SARAY VE ÖTESİ
Halit Ziya Uşaklıgil
YAYIN EVİ : İNKILAP VE AKA YAYINLARI
BASIM YILI : 1981
KİTABIN KONUSU
Osmanlı Devletinde II.Abdülhamitin tahtan indirilmesiyle, istibtad yönetiminin yerini alan Meşrutiyet yönetiminin saray ve ötesinde nasıl karşılandığı anlatılmaktadır.
KİTABIN ÖZETİ
II.Abdülhamitin tahtan indirilmesinden sonra yönetim de değişmiştir. Yeni Padişah 5. Sultan Mehmet Reşattır. Yönetimle beraber yönetici kadro da değişmiş ve Osmanlı Devletinde Meşrutiyet dönemi başlamıştır.
Reşat Efendinin beşinci Sultan Mehmet namıyla cülüsü üzerine saray mabeyn başkatipliğine atanan Uşaklıgil, sarayı Meşrutiyet yönetimine uygun bir biçimde düzenlemek amacındadır. Başkatip olmasından dolayı padişahla her zaman yüzyüzedir. Sarayda olup bitenleri, padişahın günlük faaliyetlerini, nelerden hoşlandığını, nelere tepki göstereceğini, kısaca davranış biçimini çok iyi bilmektedir. Sarayda olup biten herşeyle yakından ilgilendiği için , padişahtan önceki söz sahibidir. Yani başkatip durum incelemesi yaparak, konunun padişahı nasıl etkileyeceği veya söz konusu durum karşısında ne gibi bir sonucun çıkacağını değerlendilir.
Yazar, saraydaki bu görevi süresince saray içinde geçen ve entrika kokan olayları anlatmış ve meşrutiyetin saray ve çevresinde meydana getirdiği değişiklikleri kaleme almıştır. Fakat sadece bunları anlatırken çekici ve açık uslüpla zamanın ileri gelenlerinin portlelerini çizmiş, önemli olayların tahlillerini yapmıştır. Zamanın adeta psikolojik ortamını gözler önüne sermiştir. Ayrıca saray adetlerinin eskimeyen yanlarını anlatmış ve dört yıllık zaman kesimini bir tarihçi gibi değerlendirmiştir.
KİTABIN ANAFİKRİ
Bir devletin yönetim usulünün değişmesiyle yönetilen kadronun ve bu yönetimden etkilenecek kişilerin yeni yönetim usullerine yabancılık çekeceğini dile getiliyor.
KİTAPTAKİ OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
II.Abdülhamit 93 Harbini bahane ederek meclisi kapatıyor. Harpten sonra meşrutiyeti tekrar ilan etmek isteyen İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından tahtan indiriliyor.
Sultan Mehmet Reşat: II.Abdülhamitten sonra tahta geçiyor.
İbrahim Bey : Resmi sıfatı olmayan ziyaretçilere delalet vazifesiyle üçüncü mabeynciliğe tayin edildi.
Tevfik Paşa: Yeni padişah tahta geçince Londra sefaletine getirilmiştir.
Hüseyin Hilmi Paşa: Sadarete getirilmiştir. İttihat ve Terakki ile irtibat sahibidir.
Tevfik Bey: İkinci Mabeyncidir.
KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER
Kitap ele aldığı dönemi tarihi bir süreç çercevesinde değerlendiriyor ve dönemin psikolojik ortamını gözler önüne seriyor. Kitabı okurken kendinizi o dönemde yaşıyor hissedeceksiniz.
KİTABIN YAZARI HAKKINDA BİLGİ
Halid Ziyanın ailesi, Uşakta helvacılıkla uğraşırken, İzmire göçerek Uşakizadeler diye anılmaya başlayan zengin bir ailedir. Buaile, işleri çok gelişince İstanbula da bir şube açtı ve bu şubeyi sermayesiyle birlikte oğul Hacı Halil Efendiye verdi. Halid Ziya, Hacı Halil Efendinin üçüncü çocuğu olarak 1866da İstanbulda doğdu. İstanbulda ilk mektep, askeri rüşdiye (1873-1878) Babasının işleri kötü gitmeye başlayınca Halid Ziya annesiyle birlikte İzmire dedesinin yanına gönderildi. Öğrenimini İzmir Rüşdiyesinde sürdürdü. (1878) Bu arada babasının işlerini düzene koyup İzmire gelişi ve yeni bir ticaretevi açışıyla sığıntı olma düşüncesini de zihninden atan Halid Ziya, ikinci bir okula hazırlık için Frenk Mahallesinin Alioti bölümündeki Auguste de Jaba adlı avukatın emrine verildi.
Halid Ziya, babasının katibi olarak işe başladı, bu iş edebiyat merakıyla pek bağdaşmadığından yeni iş tavsiyelerini dikkate aldı, ancak İstanbulda hariciyeci olmak için yaptığı başvuru sonuçsuz kaldı. İzmire dönüşünde Rüşdiye öğretmenliğine başladı ve akabinde Osmanlı Bankasına girdi. İstanbulda Reji Genel Müdürlüğünün başkatiplik teklifini kabul ederek İzmirden ayrıldı (1893). Rejideki çalışma günlerinde Servet-i Fünuna da katılarak edebi faaliyetlerini yoğunlaştıran Halid Ziya, Meşrutiyetten sonra bir süre Darülfünun Edebiyat Fakültesinde Batı edebiyatı okuttu sonra Mabeyn Başkatibi oldu (1909).
ESERLERİ
Romanları: Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu,Kırık Hayatlar
Hikayeleri: Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Nâkıl (4 Cilt yerli ve yabancı öyküler), Bu Muydu?, Heyhat, Küçük Fıkralar (3 Cilt), Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Bir Şir-i Hayal, Sepette Bulunmuş, Bir Hikâye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikâyesi.
Hatırıları: Kırk Yıl,Bir Acı Hikaye,Saray ve Ötesi.
Deneme:Sanata Dair
Halit Ziya Uşaklıgil
YAYIN EVİ : İNKILAP VE AKA YAYINLARI
BASIM YILI : 1981
KİTABIN KONUSU
Osmanlı Devletinde II.Abdülhamitin tahtan indirilmesiyle, istibtad yönetiminin yerini alan Meşrutiyet yönetiminin saray ve ötesinde nasıl karşılandığı anlatılmaktadır.
KİTABIN ÖZETİ
II.Abdülhamitin tahtan indirilmesinden sonra yönetim de değişmiştir. Yeni Padişah 5. Sultan Mehmet Reşattır. Yönetimle beraber yönetici kadro da değişmiş ve Osmanlı Devletinde Meşrutiyet dönemi başlamıştır.
Reşat Efendinin beşinci Sultan Mehmet namıyla cülüsü üzerine saray mabeyn başkatipliğine atanan Uşaklıgil, sarayı Meşrutiyet yönetimine uygun bir biçimde düzenlemek amacındadır. Başkatip olmasından dolayı padişahla her zaman yüzyüzedir. Sarayda olup bitenleri, padişahın günlük faaliyetlerini, nelerden hoşlandığını, nelere tepki göstereceğini, kısaca davranış biçimini çok iyi bilmektedir. Sarayda olup biten herşeyle yakından ilgilendiği için , padişahtan önceki söz sahibidir. Yani başkatip durum incelemesi yaparak, konunun padişahı nasıl etkileyeceği veya söz konusu durum karşısında ne gibi bir sonucun çıkacağını değerlendilir.
Yazar, saraydaki bu görevi süresince saray içinde geçen ve entrika kokan olayları anlatmış ve meşrutiyetin saray ve çevresinde meydana getirdiği değişiklikleri kaleme almıştır. Fakat sadece bunları anlatırken çekici ve açık uslüpla zamanın ileri gelenlerinin portlelerini çizmiş, önemli olayların tahlillerini yapmıştır. Zamanın adeta psikolojik ortamını gözler önüne sermiştir. Ayrıca saray adetlerinin eskimeyen yanlarını anlatmış ve dört yıllık zaman kesimini bir tarihçi gibi değerlendirmiştir.
KİTABIN ANAFİKRİ
Bir devletin yönetim usulünün değişmesiyle yönetilen kadronun ve bu yönetimden etkilenecek kişilerin yeni yönetim usullerine yabancılık çekeceğini dile getiliyor.
KİTAPTAKİ OLAYLARIN VE ŞAHISLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
II.Abdülhamit 93 Harbini bahane ederek meclisi kapatıyor. Harpten sonra meşrutiyeti tekrar ilan etmek isteyen İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından tahtan indiriliyor.
Sultan Mehmet Reşat: II.Abdülhamitten sonra tahta geçiyor.
İbrahim Bey : Resmi sıfatı olmayan ziyaretçilere delalet vazifesiyle üçüncü mabeynciliğe tayin edildi.
Tevfik Paşa: Yeni padişah tahta geçince Londra sefaletine getirilmiştir.
Hüseyin Hilmi Paşa: Sadarete getirilmiştir. İttihat ve Terakki ile irtibat sahibidir.
Tevfik Bey: İkinci Mabeyncidir.
KİTAP HAKKINDA ŞAHSİ GÖRÜŞLER
Kitap ele aldığı dönemi tarihi bir süreç çercevesinde değerlendiriyor ve dönemin psikolojik ortamını gözler önüne seriyor. Kitabı okurken kendinizi o dönemde yaşıyor hissedeceksiniz.
KİTABIN YAZARI HAKKINDA BİLGİ
Halid Ziyanın ailesi, Uşakta helvacılıkla uğraşırken, İzmire göçerek Uşakizadeler diye anılmaya başlayan zengin bir ailedir. Buaile, işleri çok gelişince İstanbula da bir şube açtı ve bu şubeyi sermayesiyle birlikte oğul Hacı Halil Efendiye verdi. Halid Ziya, Hacı Halil Efendinin üçüncü çocuğu olarak 1866da İstanbulda doğdu. İstanbulda ilk mektep, askeri rüşdiye (1873-1878) Babasının işleri kötü gitmeye başlayınca Halid Ziya annesiyle birlikte İzmire dedesinin yanına gönderildi. Öğrenimini İzmir Rüşdiyesinde sürdürdü. (1878) Bu arada babasının işlerini düzene koyup İzmire gelişi ve yeni bir ticaretevi açışıyla sığıntı olma düşüncesini de zihninden atan Halid Ziya, ikinci bir okula hazırlık için Frenk Mahallesinin Alioti bölümündeki Auguste de Jaba adlı avukatın emrine verildi.
Halid Ziya, babasının katibi olarak işe başladı, bu iş edebiyat merakıyla pek bağdaşmadığından yeni iş tavsiyelerini dikkate aldı, ancak İstanbulda hariciyeci olmak için yaptığı başvuru sonuçsuz kaldı. İzmire dönüşünde Rüşdiye öğretmenliğine başladı ve akabinde Osmanlı Bankasına girdi. İstanbulda Reji Genel Müdürlüğünün başkatiplik teklifini kabul ederek İzmirden ayrıldı (1893). Rejideki çalışma günlerinde Servet-i Fünuna da katılarak edebi faaliyetlerini yoğunlaştıran Halid Ziya, Meşrutiyetten sonra bir süre Darülfünun Edebiyat Fakültesinde Batı edebiyatı okuttu sonra Mabeyn Başkatibi oldu (1909).
ESERLERİ
Romanları: Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdi ve Şürekası, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu,Kırık Hayatlar
Hikayeleri: Bir İzdivacın Tarih-i Muâşakası, Bir Muhtıranın Son Yaprakları, Nâkıl (4 Cilt yerli ve yabancı öyküler), Bu Muydu?, Heyhat, Küçük Fıkralar (3 Cilt), Bir Yazın Tarihi, Solgun Demet, Bir Şir-i Hayal, Sepette Bulunmuş, Bir Hikâye-i Sevda, Hepsinden Acı, Onu Beklerken, Aşka Dair, İhtiyar Dost, Kadın Pençesi, İzmir Hikâyesi.
Hatırıları: Kırk Yıl,Bir Acı Hikaye,Saray ve Ötesi.
Deneme:Sanata Dair