Büyümeyen ekonomi, dağıtılamayan hasat, yoğunlaşan servetler, asgari ihtiyaçlarını bulmakta zorlanan tüketici. İktisat ideolojisinde bir tıkanma var. Ama bu tıkanma iktisadın kendisinden çok, ideolojinin kendisinde değil mi?

COVID-19, sadece bir pandemi olmakla kalmadı, aynı zamanda sürükleyici ideolojinin taban üstü oturmasına neden oldu. Öncelikle arz zinciri gevşedi, fiyatlar artmaya başladı. Sonrasında büyümenin istimi kayboldu. Pandemi döneminde yaratılan ‘’el parası’’ niyetine, artan para arzı, daraltılacak oldu, yıkım olacağı düşünüldü, şimdilik vazgeçildi. Önce ABD sonra gelişmiş dünya birer-ikişer faiz yükseltti, ya da yükseltmeye karar verdi. Ama bunun bir frenden çok bir resesyon olacağı korkusu çok hakim.

İktisat ideolojisinin yetersizliği açık ve aşikar… Daha açık konuşmak gerekirse ‘’küreselleşme” denilen olayı yönetmekte kapitalizmin yetersizliği bir yana, tıknefes kalıyor. Zira kapitalizm bir pazar ideolojisi ama görebildiği menzile dek uzanabiliyor. Öyle arz zincirleri üstünden oluşan daralmalara reçetesi yok. Bununla kalmıyor, dünya geneline hitap ettiğini düşünürken, popülist lider üretmesi olan ‘’pazar milliyetçiliğini’’ aşamıyor, çözemiyor. Bu tür uyuşmazlıkların çözümü için oluşturulan çok taraflı kuruluşların başta DTÖ olmak üzere, IMF ve DB’nin çanına ot tıkandı.

Kapitalizm, 2. dünya savaşı sonrası büyümeye endeksli olarak yayıldı, genişledi. 1. ve 2. petrol şokları, fosil kaynakların maliyetini çok yükseltti. Ama bunlar aşılabilecek krizler niteliğindeydi, pazar var olduğu sürece talep yanlısı siyasetlerle bunlar aşılırdı. J.B. Say, ‘’her arz, kendi talebini yaratır’’ dememiş miydi?

Ancak, 3. Sanayi Devrimi sonrası oluşan ‘’post sanayi dönemi‘’ imalattan çok ötesini, aletin insan karşısında galibiyetini ilan eden IT devrimleriyle bezenmeye başladı. İnsanlık, satrançta bilgisayara yenilen ‘’Turing Hipotezi‘’nin sonuçlarını yaşamaya başladı.

Rusya’nın Ukrayna’yı işgal çabasının sonuçları, şimdi ‘’şımarık/narsist tüketici’’nin suratına şamar indirmeye hazırlanıyor… Buğday krizi bu işin ucundan görünen yanı. 2022 kışında ısınamayacak olan Avrupa‘nın 500 milyonluk tüketicisinin paniğini görür gibiyim. Çünkü ‘’iktisadın babası‘’ Adam Smith tüketici ‘’rasyonel insan‘’ diyordu, ama onun ‘’ben’’ diyen, ‘’sadece kendini seven‘’ bir hedonizm dalgasına kapılabileceğini sanırım hiç düşünmedi, oysa bu kış bunu yaşayacağız.

Büyümeyen ekonomi, dağıtılamayan bir hasat, yoğunlaşan servetler, asgari ihtiyaçlarını bulmakta zorlanan tüketiciyi sarmalayan bir dünya ekonomisi için ‘’bindik bir alamete gidiyor kıyamete‘’ demek abartılı olur mu?

GÜNÜN SÖZÜ:

Marshall Yardım Planı 75. yaşına bastı…. Şimdi dünya geneli için yeniden böyle bir planın gereği konuşuluyor, çok yerinde…

Osman AROLAT