Eki 2014

İSLAM MEDENİYETİNİN OLUŞUMU
İslam kültür ve medeniyeti deyince bunu sadece Araplara veya diğer Müslümanlar ait bir kültür ve medeniyet olarak düşünmek yanlış olur. İslam medeniyeti içerisinde bir çok medeniyetin katkısı vardır. Fetihler yolu ile Müslümanlar

İran

Hint

Yunan

Helen

Mısır

Süryani

Bizans gibi köklü ve zengin medeniyetlerle karşılaşmışlardı. Bütün bu medeniyetlerden birçok yeni kavram öğrenen Müslümanlar bunlara yenisini katarak daha güçlü bir medeniyetin oluşumunu( İslam Medeniyeti) sağladılar. Böylece İslam medeniyeti birçok medeniyetin etkisi oluşmuştur. Türkler İslam medeniyetinin yayılmasını sağladılar.

1. TOPLUM YAŞAMI
Hz.Muhammed ve Dört Halife döneminde halk

Müslüman olanlar ve Müslüman olmayanlar olarak iki guruba ayrılmış

Müslümanlar arasında ayrım yapılmamıştır.

Emeviler halifeliği saltanat haline dönüştürmüşler

saraylarda lüks içinde yaşamaya başlamışlar

böylece halktan kopmalar başlamıştır.

Emeviler döneminde halk dört toplumsal sınıfa ayrılmıştır ;

1. Müslüman Araplar : Devlette önemli görevleri yürüten

en yüksek sınıftır.

2. Mevali : Arap olmayan Müslümanlar.

3. Zımmiler(Gayri Müslimler): Müslüman olmayan sınıftır.(Haraç ve Cizye vergisi
öderlerdi)

4. Köleler : Savaş esirleri arasından seçilir yada parayla satın alınırlardı. Toplumun
en alt sınıfıydı.

Abbasilerle birlikte bu sınıflaşma üçe inmiş

Müslümanlar arasındaki ayrım ortadan kalkmıştır.

Başlangıçta İranlılar daha sonra Türkler

yönetim ve askeri kademelerde görev almışlardır

İslam Kültüründe Devlet Ve Ülke Yönetimi

Hz. Muhammed

Hicret sonucunda Medine de İslam Devletini kurmuştur. Bu Devlette Peygamberimiz hem din

hem de devlet başkanlığı görevini yürütmüştür.

Peygamberimizin ölümüyle halifeler devletin başına geçmiştir.

Dört halife döneminde

peygamberlik dışında devletin görevlerini üstlenen halifeler

Şura' ya ( Danışma Meclisi ) danışarak devleti yönetmeye çalıştılar. İslam Devleti’nin devlet teşkilat yapısı ilk defa Hz. Ömer döneminde oluşturulmuştur.İlk devlet hazinesi (Beytül Mal) Hz. Ömer döneminde oluşturuldu. Hz. Ömer döneminde sınırların genişlemesiyle ülke illere ayrıldı. İlleri halifeye bağlı olarak "Amil" denilen Valiler yönetirdi.Divan teşkilatı ve ikta sistemi oluşturuldu. İlk adli teşkilat yapısı yine Hz. Ömer döneminde oluşturulmuştur. Dini ve hukuki sorunlar mahkemelerde Kadılar tarafından karara bağlanırdı.

Emevilerle birlikte İslam Devleti’nin sınırları çok genişlediği için ülke eyaletlere bölündü. Halifelik saltanata dönüştürüldü. Posta teşkilatı kuruldu.Halife Abdülmelik döneminde ilk Arap ( İslam ) parası basıldı.

(Dinar) Arapça Müslüman ülkelerde resmi dil ilan edildi.

Abbasilerde Vezirlik Makamı kuruldu. Devlet işleri "Divan" denilen kurulda görüşülmeye başlamış farklı konularda Divanlar oluşturulmuştur.

Divan' ların başlıcaları şunlardır:
1-Divanü ' l Haraç : Mali işler
2-Divanü ' l Ceyş : Askeri işler
3-Divanü ' l Beytü'l Mal : Hazine - Gelir

giderler
4-Divanü ' l Berid : Posta - Casusluk işleri
5-Divanü' l Mezalim : Adalet işleri.
6-Divanü 'l Darp : Devletin Para basma işleri.

İslam Devletlerinin başkentleri:

Hz. Muhammet ve ilk üç halife döneminde; Medine

Hz. Ali döneninde ; Kufe
Emeviler döneminde; Şam
Abbasiler döneminde; Bağdat olmuştur.

ORDU
Hz. Muhammed ve Hz. Ebubekir dönemlerinde düzenli bir ordu yoktu. Gönüllülerden oluşuyordu. Din uğruna yapılan savaş (Cihad-Gaza)

ölenlere şehitlik(Cennet vaadi)

sağ kalanlara gazilik ünvanı veriyordu.

İslam Devleti’nin büyümesi ile beraber düzenli bir orduya ihtiyaç duyuldu. İlk düzenli ordu

Hz. Ömer döneminde oluşturuldu. Askerlere maaş ödenmeye başlanmış. İslam Devleti’nin önemli merkezlerinde sürekli ordu bulundurmak ülke güvenliği açısından zorunlu idi. Bunun için ülkenin değişik yerlerinde ordugahlar(ordu şehir) kuruldu.

Hz. Osman döneminde Şam valisi Muaviye tarafından İlk İslam donanması kuruldu. Donanma komutanına " Emir ül Ma " ( Amiral ) denildi. Akdeniz'de Kıbrıs adası ilk olarak alındı.

Emeviler döneminde ordu geliştirilmiş ve sürekli hale getirilmiştir. Arapların dışında Berberiler

İranlılar

Türkler orduda yer almaya başladılar.

Abbasiler döneminde önce İranlılar

halife Memun' dan itibaren de Türkler orduda etkin duruma geldiler. Zamanla bütün askeri işler Türklerin eline geçti. Türkler İslam dinine ilk önce askeri açıdan hizmet ettiler.

• Araplar ordu teşkilatında Bizans

İran ve Türklerden etkilenmişlerdir.

DÜŞÜNCE YAŞAMI

* YAZI DİL VE EDEBİYAT
Sami dil gurubundan olan Arapça oldukça zengin bir dildi. İslam dininin yayılması ve yapılan fetihler sonucunda Arapça

bütün İslam dünyasının ortak bir dili haline geldi.Arapça’nın ortak bir dil durumuna gelmesinde

Arapça’nın Kuran dili olması ve ibadetlerin Arapça olarak yapılmasının büyük bir önemi vardı. Emevi halifesi Abdulmelik zamanında Arapça devletin Resmi dili haline getirildi. Zamanla Arapça daha da gelişerek bilim ve edebiyat dili haline geldi.Arap olmayan Müslümanlarda bilimsel eserlerinin Arapça olarak yazmaya başladılar.

İslam öncesinde Araplarda yazılı bir edebiyat yoktu.Şiir ve güzel söz söyleme (Belagat) sanatları gelişmişti. Bu durum daha sonra da devam etmiştir.Arap edebiyatının gelişmesinde Peygamberimizin hayatını anlatan ( siyer ) ve savaşlarını anlatan ( megazi ) adlı eserlerin büyük önemi vardır.

** EĞİTİM-ÖĞRETİM
İslamiyet öncesi Arap Yarımadasında okuma yazma oranı çok düşüktür. Hz. Muhammed okuma - yazmaya çok önem vermiş

Müslümanları okuma ve yazmaya özendirmiştir. Peygamberimiz zamanında ilk eğitim kurumu Mescid-i Nebi dir.

Dört Halife ve Emeviler döneminde Camiler yoluyla eğitim verilmiş

okur yazar oranı artırılmıştır.Asıl gelişme Abbasiler döneminde sağlanmıştır. Bu dönemde camiler dışında eğitim kurumu olarak okullar ve medreseler açılmıştır.Halife Memun'un Bağdat'ta kurdurduğu " Beytü'l-Hikme " (Bilgelik Evi) ilk yüksek öğrenim kurumudur. Büyük Selçuklularda

Alparslan döneminde vezir Nizamü'l-Mülk tarafından Bağdat'ta yaptırılan "Nizamiye Medresesi" döneminin en büyük ve en ileri eğitim-öğretim kurumu olmuştur.

Endülüs Emevileri ve Beni Ahmer Devletinde de eğitim - öğretime büyük önem verilmiş

kurulan medreselere farklı bölgelerden çok sayıda öğrenci

öğrenim amacıyla gelmiştir. Çok sayıda Kütüphane açılmıştır.

*** BİLİM
İslam Dünyasında bilimsel alanda ilk gelişmeler Emevilerle birlikte başladı. Bu dönemde İran

Hint

Süryani

Yunan dillerinden birçok eser Arapça’ya tercüme edildi. Tercüme faaliyetleri Abbasiler döneminde da ha yoğunlaştı.Tercüme faaliyetleri sonucunda eski medeniyetlere ait önemli bilgiler İslam Dünyasına giriyor ve Müslüman bilginler bu bilgilere kendi bilgilerini de katarak yeni ve daha gelişmiş bir bilim ortaya çıkarıyorlardı. İslam Dünyasından bilimsel faaliyet konusunda Endülüs Emevileri bir hayli öne çıkmışlar ve başı çekmişlerdir.Başta Bağdat ve Kurtuba şehirleri olmak üzere İslam Dünyasının birçok yerinde kütüphaneler ve medreseler ( üniversite) açılmıştı. 8. Yüzyıl ile 12. yüzyıllar arasında dünyada bilimsel faaliyet alanında İslam dünyası bir numara olma özelliği taşımıştır. Avrupalılar kendi medeniyetlerini Müslümanlardan öğrendikleri sayesinde kurmuşlardır.Avrupa da meydana gelen Rönesans ve reform hareketlerinde İslam medeniyetinin büyük bir katkısı vardır.
Türklerde İslam medeniyetinin gelişimine büyük katkılarda bulunmuşlardır.

İslam kültür ve medeniyetinde bilimler iki genel gruba ayrılmıştı. Bunlar:

1.İslami Bilimler
a.Tefsir:Kuran ayetlerini açıklayan ve yorumlayan bilim dalıdır. Kuran’ı açıklayan kişilere de (Müfessir)denir. Tefsir alanında ortaya konan başlıca önemli bilim adamları şunlar:

1.Teberi 2. Zemahşeri 3.İbn’ül Arabi 4. Fahruddin Razi 5. İbn-i Kesir

b.Kıraat: Kuran-ı Kerim’in doğru okunması öğreten ve açıklayan bilim dalıdır.

c. Fıkıh: İslam Hukukuna denir. İslam hukuk bilginlerine de ( fakih ) denir.Fakihlerin verdikleri kararlara da (Fetva ) denir.Mahkemelerde görülen davalar

devlet işleri hep fetvalara göre uygulanırdı. Fıkıh alanında önemli çalışmalar yapan başlıca önemli fakihler şunlardır: 1.Ebu Hanife

2.İmam Malik 3.İmam Şafii 4. İbn-i Hanbel
d.Kelam: İman ve inanç esaslarını delileri ile birlikte açıklayan bilim dalıdır. Kelam konusunda en önemli isimler: İmam El Gazali ve İbnül Arabi ‘dir.

e.Hadis:.Peygamberimizin sözlerini

kaynakları ile beraber ortaya sunan bilim dalıdır.Hadis bilimi peygamberimize ait sözleri kaynaklarına inerek araştırır

toplar

yanlış ve doğruları birbirinden ayırmak için çalışır.Hadis Müslümanların Kuran-ı Kerim’den sonra başvurdukları ikinci önemli kaynaktır.Hadis bilimi konusunda çalışmalar yapan başlıca bilginler şunlardır: 1.İmam Buhari 2.İmam Tirmizi 3. İmam Müslim 4.Malik bin Enes

2.Akli ( pozitif ) Bilimler
Tıp

matematik

astronomi

kimya

felsefe tarih

coğrafya gibi bilim dallarına denir. Müslümanlar özellikle halife Harun Reşid ve Memun döneminde tercüme faaliyetleri sayesinde birçok bilgiyi öğrenmişler ve bu bilgileri geliştirmişlerdi. Bu dönemde İslam Dünyası Bilim alanında oldukça ileri gitmiş ve her alanda birçok bilim adamı yetişmiştir. Akli bilimlerde yetişen başlıca önemli bilim adamları şunlardır:

1.Tıp:Ebu Bekir er-Razi

İbn-i Sina
2.Matematik: Harezmi

İbn-i Cemşid

Biruni

Ömer Hayyam.
3.Kimya: Cebir bin Hayyan

El-Maksidi 4.Felsefe : Farabi

El- Kindi.
5.Astronomi : El- Battani

Ali Kuşçu. 6.Tarih : Mesudi

Taberi

İbn-i Haldun.
7.Coğrafya : İbn-i Batuta

İbn-i Havkal.

****SANAT
Müslümanların sınırları genişledikçe ele geçirilen bölgelerin kültürleriyle

kendi kültürlerini kaynaştırmışlar ve özgün İslam sanatı oluşturmuşlardır. İslam sanatında en büyük gelişme mimari alanda olmuştur.İslam Devleti’nin her yerine camiler

medreseler

köprüler

hanlar

kervansaraylar yapılmıştır.mimari eserlerde kubbe ve kemer kavramları Türklerden Araplara geçti ve eserlerde kullanılmaya başlandı.İslam Mimarisinin ilk dinsel yapıtı

Hz. Muhammed döneminde yaptırılan "Kuba Mescidi"dir.
• Minare

Mihrap

Şadırvan ilk kez Emeviler dönemi camilerinde yapılmıştır.

Resim ve Heykelciliğin yasaklandığı anlayışı

bu alanlarda gelişmeyi engellemiş

İslam sanatında gelişen belli başlı sanat dalları şunlardır:

1.Mimari 2.Minyatür 3. Hat (Güzel yazı) 4.Tezhip 5. Oymacılık
6. Kakmacılık 7.Sedef işlemeciliği 8.Çinicilik.

EKONOMİK HAYAT

İslam Devleti’nin devlet hazinesine ‘ Beytül Mal ‘ deniyordu. Beytül Mal’ın başlıca gelir kaynakları şunlardı.

- Zekat ve Sadaka: Zengin Müslümanların mallarının 1/40 ını yoksullara dağıtmasıdır.

- Öşür : Müslüman çiftçilerden alınan 1/10 oranındaki Ürün vergisidir.

- Haraç : Gayri Müslimlerden ( Müslüman Olmayanlar ) alınan arazi vergisidir.

- Cizye ( Sağlık-Kafa- Kelle vergisi ) :Gayri Müslimlerden askerlik bedeli olarak
alınan vergidir. Kadınlardan

çocuklardan

yaşlılardan

hastalardan alınmazdı.

- Ganimet:Savaşlarda elde edilen ganimetlerin 1/5 'i doğrudan devlet hazinesine giderdi.

- Maden

Orman

Tuzla

Otlak gelirleri.
- Bağlı devlet ve beyliklerin gönderdiği vergi ve hediyeler.

Tarım ve Hayvancılık Abbasiler döneminde çok gelişmiştir. Sulama kanalları açılmış ve tarım önemli bir gelir kaynağı olmuştur. Müslümanların doğudan gelen ticaret yolları üzerinde bulunmaları

(İpek ve Baharat yolları) ticaretten büyük gelir kazanmalarını sağladı. Kara ve Deniz taşımacılığı gelişmiştir. Ticareti geliştirmek için yollar üzerinde Han'lar ve Kervansaraylar yapılmıştır. Hindistan ve Çin'e şeker

pamuk

dokuma

kağıt

mobilya

seramik

Madeni ve Cam eşya götürülmüş

İpek

Baharat

güzel kokular getirilmiştir. Dokuma

Kağıt

İlaç yapımı

Kuyumculuk

Cam

Gemi

Silah gelişen sanayi dallarıdır.

İslam Devletin de ilk para Emevi halifesi Addulmelik döneminde basılmıştı. Altın paraya dinar

gümüş paraya dirhem deniyordu.

İslam Kültürünün Diğer Kültürlere Etkisi :
İslam kültürü bilimsel (Felsefe

Tıp

Matematik

Geometri vb.) ve Teknik alanda (Kağıt

Pusula

Barut

Matbaa

Dokumacılık) alanlarda en çok Avrupa kültürünü etkilemiştir.

İslam Kültürünün Avrupa’ya Geçiş Yolları

Ticari ilişkilerle
Haçlı Seferleriyle
Endülüs Emevilerin Kurulduğu Çoğrafi Konum Yoluyla
Avrupalılarca yapılan Çeviri çalışmalarıyla
Savaşlar ve siyasi ilişkilerle

ESKİ TÜRK İNANIŞI İLE İSLAMİYET’İN BENZER YÖNLERİ
1-Türklerdeki Gök tanrı inancı ile Müslümanlardaki tek tanrı inancının benzer olmaları

2-Türkler Müslümanlar gibi Tanrıya kurban keserlerdi.

3-Türk ahlak anlayışı ile İslam kuralları benziyordu.

4-Türklerdeki ahiret inancı

cennet-cehennem kavramları Müslümanlar ile benzeşiyordu.

5-Türklerdeki cihan hakimiyeti düşüncesi Müslümanlardaki cihat kavramı ile benzeşiyordu.

6-Gök tanrı inancında din adamları halktan üstün değildi. İslam’daki imamlar da ayrıcalıklı bir sınıf oluşturmuyordu.

7-Türkler temizliğe önem verirlerdi. İslamiyet’te de temizlik imandan geliyordu.

8-Türklerdeki ozan ve kamlar

İslam dünyasındaki dervişlere benziyorlardı.

9-Türklerdeki alp kavramı

İslam dünyasındaki eren kavramı ile benzeşiyordu.

10-Türkler diğer dinlere karşı hoşgörüye sahipti. İslamiyet de hoşgörü diniydi.

TÜRKLERİN MÜSLÜMAN OLMALARI

Türkler 750 yılında Müslümanlar ile Çinliler arasında yapılan Talas Savaşı sonunda Müslüman oldular.

İlk Müslüman olan Türkler

Karluk

Yağma ve Çiğil boylarıdır.

10.yüzyılda Oğuzlar Müslüman olmaya başladılar.

İlk Müslüman kavim

İtil (Volga) Bulgarları

İlk Müslüman Türk devleti Karahanlılar

İlk Müslüman Türk İmparatorluğu Büyük Selçuklulardır.

TÜRKLERİN İSLAMİYETE HİZMETLERİ

1-İslam dünyasını Bizans’a karşı korudular.
2-İslam dünyasını Haçlılara karşı korudular.
3-İslamiyet’i geniş coğrafyalara yaydılar.
4-Müslüman Türk bilginleri ve sanatçıları çalışmaları ile İslam’a hizmet ettiler.

EMEVİLERDE HALK
1-Müslüman Araplar
2-Mevali: Arap olmayan Müslümanlardır. Emevilerin 2. sınıf gördüğü bir toplumsal kesimdir.
3-Zımmiler: Müslüman olmayan halk
4-Köleler: Savaş esirleri veya satın alınan kişiler

İSLAMİ İLİMLER

TEFSİR: Tefsir

Kuran’ın yorumlanmasıdır. Tefsir yapana müfessir denilir. Ünlü müfessirler Zemahşeri

Muhiddin Arabi ve Taberi’dir.

HADİS: Peygamberimizin söz ve hareketlerine denir. Hadis yazanlara muhaddis adı verilir. Hadis kitaplarından özellikle 6 tanesi Müslüman alimler tarafından rağbet görmüş ve bunlara Kütüb-i Sitte adı verilmiştir. Buhari ve Müslim en ünlü hadis bilginlerindendir.

FIKIH: İslam hukukuna fıkıh adı verilir. Fıkıh alimlerine fukaha

verdikleri kararlara fetva adı verilir. Ebu Hanife

İmam Malik

İmam Şafii ve Ahmed b. Hanbel dört büyük fıkıh alimidir.

KELAM: İslam ilahiyatına kelam denir. Allah’ın sıfatlarını

peygamberlik

insanın dindeki yeri ve anlamını

ahiret ile ilgili konuları ele alır. Gazali

en önemli kelam alimidir.

ALINTIDIR.

Arama Yap

Arama Yap

İslam Kültür Ve Uygarlığı

_MaVi_