- Konum
- Irlandaya yakin :)
-
- Üyelik Tarihi
- 29 Haz 2016
-
- Mesajlar
- 253
-
- MFC Puanı
- 1
ŞEREF GÜNDAY
"Her olayın bir nedeni vardır." hükmü, aklın ilkeleri kadar temel bir prensiptir. Hürriyetin bir problem haline gelmesinin temelinde de bu hüküm vardır. "Ben hürriyete sahibim" ve "her olayın bir nedeni vardır" hükümleri felsefi alanda birbirleriyle olan ilişkileri bakımından bağdaşmaz görünmektedirler. Her olayın bir nedeni var ise, benim aldığım tüm kararların, yani seçimlerimin de bir nedeni vardır. "Neden", bir başka anlamıyla, seçimimden önceki şartlar demektir. Yani, sanki, nedensellik varsa, seçimim seçim anından önceki şartlar tarafından belirlenmiştir. Bu anlayışı bir prensip haline getiren görüş "determinizm'dir". Determinizm'e göre, "her ne olursa olsun kendisinden önceki şartlar tarafından belirlenmiştir" . Her ne yaparsak yapalım, yaptığımız şeyi belirleyen kendisinden önceki şartlardır. Buradaki, "önceki şartlar" olarak adlandırdığımız durumun tam olarak bilinip bilinmemesipek önemli değildir. "Önceki şartlar", akli, fiziki, ilahi olabilir ve hatta bunlardan hangisi olduğu tam olarak bilinmeyebilir. Bu noktada "determinizm" ve "fatalizm'i" ayırd etmek gerekir. Fatalizm de herşeyin bir nedeni olduğunu kabul eder, ancak insanın bu nedenleri değiştirebilme gücü olduğunu inkar eder. Yani, "her ne olacaksa olacaktır" . Bugünkü düşünce sistemlerine baktığımızda, determinizmi, hürriyeti inkar ede- cek şekilde kabul eden oldukça çeşitli sistemlerle karşılaşmaktayız. Mesela: Materyalizme göre, insan hayati tamamen maddenin bir uzantısıdır, yani maddeseldir. Bu hüküm doğruysa, maddi alandaki determinizm akli alanda da aynen geçerlidir ve dolayısıyla hürriyet yoktur. Evolusyoncular (evolutionism) da insanı "maddenin daha kompleks bir şekli" olarak tarif etmektedirler . Eğer darminizm bilimsel bir gerçekse, hürriyete yer yoktur.Çevrecilere (environmentalist) göre ise, bizim tüm yaşantımız Sosyal Çevreyeuyum sürecidir.Tüm yapıp etmelerimiz tabiat tarafından planlanmaktadır . Davranışçılara göre, (özellikle B. F. Skinner) insan doğası, eğer bir anlamı varsa, tarihindeki ödül ve cezanın zorlamasından başka birşey değildir . Marxism ve Freudianizm'e göre de biz, bizim dışımızdaki Sosyalleşme süreci tarafından belirlenmekteyiz ve dolayısıyla hür irade yoktur.
"Her olayın bir nedeni vardır." hükmü, aklın ilkeleri kadar temel bir prensiptir. Hürriyetin bir problem haline gelmesinin temelinde de bu hüküm vardır. "Ben hürriyete sahibim" ve "her olayın bir nedeni vardır" hükümleri felsefi alanda birbirleriyle olan ilişkileri bakımından bağdaşmaz görünmektedirler. Her olayın bir nedeni var ise, benim aldığım tüm kararların, yani seçimlerimin de bir nedeni vardır. "Neden", bir başka anlamıyla, seçimimden önceki şartlar demektir. Yani, sanki, nedensellik varsa, seçimim seçim anından önceki şartlar tarafından belirlenmiştir. Bu anlayışı bir prensip haline getiren görüş "determinizm'dir". Determinizm'e göre, "her ne olursa olsun kendisinden önceki şartlar tarafından belirlenmiştir" . Her ne yaparsak yapalım, yaptığımız şeyi belirleyen kendisinden önceki şartlardır. Buradaki, "önceki şartlar" olarak adlandırdığımız durumun tam olarak bilinip bilinmemesipek önemli değildir. "Önceki şartlar", akli, fiziki, ilahi olabilir ve hatta bunlardan hangisi olduğu tam olarak bilinmeyebilir. Bu noktada "determinizm" ve "fatalizm'i" ayırd etmek gerekir. Fatalizm de herşeyin bir nedeni olduğunu kabul eder, ancak insanın bu nedenleri değiştirebilme gücü olduğunu inkar eder. Yani, "her ne olacaksa olacaktır" . Bugünkü düşünce sistemlerine baktığımızda, determinizmi, hürriyeti inkar ede- cek şekilde kabul eden oldukça çeşitli sistemlerle karşılaşmaktayız. Mesela: Materyalizme göre, insan hayati tamamen maddenin bir uzantısıdır, yani maddeseldir. Bu hüküm doğruysa, maddi alandaki determinizm akli alanda da aynen geçerlidir ve dolayısıyla hürriyet yoktur. Evolusyoncular (evolutionism) da insanı "maddenin daha kompleks bir şekli" olarak tarif etmektedirler . Eğer darminizm bilimsel bir gerçekse, hürriyete yer yoktur.Çevrecilere (environmentalist) göre ise, bizim tüm yaşantımız Sosyal Çevreyeuyum sürecidir.Tüm yapıp etmelerimiz tabiat tarafından planlanmaktadır . Davranışçılara göre, (özellikle B. F. Skinner) insan doğası, eğer bir anlamı varsa, tarihindeki ödül ve cezanın zorlamasından başka birşey değildir . Marxism ve Freudianizm'e göre de biz, bizim dışımızdaki Sosyalleşme süreci tarafından belirlenmekteyiz ve dolayısıyla hür irade yoktur.