Ilk sürgünden dönüş (40 yıl) - büyük meclis
MUSEVİLİK VE YAHUDİ TARİHİ
İLK SÜRGÜNDEN DÖNÜŞ
40 YIL
BÜYÜK MECLİS
Büyük Meclis ,-İbranicede Knesset Agedola -MÖ 410 ve MÖ 310 yılları arasında Yahudi liderliğini üstlenmiş, cemaatin önde gelen insanlarının oluşturduğu, alışılmışın dışında bir kurumdu . Bu zaman dilimi , 1. Bet-Amikdaşın yıkılışından sonra , 2. Bet-Amikdaşın yapıldığı dönem, ve, Büyük İskender tarafından yönetilen Helenlilerin istilasına kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Yahudilerin manevi olarak zayıf düştüklerini fark edince, bir grup bilge lider bir araya gelirler Büyük Yahudi Mahkemesi olan Sanhedrindeki kişi sayısını , Yahudiliği güçlendirmek için 70 kişiden 120 kişiye yükseltirler. İlk olarak Ezra ( Ezranın Yahudiliğin manevi gücünü yeniden ortaya çıkarmak için yaptığı çalışmalar 25. Bölümde anlatılmıştı ) önderliğinde toplanarak, Yahudi insanların inançlarının zayıfladığı böyle bir karışıklık döneminde Yahudiliği savunmuşlar ve düzenlemişlerdir. . ( Günümüzde Knesset diye adlandırılmış İsrael Parlamentosunda da, Büyük Meclisteki gibi 120 sandalye bulunmaktadır. Bu meclis üyeleri arasında, son peygamberlerden Haggai, Zeharia ve Malahinin yanında Mordehaya ( Purim hikayesindeki ) , Yeoşuaya ( Büyük haham) , Nehamyaya (Yeruşalayimi yeniden inşa eden baş mimar ) , ve Şimon Atsadik e ( Başka bir büyük haham ) de rastlıyoruz. Bu dönemde Talmud un hala yazıya geçirilmediğini aklımızda bulundurmamız gerekir. İnsanlar ,nasıl bir Yahudi yaş***** sahip olacaklarını , Toradaki emirleri bilerek ve bu emirlerin sözlü olarak nesilden nesile aktarılmış yorumlarını öğrenerek bilebiliyorlardı. Kısacası, Moşenin Sina da halka öğrettiği Sözlü ve Yazılı Torayı bilmeleri gerekliydi. Sözlü Torayı bilmeden Yazılı Torayı anlamak, imkansızdır. Örneğin, Yazılı Tora, Sana emrettiğim bu sözler her zaman kalbinin üstünde olacak, ve sen bunları evinin kapısına ve girişlerine yazacaksın dediğinde, Yazılı Toranın belirttiği sözleri, ve bu sözlerin nasıl küçük bir rulo halinde kapı eşiklerine asılması gerektiğini açıklayan kaynak, Sözlü Toradır. Sözlü Tora olmadan mezuzanın ne olduğunu ve Yahudilikte günlük yaşamla ilgili sayısız ayrıntının ne olduğunu bilemezdik. TUTARLI AKTARIM Yahudiler, sürgünün getirdiği sıkıntılarla mücadele ederken, bu sözlü geleneklerin tutarlı ve değişmez bir şekilde nesilden nesile aktarımı çok önemli bir konu haline gelmiştir. Ve Büyük Meclisteki liderlerin Yahudiliğe yaptıkları en büyük katkılar, işte bu noktada görülür. Tarihte gördüğümüz gibi, Yahudiler ne kadar ( kendilerini Yahudi yapan ) gelenek ve göreneklerinden uzaklaştılarsa, o kadar asimilasyona uğrayıp yok olma tehlikesiyle karşılaşmışlardır. Yani, bu bilge kişilerin katkıları , Yahudiliğin yaşaması ve devam etmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Talmud, onların saygınlığını şöyle belirtir: Moşe, Torayı Sinada almış ve onu Yeoşuaya, Yeoşua yaşlılara, yaşlılar peygamberlere, peygamberler de Büyük Meclisteki kişilere aktarmışlardır. Şimon Atsadik, Büyük Meclisteki en yaşlı kişilerden biriydi. Her zaman Dünya 3 şeyin üstüne kuruludur: Tora, Allaha karşı sorumluluklarımız ve sevgi şefkatimizi gösteren davranışlarımız derdi. ( Pirke Avot 1:1 ) TORANIN İÇERİĞİ Sözlü Toranın tutarlı ve değişmeden aktarımının sağlanması dışında, Büyük Meclisteki kişiler, Tanahda Yahudiliğin kutsal yazılarından hangilerinin bulunması gerektiğine de karar vermişlerdir. Yahudi insanlardan , hem kadın hem erkek olmak üzere yüz binlerce bilge kişi ve peygamber yetişmiştir. Acaba bu kişilerin hangi ürünleri gelecek nesiller için korunmalıydı ve hangilerinin uygulanma olanakları sınırlıydı ? Büyük Meclis üyeleri, bu kararları veririler ve bizim Tanah olarak bildiğimiz kitabı oluştururlar. ( Tanah, İbranicede, Tora, Peygamberler ve Yazılar kelimelerinin kısaltmalarından oluşmuş bir kelimedir. ) Bu Hıristiyanların Eski Ahit diye isimlendirdikleri kitaptır .Fakat eğitimli Yahudiler , asla bu ismi kullanmazlar. Ahit, anlaşma anl***** gelen Yunanca bir sözcükten gelmektedir ve İbranice Tanahın Hıristiyanlarca böyle adlandırılmasının nedeni, Hıristiyanların; Allahın Yahudilerle yaptığı anlaşmayı iptal edip , İsayı takip eden kendileriyle yeni bir anlaşma yaptığına ( Yeni ahit ) inanmalarıdır. Yahudiler , Allahın, kendilerini , sonsuz ulusu kabul ettiğini bilirler ve bunun sonsuza kadar da değişmeyeceğine inanırlar. Bu nedenle Hıristiyanların eski ahit adlandırmasını bir hakaret olarak kabul ederler. Tanah, Toranın beş kitabını , Peygamberlerin 8 kitabını ( en sonuncusu 12 küçük kitabı içerir ) ve çoğu Kral David tarafından yazılan pasukları ,Kral Şlomo tarafından yazılan (Şarkıların Şarkısı , Atasözleri , Ecclesiastes ), ve Job, Rut , Ester, Daniel in kitaplarını da içeren çeşitli yazılardan oluşmuş 11 kitabı içerir. DUA Büyük Meclisin yaptığı en son iş de duaları düzenlemek olmuştur. Aslında, MS 2 . yüzyıla, yani 2. Bet-Amikdaşın yıkılışına kadar sürecek bir işlemin başlangıcını yapmışlar ve esas kuralları ortaya koymuşlardır. 1.Bet-Amikdaş Döneminde ,Yahudilerin hep birlikte söyledikleri düzenli duaları yoktu çünkü insanların bireysel olarak Allahla çok yakın, yoğun bir ilişkileri söz konusuydu. Ayrıca, zamanımızda dualarla ulaşmaya çalıştığımız amaçlara, o zamanlar kurban keserek ulaşılabiliyordu. Tabii ki, 2. Bet-Amikdaş inşa edildiğinde, kurban geleneği devam etti, fakat Yahudilerin birçoğu İsrael topraklarına geri dönmediğinden ,Allaha ulaşmak için böyle bir ortama sahip olmamışlardı. Bu nedenle, düzenli dualar , Bet-Amikdaş zamanında yapılanların yerine ortaya çıkmıştır: Örneğin sabah duası, Bet-Amikdaştaki Şahrit duası yerine, öğlen duası Minha duası , akşam duası Maariv ise akşam yapılan işlemlerin yerine ( Bet-Amikdaşta akşam kurban kesilemezdi ) düzenlenmişlerdir. Duaların her birindeki ortak bölüm, günde 3 kez tekrarlanan Şmonaesre- 18 kutsamadır. Her kutsama, Yahudilerin birbirlerine bağlılığını yansıtmak için çoğul olarak ifade edilmiş ve her biri, kaynağını Toradan veya Kabaladan almıştır. Bu duanın mistik derinliği - Büyük Meclisin yazdığı en önemli parçalardan biri hayret vericidir. Örneğin, iyileşme duasında 27 kelime bulunmaktadır. Bunun da nedeni ,Torada Allahın Yahudi insanların iyileştiricisi olacağına dair söz verdiği pasuğun ( Çıkış 15:26 ) 27 kelimeden oluşmasıdır. Şmonaesre bölümünün manevi olarak o kadar güçlü olduğu söylenir ki (Nefeş Ahayim 2:13 ) hissedilemden veya anlaşılmadan söylense bile dünya üstünde büyük etkileri olur. İlahi ilham ve Büyük Meclisin saf zekası sayesinde, fiziksel olarak parçalanmış bir milletin külleri arasından, manevi olarak gelişen bir millet yaratılmıştır. Onların yaptıkları bu çalışmalar, Yahudiler, dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar ,Yahudi dini ve ulusal kimliğini ifade edip pekiştirmiş , Yahudi insanlar için bir odak noktası, ve bütünlük yaratmıştır Büyük Meclisin son üyesi Shimon Atsadik olmuştur. Eski Tarihçi Josephusa göre, (Contra Apion 1: 197 ) Shimon Atsadikin yönetiminde, İsraeldeki Yahudiler, refaha kavuşmuşlardır ve nüfusları 350,000 e ulaşmıştır. Perslerin bu kadar hayırsever oluşları, manevi anlamda olmasa da, maddi olarak Yahudilere çok yardımcı olmuştur. Fakat bu durum ufukta parlamaya başlayan Helenlilerin gelişen gücüyle değişecektir.
MUSEVİLİK VE YAHUDİ TARİHİ
İLK SÜRGÜNDEN DÖNÜŞ
40 YIL
BÜYÜK MECLİS
Büyük Meclis ,-İbranicede Knesset Agedola -MÖ 410 ve MÖ 310 yılları arasında Yahudi liderliğini üstlenmiş, cemaatin önde gelen insanlarının oluşturduğu, alışılmışın dışında bir kurumdu . Bu zaman dilimi , 1. Bet-Amikdaşın yıkılışından sonra , 2. Bet-Amikdaşın yapıldığı dönem, ve, Büyük İskender tarafından yönetilen Helenlilerin istilasına kadar geçen süreyi kapsamaktadır. Yahudilerin manevi olarak zayıf düştüklerini fark edince, bir grup bilge lider bir araya gelirler Büyük Yahudi Mahkemesi olan Sanhedrindeki kişi sayısını , Yahudiliği güçlendirmek için 70 kişiden 120 kişiye yükseltirler. İlk olarak Ezra ( Ezranın Yahudiliğin manevi gücünü yeniden ortaya çıkarmak için yaptığı çalışmalar 25. Bölümde anlatılmıştı ) önderliğinde toplanarak, Yahudi insanların inançlarının zayıfladığı böyle bir karışıklık döneminde Yahudiliği savunmuşlar ve düzenlemişlerdir. . ( Günümüzde Knesset diye adlandırılmış İsrael Parlamentosunda da, Büyük Meclisteki gibi 120 sandalye bulunmaktadır. Bu meclis üyeleri arasında, son peygamberlerden Haggai, Zeharia ve Malahinin yanında Mordehaya ( Purim hikayesindeki ) , Yeoşuaya ( Büyük haham) , Nehamyaya (Yeruşalayimi yeniden inşa eden baş mimar ) , ve Şimon Atsadik e ( Başka bir büyük haham ) de rastlıyoruz. Bu dönemde Talmud un hala yazıya geçirilmediğini aklımızda bulundurmamız gerekir. İnsanlar ,nasıl bir Yahudi yaş***** sahip olacaklarını , Toradaki emirleri bilerek ve bu emirlerin sözlü olarak nesilden nesile aktarılmış yorumlarını öğrenerek bilebiliyorlardı. Kısacası, Moşenin Sina da halka öğrettiği Sözlü ve Yazılı Torayı bilmeleri gerekliydi. Sözlü Torayı bilmeden Yazılı Torayı anlamak, imkansızdır. Örneğin, Yazılı Tora, Sana emrettiğim bu sözler her zaman kalbinin üstünde olacak, ve sen bunları evinin kapısına ve girişlerine yazacaksın dediğinde, Yazılı Toranın belirttiği sözleri, ve bu sözlerin nasıl küçük bir rulo halinde kapı eşiklerine asılması gerektiğini açıklayan kaynak, Sözlü Toradır. Sözlü Tora olmadan mezuzanın ne olduğunu ve Yahudilikte günlük yaşamla ilgili sayısız ayrıntının ne olduğunu bilemezdik. TUTARLI AKTARIM Yahudiler, sürgünün getirdiği sıkıntılarla mücadele ederken, bu sözlü geleneklerin tutarlı ve değişmez bir şekilde nesilden nesile aktarımı çok önemli bir konu haline gelmiştir. Ve Büyük Meclisteki liderlerin Yahudiliğe yaptıkları en büyük katkılar, işte bu noktada görülür. Tarihte gördüğümüz gibi, Yahudiler ne kadar ( kendilerini Yahudi yapan ) gelenek ve göreneklerinden uzaklaştılarsa, o kadar asimilasyona uğrayıp yok olma tehlikesiyle karşılaşmışlardır. Yani, bu bilge kişilerin katkıları , Yahudiliğin yaşaması ve devam etmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Talmud, onların saygınlığını şöyle belirtir: Moşe, Torayı Sinada almış ve onu Yeoşuaya, Yeoşua yaşlılara, yaşlılar peygamberlere, peygamberler de Büyük Meclisteki kişilere aktarmışlardır. Şimon Atsadik, Büyük Meclisteki en yaşlı kişilerden biriydi. Her zaman Dünya 3 şeyin üstüne kuruludur: Tora, Allaha karşı sorumluluklarımız ve sevgi şefkatimizi gösteren davranışlarımız derdi. ( Pirke Avot 1:1 ) TORANIN İÇERİĞİ Sözlü Toranın tutarlı ve değişmeden aktarımının sağlanması dışında, Büyük Meclisteki kişiler, Tanahda Yahudiliğin kutsal yazılarından hangilerinin bulunması gerektiğine de karar vermişlerdir. Yahudi insanlardan , hem kadın hem erkek olmak üzere yüz binlerce bilge kişi ve peygamber yetişmiştir. Acaba bu kişilerin hangi ürünleri gelecek nesiller için korunmalıydı ve hangilerinin uygulanma olanakları sınırlıydı ? Büyük Meclis üyeleri, bu kararları veririler ve bizim Tanah olarak bildiğimiz kitabı oluştururlar. ( Tanah, İbranicede, Tora, Peygamberler ve Yazılar kelimelerinin kısaltmalarından oluşmuş bir kelimedir. ) Bu Hıristiyanların Eski Ahit diye isimlendirdikleri kitaptır .Fakat eğitimli Yahudiler , asla bu ismi kullanmazlar. Ahit, anlaşma anl***** gelen Yunanca bir sözcükten gelmektedir ve İbranice Tanahın Hıristiyanlarca böyle adlandırılmasının nedeni, Hıristiyanların; Allahın Yahudilerle yaptığı anlaşmayı iptal edip , İsayı takip eden kendileriyle yeni bir anlaşma yaptığına ( Yeni ahit ) inanmalarıdır. Yahudiler , Allahın, kendilerini , sonsuz ulusu kabul ettiğini bilirler ve bunun sonsuza kadar da değişmeyeceğine inanırlar. Bu nedenle Hıristiyanların eski ahit adlandırmasını bir hakaret olarak kabul ederler. Tanah, Toranın beş kitabını , Peygamberlerin 8 kitabını ( en sonuncusu 12 küçük kitabı içerir ) ve çoğu Kral David tarafından yazılan pasukları ,Kral Şlomo tarafından yazılan (Şarkıların Şarkısı , Atasözleri , Ecclesiastes ), ve Job, Rut , Ester, Daniel in kitaplarını da içeren çeşitli yazılardan oluşmuş 11 kitabı içerir. DUA Büyük Meclisin yaptığı en son iş de duaları düzenlemek olmuştur. Aslında, MS 2 . yüzyıla, yani 2. Bet-Amikdaşın yıkılışına kadar sürecek bir işlemin başlangıcını yapmışlar ve esas kuralları ortaya koymuşlardır. 1.Bet-Amikdaş Döneminde ,Yahudilerin hep birlikte söyledikleri düzenli duaları yoktu çünkü insanların bireysel olarak Allahla çok yakın, yoğun bir ilişkileri söz konusuydu. Ayrıca, zamanımızda dualarla ulaşmaya çalıştığımız amaçlara, o zamanlar kurban keserek ulaşılabiliyordu. Tabii ki, 2. Bet-Amikdaş inşa edildiğinde, kurban geleneği devam etti, fakat Yahudilerin birçoğu İsrael topraklarına geri dönmediğinden ,Allaha ulaşmak için böyle bir ortama sahip olmamışlardı. Bu nedenle, düzenli dualar , Bet-Amikdaş zamanında yapılanların yerine ortaya çıkmıştır: Örneğin sabah duası, Bet-Amikdaştaki Şahrit duası yerine, öğlen duası Minha duası , akşam duası Maariv ise akşam yapılan işlemlerin yerine ( Bet-Amikdaşta akşam kurban kesilemezdi ) düzenlenmişlerdir. Duaların her birindeki ortak bölüm, günde 3 kez tekrarlanan Şmonaesre- 18 kutsamadır. Her kutsama, Yahudilerin birbirlerine bağlılığını yansıtmak için çoğul olarak ifade edilmiş ve her biri, kaynağını Toradan veya Kabaladan almıştır. Bu duanın mistik derinliği - Büyük Meclisin yazdığı en önemli parçalardan biri hayret vericidir. Örneğin, iyileşme duasında 27 kelime bulunmaktadır. Bunun da nedeni ,Torada Allahın Yahudi insanların iyileştiricisi olacağına dair söz verdiği pasuğun ( Çıkış 15:26 ) 27 kelimeden oluşmasıdır. Şmonaesre bölümünün manevi olarak o kadar güçlü olduğu söylenir ki (Nefeş Ahayim 2:13 ) hissedilemden veya anlaşılmadan söylense bile dünya üstünde büyük etkileri olur. İlahi ilham ve Büyük Meclisin saf zekası sayesinde, fiziksel olarak parçalanmış bir milletin külleri arasından, manevi olarak gelişen bir millet yaratılmıştır. Onların yaptıkları bu çalışmalar, Yahudiler, dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar ,Yahudi dini ve ulusal kimliğini ifade edip pekiştirmiş , Yahudi insanlar için bir odak noktası, ve bütünlük yaratmıştır Büyük Meclisin son üyesi Shimon Atsadik olmuştur. Eski Tarihçi Josephusa göre, (Contra Apion 1: 197 ) Shimon Atsadikin yönetiminde, İsraeldeki Yahudiler, refaha kavuşmuşlardır ve nüfusları 350,000 e ulaşmıştır. Perslerin bu kadar hayırsever oluşları, manevi anlamda olmasa da, maddi olarak Yahudilere çok yardımcı olmuştur. Fakat bu durum ufukta parlamaya başlayan Helenlilerin gelişen gücüyle değişecektir.