İSLAM HUKUKUNDA MİRASTA ANNENİN DURUMU
Kur'an-ı Kerım'de: "(Ölenin) çocuğu varsa; anne ve babadan her birine terikenin altıda biri (verilir)" buyurulmuştur. Murisin (ölen kimsenin) iki erkek çocuğu ve bir kız çocuğu olduğunu farzedelim; bunlarla birlikte annesinin mirastaki durumunu gösterelim. Çizelgede de gösterdiğimiz gibi annenin üç hali vardır.
Bu birinci haldir:
Dikkat edilirse murisin annesi (1/6) hisseni almış, kalanı (murisin) iki oğlu ile bir kızı (ikili-birli) paylaşmışlardır.
İkinci hal şudur: Anne; murisin (ölen kimsenin) kocası ve babasıyla birlikte varis olursa, murisin kocası hisseni aldıktan sonra kalanının üçte birini alır. Kur'an-ı Kerım'de: "(Ölenin) çocuğu olmayıp da, ona (ölene) anne ve babası mirasçı olduysa, üçte biri annesinindir" hükmü beyan buyurulmuştur. Ayetin zahirinde iki hal sözkonusudur.
Birincisi: Anneye terikenin tamamının üçte birinin verilmesidir. bu durumda anne; babadan daha çok miras alır. İbn-i Abbas (ra)'dan gelen rivayet budur. Zira anne ashab-ı feraizden olup, hissesi üçte birdir. Baba asabeden olup, kalanı alır. Ancak bu Feraiz kuralı açısından bazı mahzurları beraberinde getirmektedir. Hz. Zeyd b. Sabit ve Hz. Ali (ra)'den gelen rivayete göre; burada murisin (ölen kimsenin) kocası hissesini aldıktan sonra, anneye kalanın üçte biri verileceğidir. Cumhurun görüşü de budur. Buna "Sülusü'l Bakiyye'de" denilmiştir. Şöyle gösterilebilir:
Burada annenin hissesini bulmak için; ön bir hesaba ihtiyaç vardır. Şöyle ki kocaya göre; mirasın tamamı 2/2 olup, yarısı (1/2) kendisine aiddir. Bu durumda:
kalan hisse olur. Anne; (murisin) kocasından kalan hissenin üçte birini alacaktır. Bu sebeble 1/3 ile çarpılarak hissesi tayin olunabilir.
Şimdi ortaya çıkan hisseleri toplarsak:
olur. Mirasın tamamı (6X6) olduğuna göre; yeni bir işleme dahi ihtiyaç vardır. Çünkü kalanı tesbit mecburiyetindeyiz:
olur. Bu asabeden olan babaya düşen hissedir.
Üçüncü hal şudur: Anne; murisin (ölen kimsenin) oğlu veya daha fazla kardeşiyle bulunmadığı, eşi ve babasıyla da birlikte olmadığı zaman bütün mirasın üçte birini alır. Daha açık bir ifade ile; birinci ve ikinci halde bulunmadığı zaman üçte birini alır.
Burada baba; asabe olarak murisin (ölen kimsenin) kalan malını almıştır. Ashab-ı Feraiz durumunda olan annedir.
Kur'an-ı Kerım'de: "(Ölenin) çocuğu varsa; anne ve babadan her birine terikenin altıda biri (verilir)" buyurulmuştur. Murisin (ölen kimsenin) iki erkek çocuğu ve bir kız çocuğu olduğunu farzedelim; bunlarla birlikte annesinin mirastaki durumunu gösterelim. Çizelgede de gösterdiğimiz gibi annenin üç hali vardır.
Bu birinci haldir:
Dikkat edilirse murisin annesi (1/6) hisseni almış, kalanı (murisin) iki oğlu ile bir kızı (ikili-birli) paylaşmışlardır.
İkinci hal şudur: Anne; murisin (ölen kimsenin) kocası ve babasıyla birlikte varis olursa, murisin kocası hisseni aldıktan sonra kalanının üçte birini alır. Kur'an-ı Kerım'de: "(Ölenin) çocuğu olmayıp da, ona (ölene) anne ve babası mirasçı olduysa, üçte biri annesinindir" hükmü beyan buyurulmuştur. Ayetin zahirinde iki hal sözkonusudur.
Birincisi: Anneye terikenin tamamının üçte birinin verilmesidir. bu durumda anne; babadan daha çok miras alır. İbn-i Abbas (ra)'dan gelen rivayet budur. Zira anne ashab-ı feraizden olup, hissesi üçte birdir. Baba asabeden olup, kalanı alır. Ancak bu Feraiz kuralı açısından bazı mahzurları beraberinde getirmektedir. Hz. Zeyd b. Sabit ve Hz. Ali (ra)'den gelen rivayete göre; burada murisin (ölen kimsenin) kocası hissesini aldıktan sonra, anneye kalanın üçte biri verileceğidir. Cumhurun görüşü de budur. Buna "Sülusü'l Bakiyye'de" denilmiştir. Şöyle gösterilebilir:
Burada annenin hissesini bulmak için; ön bir hesaba ihtiyaç vardır. Şöyle ki kocaya göre; mirasın tamamı 2/2 olup, yarısı (1/2) kendisine aiddir. Bu durumda:
kalan hisse olur. Anne; (murisin) kocasından kalan hissenin üçte birini alacaktır. Bu sebeble 1/3 ile çarpılarak hissesi tayin olunabilir.
Şimdi ortaya çıkan hisseleri toplarsak:
olur. Mirasın tamamı (6X6) olduğuna göre; yeni bir işleme dahi ihtiyaç vardır. Çünkü kalanı tesbit mecburiyetindeyiz:
olur. Bu asabeden olan babaya düşen hissedir.
Üçüncü hal şudur: Anne; murisin (ölen kimsenin) oğlu veya daha fazla kardeşiyle bulunmadığı, eşi ve babasıyla da birlikte olmadığı zaman bütün mirasın üçte birini alır. Daha açık bir ifade ile; birinci ve ikinci halde bulunmadığı zaman üçte birini alır.
Burada baba; asabe olarak murisin (ölen kimsenin) kalan malını almıştır. Ashab-ı Feraiz durumunda olan annedir.