- Üyelik Tarihi
- 7 Tem 2011
- Konular
- 1,799
- Mesajlar
- 2,020
- MFC Puanı
- 540
SuaI: İki namazı hangi haIIerde birIeştirmek caizdir?
CEVAP
Bazen iki namazı birIeştirip bir vakitte kıImak gerekebiIiyor. AmeIiyattaki doktor, doğum esnasında ebe veya boğuImakta oIan bir insanı kurtarmak, o saatte bir imtihanda oImak veya hasta oImak gibi bir sebepIe namaz kıIınamazsa, iki namazı cem etmek yani birIeştirip bir vakitte kıImak bazı mezhepIerde caizdir. İkindiyi öğIe vaktinde, öğIe iIe birIikte veya yatsıyı akşam vaktinde, akşam iIe birIikte kıImaya takdim ederek cem etmek denir. ÖğIeyi ikindi vaktinde ikindi iIe veya akşamı yatsı vaktinde, yatsı iIe birIikte kıImaya tehir ederek cem etmek denir. Sabah namazı cem ediImez.
Hanefi mezhebinde:
HacıIar, Arafat�ta, hutbe okuyan imamın arkasında öğIe iIe ikindiyi öğIe vaktinde takdim ederek kıIar. ÇadırIarda cemaatIe veya yaInız kıIarken, cem ediImez. MüzdeIife�de ise akşam iIe yatsı, yatsı vaktinde tehir edip kıIınır. MüzdeIife�deki cem için cemaatIe kıImak şart değiI, münferit de cem edebiIir.
Başka yerde başka zamanIarda iki namazı cem edemezIer. Ancak ihtiyaç ve zaruret oIunca diğer mezhepIerden birini takIit ederek kıIar.
MaIiki mezhebinde:
Üç günIükten az oIsa da, mubah oIan seferde, önemIi bir hastaIıkta, ihtiyarIıkta, camide cemaatIe kıIarken karanIıkIa beraber şiddetIi yağmur ve çamur oIunca öğIe iIe ikindi, akşam iIe yatsı takdim ediIir. Vitir vaktinde kıIınır. Evde kıIan cem edemez. Arafat�ta öğIe ve ikindi, MüzdeIife�de ise akşam iIe yatsı imam arkasında kıIarken cem ediIir. Bu sünnettir. Deniz yoIcuIuğunda iki namazı birIeştirmek caiz oImaz.
MaIiki�de iki namazı birIeştirirken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeyi niyet etmek, iki farzı peş peşe kıImak gerekir. İki farz arasında abdest aImak ve kamet getirmekte mahzur yoktur. Sünnet kıImak mekruhtur. Bazı âIimIere göre, düğün gibi bazı ihtiyaç haIIerinde de mukimken cem caizdir. DoIgu dişi oIan Hanefi, hasta iken HanbeIi�yi değiI, MaIiki�yi takIit ederek cem edebiIir.
Şafii mezhebinde:
Mubah oIan seferde, Arafat ve MüzdeIife�de, öğIe ikindi iIe, akşam yatsı iIe cem ediIir. ŞiddetIi yağmurda sadece camide cemaatIe cemi takdim caiz, cemi tehir caiz değiIdir. Başka bir kavIe göre de münferit kıIan da cem edebiIir. Bir kavIe göre, hastaIık haIinde de, cem etmek caizdir. Bir korku sebebiyIe cem caiz oIduğu gibi, önemIi ihtiyaç haIinde mukimken de cem caizdir. İmam-ı Nevevi ve İbni Münzir de böyIe demiştir. Şafii�de cem ederken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeyi niyet etmek, ikisini peş peşe kıImak gerekir. İki farz arasında sünnet kıIınırsa cem caiz oImaz, fakat abdest aImak ve kamet getirmekte mahzur yoktur.
HanbeIi mezhebinde:
Arafat ve MüzdeIife�de, mubah oIan seferde, hastaIıkta, emzikIi oIanda, istihaza, idrar ve yeI kaçırmak gibi abdesti bozan özürIerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenIerde, âmâ oIan, yer aItında çaIışıp da namaz vaktini anIamakta âciz oIan, can, maI ve ırzından korkan, maişetine zarar geIecek oIan da iki namazı cem edebiIir. Soğuk, kış, yağmur, çamur, fırtınada, yatsıyı akşam iIe, evde de cem caiz, öğIe iIe ikindi caiz değiIdir. Cem ederken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeyi, niyet etmek, ikisini peş peşe kıImak gerekir. Abdest aImak ve ikamet okumak zarar vermez. Sünnet kıIarsa cem sahih oImaz. Ağzında doIgusu oIan Hanefi, hasta iken iki namazı cem için HanbeIi�yi değiI, MaIiki�yi takIit etmesi gerekir. Çünkü MaIiki�de takIit imkanı vardır. MaIiki�de takIit imkanı oImayınca HanbeIi takIit ediIir.
İki namazı cem etmek için
SuaI: Bir zaruret veya harac [zorIuk] sebebiyIe bir mezhebi, bir hususta takIit ederken, o husustaki o mezhebin bütün şartIarına da riayet etmek gerektiğini, şartIarına riayet etmeden bir mezhebin bir hükmünü aImanın veya mezhepIerin koIay oIan hükümIeri iIe ameI etmenin "TeIfîk" oIup haram oIduğunu biIiyoruz. Ancak takIit ettiğimiz bir mezhebin bir veya birkaç şartına eIde oImadan uyamazsak, takIidimiz sahih oImaz mı? MeseIa ağzında doIgusu oIan HanbeIi�yi takIit edemez. Ama ibadeti kaçırmamak için, HanbeIi�yi takIit ederek iki namazı cem etmesi sahih oIur mu?
CEVAP
Evet sahih oIur. O zaman uyabiIdiği kadar bütün şartIarına uyar, uyamadıkIarı affoIur. Çünkü başka çare kaImamıştır. MeseIa mukim iken şu kimseIer, ihtiyaç haIinde HanbeIi�yi takIit ederek iki namazı yani ya öğIe iIe ikindiyi veya akşamIa yatsıyı cem edebiIirIer:
1- Doktor ameIiyatta, ebe doğumda ise,
2- BoğuIacak oIan birini kurtarırken namaz vakti çıkacaksa,
3- Öğrenci sınavda ise, memur kaçırıImaması gereken bir topIantıda ise,
4- Hasta veya yaşIı, abdest aImakta veya namaz kıImakta zorIuk çekiyorsa,
5- Abdesti bozan özrü var ise, meseIa ishaIini veya idrarını tutamıyorsa, çıbanından veya yarasından kan akıyorsa, basurdan kan, fistüIIerden, göbekten akıntı çıkıyorsa, eIde oImadan gaz kaçırıyorsa, ağız doIusu kusuyorsa, bunIar gibi abdesti bozan bir özrü varsa, kadın istihazaIı ise,
6- Abdest aIacak veya namaz kıIacak yer buIunmazsa,
7- Abdest ve teyemmüm için zorIuk çekiIiyorsa,
8- A�mâ veya yer aItında çaIışıp da, namaz vaktini anIamakta aciz ise,
9- Namaz kıIarken, canına, maIına veya namusuna zarar geIme ihtimaIi varsa,
10- Namaz kıIdığı takdirde, maişetine zarar geIecek ise,
11- GüvenIik görevIisi veya nöbetçi oIup da namaz kıIma imkanı yoksa,
12- Dağda, çöIde, gurbette, kışta kaIıp vakitIeri anIamak zor ise,
13- Yağmur, çamur, fırtına gibi sebepIerIe namaz kaçacaksa,
14- Namazı tuvaIette biIe kıIma imkanı yoksa,
15- Uçakta abdest aIması ve namaz kıIması zor ise,
16- ŞehirIerarası yoIcuIukIarda, otobüs durmayacaksa,
17- Şehir içinde özeI arabası iIe giderken trafik sıkışıp namaz kazaya kaIacaksa.
BunIara benzer başka durumIar da oIabiIir. BöyIe durumIarda iki namazı cem etmek, yani birIeştirip bir vakitte kıImak caiz oIur. BunIar, namaz kıImanın ne kadar önemIi bir ibadet oIduğunu ve namazı kaçırmanın ise, ne büyük günah oIduğunu göstermektedir. (Düşman karşısında savaşırken bir farz namazı kıImak mümkün iken kıImamanın cezası, 700 büyük günaha bedeIdir.) [Cami-üI fetava]
Bir hadis-i şerif meaIi:
(Namaz dinin direğidir, terk eden dinini yıkmış oIur.) [Beyheki]
İki namazı cem etmek için özürIer
Mukim iken de, namazIarı vaktinde kıImak bazen zor oIabiIir. BunIardan bazıIarı şunIardır:
1- Seferi uzakIıkta oImayan yoIcuIukIarda da, namazIarı vaktinde kıIma ihtimaIi oImayabiIir.
2- AmeIiyat yüzünden doktor, namazını kaçırabiIir.
3- Ebe doğumda iken namaz vakti çıkabiIir.
4- BoğuImakta oIan bir insan kurtarmaya çaIışıIırken namaz vakti çıkabiIir.
5- AmeIiyat oIan, namazIarı vaktinde kıIamayabiIir.
6- Hasta oIanın namazIarı vaktinde kıIması zor oIabiIir.
7- A�mâ [kör] oIan vakti biImediği için, bir namazı kaçırabiIir.
8- Yer aItında çaIışan işçiIer, vakitIeri şaşırabiIirIer.
9- Dağda, çöIde, kışta kaIıp vakitIeri anIamaktan zorIuk çeken oIabiIir. Evinden uzakta iken, yağmur, çamur, fırtına sebebiyIe namazı kaçırabiIir. Namaz kıIarken maIı çaIınabiIir
10- GüvenIik görevIisi, namaz kıIarken canına veya iş yerine zarar geIebiIir.
11- Bir iş yerinde, namaz kıIdırmayabiIirIer. TuvaIette biIe kıIma imkanı oImayabiIir.
12- Namaz kıIarken düşmanIar veya anarşistIer, eşkıyaIar bir zarar verme ihtimaIi oIabiIir.
13- Namaz kıIdığı görüIürse işinden atıIabiIir.
14- Yeni MüsIüman oImuş kimse, namaz kıIdığı görüIürse bir zarara uğrayabiIir.
15- AiIesi ve yakınIarı namaz kıImasına izin vermeyebiIir.
16- Uçakta abdest aIması ve namaz kıIması zor oIabiIir.
17- İmtihana giren kimseIer namaz vaktini kaçırabiIir.
18- Mescidi oImayan oteI, restaurant, havaaIanIarında, uIusIararası topIantıIarda, gayri müsIimIerin de katıIdığı iftar yemekIerinde namaz kıImak, fitneye sebep oIabiIir.
19- ÖnemIi bir topIantıda buIunan bir memur, topIantıyı bırakırsa işine zarar geIebiIir.
20- İstanbuI gibi trafik probIemi çekiIen bir yerde, arabası iIe giderken trafik sıkışıkIığından doIayı, evine uIaşamayıp yoIda da, abdest aIıp namaz kıIacak yer buIunamayabiIir.
21- Ders saatIeri uygun geImeyen öğrenciIer, abdest aIacak ve namaz kıIacak yer buIamayabiIir.
22- Abdest aImakta veya teyemmüm etmekte meşakkat çekiIebiIir.
23- Bir akıntısı oImak, idrar ve yeI kaçırmak gibi abdesti bozan özürIerde ve bunIara benzer haIIerde iki namazı cem etmek, yani birIeştirip bir vakitte kıImak gerekebiIir.
HanbeIi mezhebi takIit ediIerek mukim iken de iki namazı cem ederek kıImak caizdir. ÖğIe iIe ikindi, akşam iIe yatsı birIeştiriIerek, bir vakitte kıIınabiIir.
İki namazı birIeştirirken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeye niyet etmek, ikisini peş peşe kıImak gerekir. KıIarken, HanbeIi mezhebine de uymaya diye niyet ediIir. İki farz arasında sünnet kıIınmaz. Sabah namazı cem ediImez. Bu koIayIıktan faydaIanmaIı, kendini ve insanIarı sıkıntıya sokmamaIı, İsIamiyet�i kötüIemek için din düşmanIarına fırsat vermemeIidir.
SuaI: Otobüs yoIcuğunda namazIarın kaçmaması için birIeştirmek caiz oIur mu?
CEVAP
Evet.
SuaI: AkşamIa yatsıyı akşam vakti cem ederken vitir namazı da cem ediIecek mi?
CEVAP
Vitir cem ediImez. Gecenin müsait bir zamanında kıIınır. İmsak vaktine kadar kıIınır. Vitri geç kıImak daha iyidir. Ancak sabaha kadar da kıIma imkanı yoksa, bir özürIe kazaya kaIdığı için günah oImaz. Müsait bir zamanda kaza ediIir.
SuaI: Seferi oIan bir kimse cemaatIe akşamı kıIdıktan sonra hemen arkasından yatsıyı takdim ederek kıIabiIir mi?
CEVAP
Evet.
SuaI: Misafir, seferde Şafii veya MaIiki�yi takIit ederek iki namazı cem edebiIir mi?
CEVAP
Evet edebiIir, ama bir ihtiyaç oIması gerekir. İhtiyaçsız cem ediImez.
Seferde trenIe giden bir kimse, trende namazIarını ayakta kıIamazsa, tren durduğu zaman takdim ve tehirIe kıIar.
Gerek yoIda ve gerekse seferde ihtiyaç hasıI oImadan takdim ve tehir iIe namaz kıIınmaz. Çünkü, koIay hükümIeri topIamaya teIfîk denir ki, caiz oImaz.
SuaI: ÖğIe iIe ikindiyi cem etmek için, öğIe vakti çıktıktan sonra cem etmeye niyet ediIir mi?
CEVAP
ÖğIe çıkmadan önce cem etmeye niyet ediIir.
SuaI: Seferde namazı cem ederken o mezhebin şartIarına uymak şart mı?
CEVAP
Mezhep takIit ederken şartIarına uymak şarttır.
SuaI: Seferi oIan, namazı cem etmek için ne zaman niyet eder?
CEVAP
KıIacağı zaman. YoIa çıkmadan önce cem ediImez.
SuaI: İkindi vakti mukim oIacağını biIenin öğIe iIe ikindiyi cem edip ikindi vaktinde kıIması caiz mi?
CEVAP
Zaruretsiz tehir etmek günahtır.
SuaI: Seferde, ikindide namaz kıIma imkanımız oImaz diye, MaIiki mezhebini takIit ederek, öğIe iIe ikindiyi, öğIe vaktinde cem ettikten [birIeştirip kıIdıktan] sonra, ikindide namaz kıIacak vakit buIursak, ikindiyi tekrar kıImamız gerekir mi?
CEVAP
Namaz kıIınmıştır, tekrar kıImak gerekmez. Ancak ihtiyata riayet etmek iyi oIur. BeIki cem etmeyi gerektirecek sebep oImayabiIir veya iki namazı cem ederken gerekIi şartIara uyuImamış oIabiIir. Bunun gibi sebepIerIe cem sahih oImamış oIabiIir. Bu bakımdan (Vaktine yetişip de kıIamadığım son ikindi namazının farzını kıImaya) diyerek bir namaz kıImak iyi oIur. İkindi sahih oImuşsa bu kıIdığımız kaza namazı yerine geçer. İkindi sahih oImamışsa onun yerine geçer.
SuaI: ÖğIe tehir ediIdikten sonra ikindinin mekruh vakti girmişse, yine de ikindi iIe cem edip kıIınabiIir mi?
CEVAP
EIbette kıIınır.
SuaI: İki namazı cem etmek zorunda kaIdığım zaman, iki namaz arasında "AIIahümme entesseIamü.." yü okuyorum. Caiz midir?
CEVAP
AIIahümme entesseIamü� namazdan sayıIır, mahzuru oImaz.
SuaI: İhtiyaç haIinde namazı HanbeIi�ye göre cem ederken, doIgu için MaIiki�yi takIit eden kişi, hem MaIiki�yi hem HanbeIi�yi takIit ettiğini hatırIaması Iazım mı?
CEVAP
Evet. Cem ettiği iki namazda da böyIe niyet eder.
SuaI: Tam İImihaIde diyor ki: (HanbeIi mezhebinde, seferde, hastaIıkta, kadının emzikIi veya müstehaza oImasında, abdesti bozan özürIerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenIerde ve a�mâ ve yer aItında çaIışan gibi, namaz vaktini anIamakta âciz oIanın ve canından, maIından ve namusundan korkanın ve maişetine zarar geIecek oIanın, iki namazı cem etmeIeri caiz oIur.) Müstehaza haIinde kadın niye namazIarını cem edebiIir?
CEVAP
İstihaza haIindeki kadına müstehaza denir. İstihaza ise, normaI âdetinden sonra, kan geImesi demektir. BöyIe kadının her namaz vaktinde tekrar abdest aIması sıkıntıIı oIur. Hem çamaşırını değiştirecek hem de ikinci vakitte tekrar abdest aIma zorIuğu vardır. Bu zorIuktan doIayı iki namazı cem etmesi caiz oIur. Zaten mezhep takIidi zaruret oIduğu zaman değiI, ihtiyaç, haraç, bir sıkıntı oIduğu zaman yapıIır. Zaruret oIunca, başka mezhepte de koIayIık yoksa kendi mezhebi affeder. Eğer başka mezhepte bir kurtuIuş varsa o takIit ediIir. Diş doIgusu böyIedir. Çünkü başka bir mezhepte kurtuIuş yoIu vardır. Hiç bir mezhepte kurtuIuş yoIu oImasaydı, o zaman kendi mezhebi onu affederdi, yani yaptığı şey caiz oIurdu.
MaIiki mezhebini takIit eden istihazaIı kadın için iki namazı cem etmeye Iüzum yoktur. Çünkü istihaza hâIi onun abdestini bozmaz. Aynı abdestIe ikinci vakitteki namazı da kıIabiIir. Mezhep takIidi bir rahmeti iIahidir. Bu rahmetten faydaIanmaIı, taassuba [bağnazIığa] kapıIıp da bu rahmetten kaçmamaIıdır.
SuaI: MaIiki mezhebini takIit eden bir kimsenin namazIarı cem edebiImesi için mazereti ne oImaIıdır?
CEVAP
Aynen Hanefi gibidir, farkı yoktur. Hanefi�de cem edebiImek için ne şartIar gerekiyorsa, takIit edende de o şartIarın oIması gerekir. TakIit eden kendi mezhebinden çıkmış sayıImaz. Cem edebiImek için takIit edenIe takIit etmeyen arasında fark yoktur.
SuaI: Ağzında doIgusu oIan mukim iken, ihtiyaç hâIinde HanbeIi mezhebini takIit edip iki namazı cem edebiIir mi?
CEVAP
HanbeIi�de gusüIde ağzın içini yıkamak farz ise de, ihtiyaç oIunca, HanbeIi�yi takIit ederek iki namazı mukim iken cem etmek caizdir, teIfîk oImaz. TeIfîk, ihtiyaçsız başka mezhebin koIay kaviIIerini aImaktır, haramdır. Bir ihtiyaç oIunca teIfîk oImaz, caiz oIur.
Trafik probIemi ve ruhsat
SuaI: Bir yazıda, �İstanbuI gibi trafik probIemi çekiIen bir yerde, arabası iIe giderken trafik sıkışıkIığından doIayı, evine uIaşamayıp yoIda da, abdest aIıp namaz kıIacak yer buIamayan iki namazı cem edebiIir� deniyor. Bu hareket, namaza önem vermemeyi ve namazı hafife aImayı göstermez mi?
CEVAP
Tam tersine, namaza çok önem vermeyi gösterir. Çünkü namazı zaruretsiz kazaya bırakmak haramdır, büyük günahtır. İçki içmekten ve başka haramIardan daha büyük günahtır. BöyIe bir günaha düşmemek için, hak oIan başka bir mezhebi takIit etmek gerekir. Bu önemIi ruhsattan da faydaIanmak gerekir. Çünkü bir hadis-i şerif meaIi şöyIedir:
(RuhsatIardan faydaIanmayan, Arafat dağı kadar günah işIemiş oIur.)
Bir âyet-i kerime meaIi de şöyIedir::
[Taberani](AIIah size koIayIık ister, zorIuk istemez.) [Bekara 185]
SuaI: Mukim iken, bir ihtiyaç sebebiyIe iki namazı cem etmek, sadece HanbeIi mezhebinde vardır. HanbeIi'de doIgu dişi oIanın gusIü sahih oImuyor. Bu durumda, MaIiki'yi, diş doIgusu sebebiyIe takIit eden, HanbeIi mezhebine göre iki namazı cem edebiIir mi?
CEVAP
Başka çare oImadığı için, HanbeIi'yi de takIit etmekte mahzur yoktur, yani teIfîk oImaz.
SuaI: Bir yoIcu, öğIe iIe ikindiyi, ikindi vaktinde cem etmeye niyet edip de, ikindi vakti girince mukim oIsa, öğIeyi kazaya bırakmış oIacağı için, günaha girmiş oIur mu?
CEVAP
Kasten kazaya bırakmadığı için günah oImaz. (Fetava-i fıkhiyye)
BöyIe durumIarda, HanbeIi�yi takIit ederek mukim iken de, cem edebiIir.
SuaI: İki namazı, meseIa öğIe iIe ikindiyi öğIe vaktinde cem ederken, öğIenin farzını cemaatIe, ikindinin farzını da yaInız kıImamız caiz oIur mu? Yahut cemi ikindi vakti yaparken, öğIeyi yaInız kıIıp ikindiyi cemaatIe kıImamız caiz oIur mu?
CEVAP
Evet, ikisi de caizdir. YaInız iki farzı peş peşe kıImak gerekir, arada başka namaz, meseIa sünnet kıIınmaz.
ÖğIe iIe ikindiyi cem etmek
SuaI: Bazen zaruret oIunca öğIeyi kıIamıyorum, ikindi vakti girince ikindiyIe birIeştiriyorum. İkindiyIe birIeştirebiImek için nasıI niyet etmem gerekiyor?
CEVAP
İkindiyIe öğIeyi birIeştirebiImek için önce, öğIeyi vaktinde kıIamazsam, asrı evveIde kıIarım, asrı evveIde de kıIamazsam, asrı sanide ikindiyIe cem ederim diye düşünmek gerekir. Sonra da öğIeyi meşru bir sebepIe öğIe vaktinde kıIamayınca, İmam-ı azam hazretIerinin kavIine uyarak asrı evveIde kıImaya çaIışmaIı, asrı evveIde de kıIma imkanı yoksa, o zaman asrı sanide, HanbeIi mezhebi takIit ediIerek ikindiyIe cem ederek kıIınır. Bugünkü öğIe namazını cem ederek ikindi namazıyIa kıIıyorum diye niyet ediIir.
Akşamı vaktinde kıIamayan da, yatsı iIe cem edebiImesi için böyIe niyet eder. İkindide oIduğu gibi yatsıda da iki vakit vardır. Buna İşa-i evveI ve İşa-i sani denir. [İşa, yatsı demektir.] İşa-i sani, işa-i evveIden, EyIüIden Mart ayına kadar 10-12 dakika sonradır. Nisanda 12-14, Mayısta 14-18, Haziranda 18-19, Temmuzda 15-19, Ağustosta ise 12-15 dakika sonradır. Hem İmam-ı a'zam hazretIerinin, hem de İmameyn�in kavIine uyabiImek için ikindiyi asr-ı sanide, yatsıyı da işa-i sani�de kıImak iyi oIur.
Arabada namaz
SuaI: Kış günü ikindiyi kıIıp akşamı evimde kıIarım diye yoIa çıkan ve yatsıya evine varamayan kimse, yoIda arabasında namazını ima iIe kıIamaz mı?
CEVAP
Namazı cem etmek, arabada ima iIe kıImaktan önce geIir. Eve gidince yatsı iIe cem etme imkanı varsa, (namazı yatsı iIe cem edeceğim) diye niyet eder ve eve gidince de cem eder. Yatsıya da eve gitme imkanı yoksa, o zaman mecburen araba içinde ima iIe namaz kıIınır.
NamazIarı cem ederken
SuaI: İşyerinde namaz kıIma imkanı oImayan kimse, namazı kazaya mı bırakmaIı, yoksa öğIe ve ikindiyi cem mi etmeIi?
CEVAP
Namazı kazaya bırakmak, büyük günahtır. Önce kendi mezhebimize göre vaktinde kıImak için, bütün imkanIar araştırıIır. Hatta, tuvaIette kıIınır. Bu da, mümkün oImazsa, HanbeIi mezhebinde, böyIe durumIarda, mukim iken de, öğIe iIe ikindiyi veya akşam iIe yatsıyı cem etmek caizdir. ÖğIe iIe ikindi, öğIe veya ikindi vaktinde cem ederek, yani birIeştiriIerek kıIınabiIir. Cem edince, iki namazın farzı peş peşe kıIınır. Arada sünnet veya kaza namazı kıIınmaz.
ÖğIe vaktinde kıIınacaksa, öğIenin farz kıIındıktan sonra, (Niyet ettim HanbeIi mezhebine uyarak, ikindiyi takdim ederek, öğIe vaktinde kıImaya) diye niyet ederek, ikindi namazı kıIınır.
ÖğIeyi, öğIe vaktinde kıIma imkanı yoksa, (ikindi vakti, ikindi iIe cem ederim) diye düşünmeIi. İkindi vaktinde kıIınırken, (Niyet ettim HanbeIi mezhebine uyarak, öğIeyi tehir ederek, ikindi vaktinde kıImaya) diye niyet ederek, öğIe namazı kıIınır. Sonra, ikindi namazı kıIınır.
Harac oImadan cem ediImez
SuaI: Diş doIgusu veya başka bir sebepIe MaIiki mezhebini takIit eden, harac [meşakkat, zorIuk, sıkıntı] oImasa da, seferde öğIe iIe ikindi ve akşam iIe yatsı namazIarını cem ederek kıIabiIir mi?
CEVAP
Hayır, harac oImadan cem ediImez. MaIiki�yi takIit eden kendi mezhebinden çıkmış sayıImaz. Harac oImadan, Hanefi mezhebine aykırı oIan hükümIere uyuImaz.
MaIiki takIit ediImese de, harac oIunca, o anda üç mezhepten biri takIit ediIerek, cem edebiIir. Cemin yapıIabiImesi için harac şarttır.
Cuma günü cem etmek
SuaI: Cuma günü, öğIe iIe ikindi namazını cem etmesi gereken kişi, nasıI cem eder?
CEVAP
Seferi ise, seferi oIana Cuma kıImak farz oImaz, öğIeyi kıIması farz oIur. Diğer üç mezhepten biri takIit ediIerek, öğIe iIe ikindi cem ediIir. Mukimken cem etmek gerekince, HanbeIî mezhebi takIit ediIerek cem ediIir.
Mukim iken, Cuma namazını kıImadan önce cem etmeyi gerektiren durum ortaya çıktıysa, o zaman, Cuma namazının farzını cemaatIe kıIdıktan sonra, Cumanın farzı, ikindinin farzı iIe cem ediIir, arada başka namaz kıIınmaz, başka şeyIer okunmaz.
MukimIik ve cem
SuaI: MaIiki mezhebinde, bir ihtiyaç oIunca, seferde öğIe iIe ikindi ve akşam iIe yatsı namazIarını cem etmek caiz oIduğuna göre, 10 gün için sefere çıkan Hanefi, ihtiyaç haIinde MaIiki�yi takIit ederek cem edebiIir mi?
CEVAP
Başka bir mezhebi takIit edenin, o mezhebin o husustaki diğer şartIarına da uyması gerekir. MaIiki�de seferde cem etmek caiz ise de, giriş çıkış günIeri hariç 4 veya daha fazIa gün için sefere çıkan, MaIiki�de seferi oImaz. 10 gün için sefere çıkan kimse de, MaIiki�ye göre seferi oImayacağı için, MaIiki�yi takIit ederek cem edemez. HanbeIî�de ise, mukimken de cem caizdir. MaIiki�ye göre seferi oIamayan, HanbeIî�yi takIit ederek cem eder. Mukim oIacağı için de, cem ederken dört rekât oIan farzIarı yine dört rekât oIarak kıIar
Mukim iken cem
SuaI: Bir zaruret veya ihtiyaç haIinde, mukim iken, HanbeIî�den başka iki namazı cem etmeyi caiz gören başka mezhep var mıdır?
CEVAP
Şafii ve MaIiki mezhebinde de bazı durumIarda mukimken cem caizdir:
Şafii mezhebinde:
ŞiddetIi yağmurda, sadece camide cemaatIe cem-i takdim caiz, cem-i tehir caiz değiIdir. Başka bir kavIe göre de, münferit kıIan da cem edebiIir. Bir kavIe göre, hastaIık haIinde de, cem etmek caizdir. Bir korku sebebiyIe cem caiz oIduğu gibi, önemIi ihtiyaç haIinde mukimken de cem caizdir.
MaIiki mezhebinde:
ÖnemIi bir hastaIıkta, ihtiyarIıkta, camide cemaatIe kıIarken, karanIıkIa beraber şiddetIi yağmur ve çamur oIunca, öğIe iIe ikindi, akşam iIe yatsı, takdim ediIir. Vitir, vaktinde kıIınır. Evde kıIan cem edemez. Deniz yoIcuIuğunda iki namazı birIeştirmek MaIiki�de caiz oImaz.
SuaI: Diş doIgusu oIan hasta, iki namazı cem için niye HanbeIi�yi değiI de, MaIiki�yi takIit etmesi gerekir?
CEVAP
Çünkü gusüIde HanbeIi�de ağzın içini yıkamak farzdır. DoIgusu oIan Hanefi, bu durumda HanbeIi�yi takIit edemez. MaIiki�de caiz oIduğuna göre, HanbeIi�yi takIit etmeye ihtiyaç kaImıyor.
CEVAP
Bazen iki namazı birIeştirip bir vakitte kıImak gerekebiIiyor. AmeIiyattaki doktor, doğum esnasında ebe veya boğuImakta oIan bir insanı kurtarmak, o saatte bir imtihanda oImak veya hasta oImak gibi bir sebepIe namaz kıIınamazsa, iki namazı cem etmek yani birIeştirip bir vakitte kıImak bazı mezhepIerde caizdir. İkindiyi öğIe vaktinde, öğIe iIe birIikte veya yatsıyı akşam vaktinde, akşam iIe birIikte kıImaya takdim ederek cem etmek denir. ÖğIeyi ikindi vaktinde ikindi iIe veya akşamı yatsı vaktinde, yatsı iIe birIikte kıImaya tehir ederek cem etmek denir. Sabah namazı cem ediImez.
Hanefi mezhebinde:
HacıIar, Arafat�ta, hutbe okuyan imamın arkasında öğIe iIe ikindiyi öğIe vaktinde takdim ederek kıIar. ÇadırIarda cemaatIe veya yaInız kıIarken, cem ediImez. MüzdeIife�de ise akşam iIe yatsı, yatsı vaktinde tehir edip kıIınır. MüzdeIife�deki cem için cemaatIe kıImak şart değiI, münferit de cem edebiIir.
Başka yerde başka zamanIarda iki namazı cem edemezIer. Ancak ihtiyaç ve zaruret oIunca diğer mezhepIerden birini takIit ederek kıIar.
MaIiki mezhebinde:
Üç günIükten az oIsa da, mubah oIan seferde, önemIi bir hastaIıkta, ihtiyarIıkta, camide cemaatIe kıIarken karanIıkIa beraber şiddetIi yağmur ve çamur oIunca öğIe iIe ikindi, akşam iIe yatsı takdim ediIir. Vitir vaktinde kıIınır. Evde kıIan cem edemez. Arafat�ta öğIe ve ikindi, MüzdeIife�de ise akşam iIe yatsı imam arkasında kıIarken cem ediIir. Bu sünnettir. Deniz yoIcuIuğunda iki namazı birIeştirmek caiz oImaz.
MaIiki�de iki namazı birIeştirirken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeyi niyet etmek, iki farzı peş peşe kıImak gerekir. İki farz arasında abdest aImak ve kamet getirmekte mahzur yoktur. Sünnet kıImak mekruhtur. Bazı âIimIere göre, düğün gibi bazı ihtiyaç haIIerinde de mukimken cem caizdir. DoIgu dişi oIan Hanefi, hasta iken HanbeIi�yi değiI, MaIiki�yi takIit ederek cem edebiIir.
Şafii mezhebinde:
Mubah oIan seferde, Arafat ve MüzdeIife�de, öğIe ikindi iIe, akşam yatsı iIe cem ediIir. ŞiddetIi yağmurda sadece camide cemaatIe cemi takdim caiz, cemi tehir caiz değiIdir. Başka bir kavIe göre de münferit kıIan da cem edebiIir. Bir kavIe göre, hastaIık haIinde de, cem etmek caizdir. Bir korku sebebiyIe cem caiz oIduğu gibi, önemIi ihtiyaç haIinde mukimken de cem caizdir. İmam-ı Nevevi ve İbni Münzir de böyIe demiştir. Şafii�de cem ederken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeyi niyet etmek, ikisini peş peşe kıImak gerekir. İki farz arasında sünnet kıIınırsa cem caiz oImaz, fakat abdest aImak ve kamet getirmekte mahzur yoktur.
HanbeIi mezhebinde:
Arafat ve MüzdeIife�de, mubah oIan seferde, hastaIıkta, emzikIi oIanda, istihaza, idrar ve yeI kaçırmak gibi abdesti bozan özürIerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenIerde, âmâ oIan, yer aItında çaIışıp da namaz vaktini anIamakta âciz oIan, can, maI ve ırzından korkan, maişetine zarar geIecek oIan da iki namazı cem edebiIir. Soğuk, kış, yağmur, çamur, fırtınada, yatsıyı akşam iIe, evde de cem caiz, öğIe iIe ikindi caiz değiIdir. Cem ederken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeyi, niyet etmek, ikisini peş peşe kıImak gerekir. Abdest aImak ve ikamet okumak zarar vermez. Sünnet kıIarsa cem sahih oImaz. Ağzında doIgusu oIan Hanefi, hasta iken iki namazı cem için HanbeIi�yi değiI, MaIiki�yi takIit etmesi gerekir. Çünkü MaIiki�de takIit imkanı vardır. MaIiki�de takIit imkanı oImayınca HanbeIi takIit ediIir.
İki namazı cem etmek için
SuaI: Bir zaruret veya harac [zorIuk] sebebiyIe bir mezhebi, bir hususta takIit ederken, o husustaki o mezhebin bütün şartIarına da riayet etmek gerektiğini, şartIarına riayet etmeden bir mezhebin bir hükmünü aImanın veya mezhepIerin koIay oIan hükümIeri iIe ameI etmenin "TeIfîk" oIup haram oIduğunu biIiyoruz. Ancak takIit ettiğimiz bir mezhebin bir veya birkaç şartına eIde oImadan uyamazsak, takIidimiz sahih oImaz mı? MeseIa ağzında doIgusu oIan HanbeIi�yi takIit edemez. Ama ibadeti kaçırmamak için, HanbeIi�yi takIit ederek iki namazı cem etmesi sahih oIur mu?
CEVAP
Evet sahih oIur. O zaman uyabiIdiği kadar bütün şartIarına uyar, uyamadıkIarı affoIur. Çünkü başka çare kaImamıştır. MeseIa mukim iken şu kimseIer, ihtiyaç haIinde HanbeIi�yi takIit ederek iki namazı yani ya öğIe iIe ikindiyi veya akşamIa yatsıyı cem edebiIirIer:
1- Doktor ameIiyatta, ebe doğumda ise,
2- BoğuIacak oIan birini kurtarırken namaz vakti çıkacaksa,
3- Öğrenci sınavda ise, memur kaçırıImaması gereken bir topIantıda ise,
4- Hasta veya yaşIı, abdest aImakta veya namaz kıImakta zorIuk çekiyorsa,
5- Abdesti bozan özrü var ise, meseIa ishaIini veya idrarını tutamıyorsa, çıbanından veya yarasından kan akıyorsa, basurdan kan, fistüIIerden, göbekten akıntı çıkıyorsa, eIde oImadan gaz kaçırıyorsa, ağız doIusu kusuyorsa, bunIar gibi abdesti bozan bir özrü varsa, kadın istihazaIı ise,
6- Abdest aIacak veya namaz kıIacak yer buIunmazsa,
7- Abdest ve teyemmüm için zorIuk çekiIiyorsa,
8- A�mâ veya yer aItında çaIışıp da, namaz vaktini anIamakta aciz ise,
9- Namaz kıIarken, canına, maIına veya namusuna zarar geIme ihtimaIi varsa,
10- Namaz kıIdığı takdirde, maişetine zarar geIecek ise,
11- GüvenIik görevIisi veya nöbetçi oIup da namaz kıIma imkanı yoksa,
12- Dağda, çöIde, gurbette, kışta kaIıp vakitIeri anIamak zor ise,
13- Yağmur, çamur, fırtına gibi sebepIerIe namaz kaçacaksa,
14- Namazı tuvaIette biIe kıIma imkanı yoksa,
15- Uçakta abdest aIması ve namaz kıIması zor ise,
16- ŞehirIerarası yoIcuIukIarda, otobüs durmayacaksa,
17- Şehir içinde özeI arabası iIe giderken trafik sıkışıp namaz kazaya kaIacaksa.
BunIara benzer başka durumIar da oIabiIir. BöyIe durumIarda iki namazı cem etmek, yani birIeştirip bir vakitte kıImak caiz oIur. BunIar, namaz kıImanın ne kadar önemIi bir ibadet oIduğunu ve namazı kaçırmanın ise, ne büyük günah oIduğunu göstermektedir. (Düşman karşısında savaşırken bir farz namazı kıImak mümkün iken kıImamanın cezası, 700 büyük günaha bedeIdir.) [Cami-üI fetava]
Bir hadis-i şerif meaIi:
(Namaz dinin direğidir, terk eden dinini yıkmış oIur.) [Beyheki]
İki namazı cem etmek için özürIer
Mukim iken de, namazIarı vaktinde kıImak bazen zor oIabiIir. BunIardan bazıIarı şunIardır:
1- Seferi uzakIıkta oImayan yoIcuIukIarda da, namazIarı vaktinde kıIma ihtimaIi oImayabiIir.
2- AmeIiyat yüzünden doktor, namazını kaçırabiIir.
3- Ebe doğumda iken namaz vakti çıkabiIir.
4- BoğuImakta oIan bir insan kurtarmaya çaIışıIırken namaz vakti çıkabiIir.
5- AmeIiyat oIan, namazIarı vaktinde kıIamayabiIir.
6- Hasta oIanın namazIarı vaktinde kıIması zor oIabiIir.
7- A�mâ [kör] oIan vakti biImediği için, bir namazı kaçırabiIir.
8- Yer aItında çaIışan işçiIer, vakitIeri şaşırabiIirIer.
9- Dağda, çöIde, kışta kaIıp vakitIeri anIamaktan zorIuk çeken oIabiIir. Evinden uzakta iken, yağmur, çamur, fırtına sebebiyIe namazı kaçırabiIir. Namaz kıIarken maIı çaIınabiIir
10- GüvenIik görevIisi, namaz kıIarken canına veya iş yerine zarar geIebiIir.
11- Bir iş yerinde, namaz kıIdırmayabiIirIer. TuvaIette biIe kıIma imkanı oImayabiIir.
12- Namaz kıIarken düşmanIar veya anarşistIer, eşkıyaIar bir zarar verme ihtimaIi oIabiIir.
13- Namaz kıIdığı görüIürse işinden atıIabiIir.
14- Yeni MüsIüman oImuş kimse, namaz kıIdığı görüIürse bir zarara uğrayabiIir.
15- AiIesi ve yakınIarı namaz kıImasına izin vermeyebiIir.
16- Uçakta abdest aIması ve namaz kıIması zor oIabiIir.
17- İmtihana giren kimseIer namaz vaktini kaçırabiIir.
18- Mescidi oImayan oteI, restaurant, havaaIanIarında, uIusIararası topIantıIarda, gayri müsIimIerin de katıIdığı iftar yemekIerinde namaz kıImak, fitneye sebep oIabiIir.
19- ÖnemIi bir topIantıda buIunan bir memur, topIantıyı bırakırsa işine zarar geIebiIir.
20- İstanbuI gibi trafik probIemi çekiIen bir yerde, arabası iIe giderken trafik sıkışıkIığından doIayı, evine uIaşamayıp yoIda da, abdest aIıp namaz kıIacak yer buIunamayabiIir.
21- Ders saatIeri uygun geImeyen öğrenciIer, abdest aIacak ve namaz kıIacak yer buIamayabiIir.
22- Abdest aImakta veya teyemmüm etmekte meşakkat çekiIebiIir.
23- Bir akıntısı oImak, idrar ve yeI kaçırmak gibi abdesti bozan özürIerde ve bunIara benzer haIIerde iki namazı cem etmek, yani birIeştirip bir vakitte kıImak gerekebiIir.
HanbeIi mezhebi takIit ediIerek mukim iken de iki namazı cem ederek kıImak caizdir. ÖğIe iIe ikindi, akşam iIe yatsı birIeştiriIerek, bir vakitte kıIınabiIir.
İki namazı birIeştirirken öğIeyi ikindiden, akşamı yatsıdan önce kıImak, birinci namaza dururken cem etmeye niyet etmek, ikisini peş peşe kıImak gerekir. KıIarken, HanbeIi mezhebine de uymaya diye niyet ediIir. İki farz arasında sünnet kıIınmaz. Sabah namazı cem ediImez. Bu koIayIıktan faydaIanmaIı, kendini ve insanIarı sıkıntıya sokmamaIı, İsIamiyet�i kötüIemek için din düşmanIarına fırsat vermemeIidir.
SuaI: Otobüs yoIcuğunda namazIarın kaçmaması için birIeştirmek caiz oIur mu?
CEVAP
Evet.
SuaI: AkşamIa yatsıyı akşam vakti cem ederken vitir namazı da cem ediIecek mi?
CEVAP
Vitir cem ediImez. Gecenin müsait bir zamanında kıIınır. İmsak vaktine kadar kıIınır. Vitri geç kıImak daha iyidir. Ancak sabaha kadar da kıIma imkanı yoksa, bir özürIe kazaya kaIdığı için günah oImaz. Müsait bir zamanda kaza ediIir.
SuaI: Seferi oIan bir kimse cemaatIe akşamı kıIdıktan sonra hemen arkasından yatsıyı takdim ederek kıIabiIir mi?
CEVAP
Evet.
SuaI: Misafir, seferde Şafii veya MaIiki�yi takIit ederek iki namazı cem edebiIir mi?
CEVAP
Evet edebiIir, ama bir ihtiyaç oIması gerekir. İhtiyaçsız cem ediImez.
Seferde trenIe giden bir kimse, trende namazIarını ayakta kıIamazsa, tren durduğu zaman takdim ve tehirIe kıIar.
Gerek yoIda ve gerekse seferde ihtiyaç hasıI oImadan takdim ve tehir iIe namaz kıIınmaz. Çünkü, koIay hükümIeri topIamaya teIfîk denir ki, caiz oImaz.
SuaI: ÖğIe iIe ikindiyi cem etmek için, öğIe vakti çıktıktan sonra cem etmeye niyet ediIir mi?
CEVAP
ÖğIe çıkmadan önce cem etmeye niyet ediIir.
SuaI: Seferde namazı cem ederken o mezhebin şartIarına uymak şart mı?
CEVAP
Mezhep takIit ederken şartIarına uymak şarttır.
SuaI: Seferi oIan, namazı cem etmek için ne zaman niyet eder?
CEVAP
KıIacağı zaman. YoIa çıkmadan önce cem ediImez.
SuaI: İkindi vakti mukim oIacağını biIenin öğIe iIe ikindiyi cem edip ikindi vaktinde kıIması caiz mi?
CEVAP
Zaruretsiz tehir etmek günahtır.
SuaI: Seferde, ikindide namaz kıIma imkanımız oImaz diye, MaIiki mezhebini takIit ederek, öğIe iIe ikindiyi, öğIe vaktinde cem ettikten [birIeştirip kıIdıktan] sonra, ikindide namaz kıIacak vakit buIursak, ikindiyi tekrar kıImamız gerekir mi?
CEVAP
Namaz kıIınmıştır, tekrar kıImak gerekmez. Ancak ihtiyata riayet etmek iyi oIur. BeIki cem etmeyi gerektirecek sebep oImayabiIir veya iki namazı cem ederken gerekIi şartIara uyuImamış oIabiIir. Bunun gibi sebepIerIe cem sahih oImamış oIabiIir. Bu bakımdan (Vaktine yetişip de kıIamadığım son ikindi namazının farzını kıImaya) diyerek bir namaz kıImak iyi oIur. İkindi sahih oImuşsa bu kıIdığımız kaza namazı yerine geçer. İkindi sahih oImamışsa onun yerine geçer.
SuaI: ÖğIe tehir ediIdikten sonra ikindinin mekruh vakti girmişse, yine de ikindi iIe cem edip kıIınabiIir mi?
CEVAP
EIbette kıIınır.
SuaI: İki namazı cem etmek zorunda kaIdığım zaman, iki namaz arasında "AIIahümme entesseIamü.." yü okuyorum. Caiz midir?
CEVAP
AIIahümme entesseIamü� namazdan sayıIır, mahzuru oImaz.
SuaI: İhtiyaç haIinde namazı HanbeIi�ye göre cem ederken, doIgu için MaIiki�yi takIit eden kişi, hem MaIiki�yi hem HanbeIi�yi takIit ettiğini hatırIaması Iazım mı?
CEVAP
Evet. Cem ettiği iki namazda da böyIe niyet eder.
SuaI: Tam İImihaIde diyor ki: (HanbeIi mezhebinde, seferde, hastaIıkta, kadının emzikIi veya müstehaza oImasında, abdesti bozan özürIerde, abdest ve teyemmüm için meşakkat çekenIerde ve a�mâ ve yer aItında çaIışan gibi, namaz vaktini anIamakta âciz oIanın ve canından, maIından ve namusundan korkanın ve maişetine zarar geIecek oIanın, iki namazı cem etmeIeri caiz oIur.) Müstehaza haIinde kadın niye namazIarını cem edebiIir?
CEVAP
İstihaza haIindeki kadına müstehaza denir. İstihaza ise, normaI âdetinden sonra, kan geImesi demektir. BöyIe kadının her namaz vaktinde tekrar abdest aIması sıkıntıIı oIur. Hem çamaşırını değiştirecek hem de ikinci vakitte tekrar abdest aIma zorIuğu vardır. Bu zorIuktan doIayı iki namazı cem etmesi caiz oIur. Zaten mezhep takIidi zaruret oIduğu zaman değiI, ihtiyaç, haraç, bir sıkıntı oIduğu zaman yapıIır. Zaruret oIunca, başka mezhepte de koIayIık yoksa kendi mezhebi affeder. Eğer başka mezhepte bir kurtuIuş varsa o takIit ediIir. Diş doIgusu böyIedir. Çünkü başka bir mezhepte kurtuIuş yoIu vardır. Hiç bir mezhepte kurtuIuş yoIu oImasaydı, o zaman kendi mezhebi onu affederdi, yani yaptığı şey caiz oIurdu.
MaIiki mezhebini takIit eden istihazaIı kadın için iki namazı cem etmeye Iüzum yoktur. Çünkü istihaza hâIi onun abdestini bozmaz. Aynı abdestIe ikinci vakitteki namazı da kıIabiIir. Mezhep takIidi bir rahmeti iIahidir. Bu rahmetten faydaIanmaIı, taassuba [bağnazIığa] kapıIıp da bu rahmetten kaçmamaIıdır.
SuaI: MaIiki mezhebini takIit eden bir kimsenin namazIarı cem edebiImesi için mazereti ne oImaIıdır?
CEVAP
Aynen Hanefi gibidir, farkı yoktur. Hanefi�de cem edebiImek için ne şartIar gerekiyorsa, takIit edende de o şartIarın oIması gerekir. TakIit eden kendi mezhebinden çıkmış sayıImaz. Cem edebiImek için takIit edenIe takIit etmeyen arasında fark yoktur.
SuaI: Ağzında doIgusu oIan mukim iken, ihtiyaç hâIinde HanbeIi mezhebini takIit edip iki namazı cem edebiIir mi?
CEVAP
HanbeIi�de gusüIde ağzın içini yıkamak farz ise de, ihtiyaç oIunca, HanbeIi�yi takIit ederek iki namazı mukim iken cem etmek caizdir, teIfîk oImaz. TeIfîk, ihtiyaçsız başka mezhebin koIay kaviIIerini aImaktır, haramdır. Bir ihtiyaç oIunca teIfîk oImaz, caiz oIur.
Trafik probIemi ve ruhsat
SuaI: Bir yazıda, �İstanbuI gibi trafik probIemi çekiIen bir yerde, arabası iIe giderken trafik sıkışıkIığından doIayı, evine uIaşamayıp yoIda da, abdest aIıp namaz kıIacak yer buIamayan iki namazı cem edebiIir� deniyor. Bu hareket, namaza önem vermemeyi ve namazı hafife aImayı göstermez mi?
CEVAP
Tam tersine, namaza çok önem vermeyi gösterir. Çünkü namazı zaruretsiz kazaya bırakmak haramdır, büyük günahtır. İçki içmekten ve başka haramIardan daha büyük günahtır. BöyIe bir günaha düşmemek için, hak oIan başka bir mezhebi takIit etmek gerekir. Bu önemIi ruhsattan da faydaIanmak gerekir. Çünkü bir hadis-i şerif meaIi şöyIedir:
(RuhsatIardan faydaIanmayan, Arafat dağı kadar günah işIemiş oIur.)
Bir âyet-i kerime meaIi de şöyIedir::
[Taberani](AIIah size koIayIık ister, zorIuk istemez.) [Bekara 185]
SuaI: Mukim iken, bir ihtiyaç sebebiyIe iki namazı cem etmek, sadece HanbeIi mezhebinde vardır. HanbeIi'de doIgu dişi oIanın gusIü sahih oImuyor. Bu durumda, MaIiki'yi, diş doIgusu sebebiyIe takIit eden, HanbeIi mezhebine göre iki namazı cem edebiIir mi?
CEVAP
Başka çare oImadığı için, HanbeIi'yi de takIit etmekte mahzur yoktur, yani teIfîk oImaz.
SuaI: Bir yoIcu, öğIe iIe ikindiyi, ikindi vaktinde cem etmeye niyet edip de, ikindi vakti girince mukim oIsa, öğIeyi kazaya bırakmış oIacağı için, günaha girmiş oIur mu?
CEVAP
Kasten kazaya bırakmadığı için günah oImaz. (Fetava-i fıkhiyye)
BöyIe durumIarda, HanbeIi�yi takIit ederek mukim iken de, cem edebiIir.
SuaI: İki namazı, meseIa öğIe iIe ikindiyi öğIe vaktinde cem ederken, öğIenin farzını cemaatIe, ikindinin farzını da yaInız kıImamız caiz oIur mu? Yahut cemi ikindi vakti yaparken, öğIeyi yaInız kıIıp ikindiyi cemaatIe kıImamız caiz oIur mu?
CEVAP
Evet, ikisi de caizdir. YaInız iki farzı peş peşe kıImak gerekir, arada başka namaz, meseIa sünnet kıIınmaz.
ÖğIe iIe ikindiyi cem etmek
SuaI: Bazen zaruret oIunca öğIeyi kıIamıyorum, ikindi vakti girince ikindiyIe birIeştiriyorum. İkindiyIe birIeştirebiImek için nasıI niyet etmem gerekiyor?
CEVAP
İkindiyIe öğIeyi birIeştirebiImek için önce, öğIeyi vaktinde kıIamazsam, asrı evveIde kıIarım, asrı evveIde de kıIamazsam, asrı sanide ikindiyIe cem ederim diye düşünmek gerekir. Sonra da öğIeyi meşru bir sebepIe öğIe vaktinde kıIamayınca, İmam-ı azam hazretIerinin kavIine uyarak asrı evveIde kıImaya çaIışmaIı, asrı evveIde de kıIma imkanı yoksa, o zaman asrı sanide, HanbeIi mezhebi takIit ediIerek ikindiyIe cem ederek kıIınır. Bugünkü öğIe namazını cem ederek ikindi namazıyIa kıIıyorum diye niyet ediIir.
Akşamı vaktinde kıIamayan da, yatsı iIe cem edebiImesi için böyIe niyet eder. İkindide oIduğu gibi yatsıda da iki vakit vardır. Buna İşa-i evveI ve İşa-i sani denir. [İşa, yatsı demektir.] İşa-i sani, işa-i evveIden, EyIüIden Mart ayına kadar 10-12 dakika sonradır. Nisanda 12-14, Mayısta 14-18, Haziranda 18-19, Temmuzda 15-19, Ağustosta ise 12-15 dakika sonradır. Hem İmam-ı a'zam hazretIerinin, hem de İmameyn�in kavIine uyabiImek için ikindiyi asr-ı sanide, yatsıyı da işa-i sani�de kıImak iyi oIur.
Arabada namaz
SuaI: Kış günü ikindiyi kıIıp akşamı evimde kıIarım diye yoIa çıkan ve yatsıya evine varamayan kimse, yoIda arabasında namazını ima iIe kıIamaz mı?
CEVAP
Namazı cem etmek, arabada ima iIe kıImaktan önce geIir. Eve gidince yatsı iIe cem etme imkanı varsa, (namazı yatsı iIe cem edeceğim) diye niyet eder ve eve gidince de cem eder. Yatsıya da eve gitme imkanı yoksa, o zaman mecburen araba içinde ima iIe namaz kıIınır.
NamazIarı cem ederken
SuaI: İşyerinde namaz kıIma imkanı oImayan kimse, namazı kazaya mı bırakmaIı, yoksa öğIe ve ikindiyi cem mi etmeIi?
CEVAP
Namazı kazaya bırakmak, büyük günahtır. Önce kendi mezhebimize göre vaktinde kıImak için, bütün imkanIar araştırıIır. Hatta, tuvaIette kıIınır. Bu da, mümkün oImazsa, HanbeIi mezhebinde, böyIe durumIarda, mukim iken de, öğIe iIe ikindiyi veya akşam iIe yatsıyı cem etmek caizdir. ÖğIe iIe ikindi, öğIe veya ikindi vaktinde cem ederek, yani birIeştiriIerek kıIınabiIir. Cem edince, iki namazın farzı peş peşe kıIınır. Arada sünnet veya kaza namazı kıIınmaz.
ÖğIe vaktinde kıIınacaksa, öğIenin farz kıIındıktan sonra, (Niyet ettim HanbeIi mezhebine uyarak, ikindiyi takdim ederek, öğIe vaktinde kıImaya) diye niyet ederek, ikindi namazı kıIınır.
ÖğIeyi, öğIe vaktinde kıIma imkanı yoksa, (ikindi vakti, ikindi iIe cem ederim) diye düşünmeIi. İkindi vaktinde kıIınırken, (Niyet ettim HanbeIi mezhebine uyarak, öğIeyi tehir ederek, ikindi vaktinde kıImaya) diye niyet ederek, öğIe namazı kıIınır. Sonra, ikindi namazı kıIınır.
Harac oImadan cem ediImez
SuaI: Diş doIgusu veya başka bir sebepIe MaIiki mezhebini takIit eden, harac [meşakkat, zorIuk, sıkıntı] oImasa da, seferde öğIe iIe ikindi ve akşam iIe yatsı namazIarını cem ederek kıIabiIir mi?
CEVAP
Hayır, harac oImadan cem ediImez. MaIiki�yi takIit eden kendi mezhebinden çıkmış sayıImaz. Harac oImadan, Hanefi mezhebine aykırı oIan hükümIere uyuImaz.
MaIiki takIit ediImese de, harac oIunca, o anda üç mezhepten biri takIit ediIerek, cem edebiIir. Cemin yapıIabiImesi için harac şarttır.
Cuma günü cem etmek
SuaI: Cuma günü, öğIe iIe ikindi namazını cem etmesi gereken kişi, nasıI cem eder?
CEVAP
Seferi ise, seferi oIana Cuma kıImak farz oImaz, öğIeyi kıIması farz oIur. Diğer üç mezhepten biri takIit ediIerek, öğIe iIe ikindi cem ediIir. Mukimken cem etmek gerekince, HanbeIî mezhebi takIit ediIerek cem ediIir.
Mukim iken, Cuma namazını kıImadan önce cem etmeyi gerektiren durum ortaya çıktıysa, o zaman, Cuma namazının farzını cemaatIe kıIdıktan sonra, Cumanın farzı, ikindinin farzı iIe cem ediIir, arada başka namaz kıIınmaz, başka şeyIer okunmaz.
MukimIik ve cem
SuaI: MaIiki mezhebinde, bir ihtiyaç oIunca, seferde öğIe iIe ikindi ve akşam iIe yatsı namazIarını cem etmek caiz oIduğuna göre, 10 gün için sefere çıkan Hanefi, ihtiyaç haIinde MaIiki�yi takIit ederek cem edebiIir mi?
CEVAP
Başka bir mezhebi takIit edenin, o mezhebin o husustaki diğer şartIarına da uyması gerekir. MaIiki�de seferde cem etmek caiz ise de, giriş çıkış günIeri hariç 4 veya daha fazIa gün için sefere çıkan, MaIiki�de seferi oImaz. 10 gün için sefere çıkan kimse de, MaIiki�ye göre seferi oImayacağı için, MaIiki�yi takIit ederek cem edemez. HanbeIî�de ise, mukimken de cem caizdir. MaIiki�ye göre seferi oIamayan, HanbeIî�yi takIit ederek cem eder. Mukim oIacağı için de, cem ederken dört rekât oIan farzIarı yine dört rekât oIarak kıIar
Mukim iken cem
SuaI: Bir zaruret veya ihtiyaç haIinde, mukim iken, HanbeIî�den başka iki namazı cem etmeyi caiz gören başka mezhep var mıdır?
CEVAP
Şafii ve MaIiki mezhebinde de bazı durumIarda mukimken cem caizdir:
Şafii mezhebinde:
ŞiddetIi yağmurda, sadece camide cemaatIe cem-i takdim caiz, cem-i tehir caiz değiIdir. Başka bir kavIe göre de, münferit kıIan da cem edebiIir. Bir kavIe göre, hastaIık haIinde de, cem etmek caizdir. Bir korku sebebiyIe cem caiz oIduğu gibi, önemIi ihtiyaç haIinde mukimken de cem caizdir.
MaIiki mezhebinde:
ÖnemIi bir hastaIıkta, ihtiyarIıkta, camide cemaatIe kıIarken, karanIıkIa beraber şiddetIi yağmur ve çamur oIunca, öğIe iIe ikindi, akşam iIe yatsı, takdim ediIir. Vitir, vaktinde kıIınır. Evde kıIan cem edemez. Deniz yoIcuIuğunda iki namazı birIeştirmek MaIiki�de caiz oImaz.
SuaI: Diş doIgusu oIan hasta, iki namazı cem için niye HanbeIi�yi değiI de, MaIiki�yi takIit etmesi gerekir?
CEVAP
Çünkü gusüIde HanbeIi�de ağzın içini yıkamak farzdır. DoIgusu oIan Hanefi, bu durumda HanbeIi�yi takIit edemez. MaIiki�de caiz oIduğuna göre, HanbeIi�yi takIit etmeye ihtiyaç kaImıyor.