1.ÜNİTE
İŞLETME KAVRAMI
İşletme bilimi, işletmelerin kuruluşu, finansmanı,üretim araçlarının sağlanması, üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanması, örgütlenip yönetilmeleri ve parasal olayların izlenmesi konularını ele alıp inceleyen bir bilim dalıdır.
İşletmeler ekonomik sistemin temel birimleridir. Ekonomik sistem, bir ülkenin sahip olduğu kaynakların, gereksinme ve isteklerinin karşılanması amacıyla , vatandaşlar, bireyler ve kurumlar arasında dağılımı temel alan kurallar bütünüdür.
Ekonomik sistemlerin bazılarında üretim faktörleri, özel kişi ya da kuruluşlar tarafından yönetilir, diğerlerinde üretim faktörlerinin sahibi devlettir.
Planlı ekonomilerde üretim faktörlerinin tümü veya büyük kısmı devlet denetimindedir. Pazar ekonomilerinde ise üretim ve kaynak dağılımı, arz-talep dengesine göre üretici ve tüketiciler tarafından şekillendirilir.
ÜRETİM ÖĞELERİ
Üretim öğeleri, gereksinimlerin karşılanması amacıyla mal ve hizmet üretiminde yararlanılan, bir ülkenin sahip olduğu temel kaynaklardır.
1-EMEK(İŞGÜCÜ) İşletmelerde üretimi ortaya koyan insan kaynağını ifade eder.
2-GİRİŞİMCİ ; Mal veya hizmet üretimi için üretim öğelerini bir araya getiren kişidir.
3-SERMAYE(KAPİTAL) Mal ve hizmet üretimini destekleyen servet, sermaye adını alır.
4-DOĞAL KAYNAKLAR; Doğadan elde edilen doğrudan veya işlenerek kullanılan her tür maddeyi içerir. Toprak, su gibi.
5-TEKNOLOJİ; Mal ve hizmet üretimi için kullanılan yöntemlerdir.
GEREKSİNME VE İSTEKLER
Ekonomik yaşamın ve ekonomik faaliyetlerin hareket noktasını insan gereksinim ve istekleri oluşturur. Sınırsız gereksinimleri karşılayacak sınırlı kaynakların nasıl dağıtılacağı sorunu ekonomik işleyişin belirleyicisidir. Gereksinimler bir kez karşılandıktan sonra tümüyle giderilmezler.
TALEP
İnsanların gereksinmelerini gidermek yönünde davranışta bulunması talebi doğurur. Talep, satın alma gücü bulunan bireylerin ekonomik mal ve hizmetlere karşı gösterdikleri istekleridir. Bir mala olan talepten siz edebilmek için şu koşulların bir arada olması gerekir
1- Mala karşı duyulan gereksinme ya da istek
2- Malın karşılığını ödeme isteği
3- Karşılığı ödeyebilecek gelir düzeyi
Bir arabaya karşı varlıklı bir kişinin duyduğu gereksinme ve yeterli ödeme gücü o kişinin bu konuda ödeme isteği olmadıkça talep oluşturamaz. Talep karşısında işletmelerin tüketicilerin gereksinmelerinin karşılamak üzere mal ve hizmet sunumunda bulunmaları ARZ olarak nitelenir.
TÜKETİCİ VE TÜKETİM
Tüketim, insan gereksinmelerini ve isteklerini karşılamak amacıyla üretilen mal ve hizmetlerin kullanımıdır. Tüketim işlemini gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere TÜKETİCİ denir. Son tüketici kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel tüketici üretim yeniden satma ya da işletme kurma amacıyla satın almada bulunan bireyler ya da örgütlerdir
TÜKETİM VE ÜRETİM İLİŞKİSİ
Bireyin ekonomideki rolü iki yönlüdür. Tüketicilik ve üreticilik.
1- Öncelikle her birey bir tüketicidir ve herkes yaşamını sürdürebilmek için çeşitli düzeylerde mal ve hizmet tüketmek zorundadır.
2- Bireyin ikinci yönü üreticiliktir. Kişilerin mal ve hizmet tüketebilmeleri için satın alma gücüne sahip olmaları gerekir.
BAŞARI ÖLÇÜTLERİ ETKENLİK VE İLGİLİ KAVRAMLAR
Endüstriyel işletmeler açısından etkenlik işletmelerin başarısında temel bir göstergedir. Etkenlik verimliliğe göre daha kapsamlıdır. Etkenliği teknik, ekonomik ve işletme biliminde olmak üzere incelersek,
1-TEKNİK ETKENLİK İşletme faaliyetlerinin belirlenen niceliksel standartlara ulaşabilme derecesi,belirli bir işi en ucuz yoldan yerine getirmek ya da belirli bir çıktıyı en düşük girdiyle sağlayabilmektir.
2-EKONOMİK ETKENLİK İşletmelerin ellerinde bulunan kıt kaynakların en iyi biçimde kullanımına yöneliktir.
3-İŞLETME BİLİMİNDE ETKENLİK Belirli bir girdi ile en yüksek çıktının elde edilmesi, belirli bir çıktı düzeyinin en düşük girdiyle sağlanabilmesidir.
ETKENLİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR
VERİMLİLİK Üretimden elde edilen çıktıların fiziksel niceliklerinin üretimde harcanan girdilerin fiziksel niceliklerine oranıdır.
Çıktı (üretilen mal veya hizmetler)
VERİMLİLİK=___________________ ________________
Girdi (işgücü, sermaye, doğal kaynaklar)
EKONOMİKLİK (RASYONELLİK) Üretimin satış tutarının, maliyet tutarına oranlanmasıdır.
KARLILIK (RANTABİLİTE) Belirli bir zaman kesiti içinde işletme faaliyetleri sonunda elde olunan toplam net karın, o zaman kesitinde kullanılan kapitale oranıdır.
Verimlilik, ekonomiklik ve karlılık kavramlarının her biri işletmelerin etkinliğini ortaya koyan ölçütlerdir.
İŞLETME KAVRAMI
İşletme insanların gereksinme duydukları ya da istedikleri malları ve hizmetleri sunabilmek için gerekli olan faaliyetleri gerçekleştirme aracıdır. İnsan gereksinmelerinin karşılanması için mal ve veya hizmet üretiminin gerçekleştirildiği iktisadı birimdir. Bir birimin işletme sayılmasının temel koşulu kar amacı gütmesi değildir. Özel sermayenin yanı sıra kamu sermayesiyle kurulmuş işletmeler de vardır.
GİRİŞİM VE GİRİŞİMCİ
Girişim başkalarının gereksinimlerini karşılamak üzere pazarı olan ve pazarda fiyatı oluşturan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve sahibine kar sağlamak amacını güden bir işletmedir. Her girişim bir işletme olurken her işletme bir girişim değildir. Bir birimin işletme sayılabilmesi için insan gereksinmelerini karşılayan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak amacıyla üretim araçlarının bir araya getirilip didinmede bulunması yeterlidir. Oysa bir işletmeye girişim denebilmesi için bu iki özellikle birlikte sürekli didinmede bululması üretilen mal ve hizmetlerin başkalarının gereksinmesini karşılaması pazarının ve fiyatının bulunması gerekir. Girişimin temel amacı kar sağlamaktır.
Girişimci ise gereksinmeleri karşılamak üzere iktisadi mal ve hizmet üretiminin gerçekleştirilmesi için üretim faktörlerini bir araya getiren kişidir. Girişimcinin temel özellikleri
1-Üretim araçlarını sağlayıp üretime yöneltme
2-Ortaya çıkabilecek riskleri üstlenmedir.
Girişimcinin İşlevleri
1- Yeni ürünler ortaya çıkarmak ya da bilinen ürünlerin niteliklerini değiştirmek
2- Yeni üretim yöntemleri geliştirip uygulamak
3- Endüstride yeni ve gelişmiş örgütlenmeleri gitmek
4- Yeni pazarlara açılmak
5- Yeni girdi kaynakları bulmak
6- Yönetim ve çalışanlar arasındaki ilişkileri arttırmak
7- İşletme ile kamu ve devlet arasındaki ilişkileri geliştirmek
YÖNETİCİ
Yönetici başkalarının gereksinmelerini karşılamak üzere mal ve hizmet üretimi için üretim faktörlerinin bir araya getirilmesini yöneten kişidir. Profesyonel yönetici bu işi ücret karşılığı yapar.
ÖZEL GİRİŞİM
Özel girişim bireylerin devlet müdahalesi olmaksızın kendi ekonomik çıkarları doğrultusunda davrandığı bir sistemdir. Özel girişim sistemlerinde dört temel unsur vardır.
1-Özel mülkiyet hakkı bireylerin taşınır ve taşınmaz değerleri satın alma, sahip olma, kullanma ve satma hakkıdır.
2-Seçme özgürlüğü, tüketici ve üreticilerin ekonomik kararlarındaki serbestliği ifade eder.
3-Kar elde etme, kaynaklarını riske sokmak yatırıma girişenlerin, faaliyetleri sonucunda oluşacak kar üzerindeki hakkıdır.
4-Serbest rekabet, iki veya daha fazla sayıda işletmenin aynı kaynaklara veya müşteri kitlesine yönelmesi durumunda ortaya çıkar.
İŞLETME KAVRAMI
İşletme bilimi, işletmelerin kuruluşu, finansmanı,üretim araçlarının sağlanması, üretilen mal ve hizmetlerin pazarlanması, örgütlenip yönetilmeleri ve parasal olayların izlenmesi konularını ele alıp inceleyen bir bilim dalıdır.
İşletmeler ekonomik sistemin temel birimleridir. Ekonomik sistem, bir ülkenin sahip olduğu kaynakların, gereksinme ve isteklerinin karşılanması amacıyla , vatandaşlar, bireyler ve kurumlar arasında dağılımı temel alan kurallar bütünüdür.
Ekonomik sistemlerin bazılarında üretim faktörleri, özel kişi ya da kuruluşlar tarafından yönetilir, diğerlerinde üretim faktörlerinin sahibi devlettir.
Planlı ekonomilerde üretim faktörlerinin tümü veya büyük kısmı devlet denetimindedir. Pazar ekonomilerinde ise üretim ve kaynak dağılımı, arz-talep dengesine göre üretici ve tüketiciler tarafından şekillendirilir.
ÜRETİM ÖĞELERİ
Üretim öğeleri, gereksinimlerin karşılanması amacıyla mal ve hizmet üretiminde yararlanılan, bir ülkenin sahip olduğu temel kaynaklardır.
1-EMEK(İŞGÜCÜ) İşletmelerde üretimi ortaya koyan insan kaynağını ifade eder.
2-GİRİŞİMCİ ; Mal veya hizmet üretimi için üretim öğelerini bir araya getiren kişidir.
3-SERMAYE(KAPİTAL) Mal ve hizmet üretimini destekleyen servet, sermaye adını alır.
4-DOĞAL KAYNAKLAR; Doğadan elde edilen doğrudan veya işlenerek kullanılan her tür maddeyi içerir. Toprak, su gibi.
5-TEKNOLOJİ; Mal ve hizmet üretimi için kullanılan yöntemlerdir.
GEREKSİNME VE İSTEKLER
Ekonomik yaşamın ve ekonomik faaliyetlerin hareket noktasını insan gereksinim ve istekleri oluşturur. Sınırsız gereksinimleri karşılayacak sınırlı kaynakların nasıl dağıtılacağı sorunu ekonomik işleyişin belirleyicisidir. Gereksinimler bir kez karşılandıktan sonra tümüyle giderilmezler.
TALEP
İnsanların gereksinmelerini gidermek yönünde davranışta bulunması talebi doğurur. Talep, satın alma gücü bulunan bireylerin ekonomik mal ve hizmetlere karşı gösterdikleri istekleridir. Bir mala olan talepten siz edebilmek için şu koşulların bir arada olması gerekir
1- Mala karşı duyulan gereksinme ya da istek
2- Malın karşılığını ödeme isteği
3- Karşılığı ödeyebilecek gelir düzeyi
Bir arabaya karşı varlıklı bir kişinin duyduğu gereksinme ve yeterli ödeme gücü o kişinin bu konuda ödeme isteği olmadıkça talep oluşturamaz. Talep karşısında işletmelerin tüketicilerin gereksinmelerinin karşılamak üzere mal ve hizmet sunumunda bulunmaları ARZ olarak nitelenir.
TÜKETİCİ VE TÜKETİM
Tüketim, insan gereksinmelerini ve isteklerini karşılamak amacıyla üretilen mal ve hizmetlerin kullanımıdır. Tüketim işlemini gerçekleştiren bireylere ya da örgütlere TÜKETİCİ denir. Son tüketici kişisel ya da aile gereksinmeleri nedeniyle bir mal ya da hizmeti satın alan birey ya da kuruluştur. Endüstriyel tüketici üretim yeniden satma ya da işletme kurma amacıyla satın almada bulunan bireyler ya da örgütlerdir
TÜKETİM VE ÜRETİM İLİŞKİSİ
Bireyin ekonomideki rolü iki yönlüdür. Tüketicilik ve üreticilik.
1- Öncelikle her birey bir tüketicidir ve herkes yaşamını sürdürebilmek için çeşitli düzeylerde mal ve hizmet tüketmek zorundadır.
2- Bireyin ikinci yönü üreticiliktir. Kişilerin mal ve hizmet tüketebilmeleri için satın alma gücüne sahip olmaları gerekir.
BAŞARI ÖLÇÜTLERİ ETKENLİK VE İLGİLİ KAVRAMLAR
Endüstriyel işletmeler açısından etkenlik işletmelerin başarısında temel bir göstergedir. Etkenlik verimliliğe göre daha kapsamlıdır. Etkenliği teknik, ekonomik ve işletme biliminde olmak üzere incelersek,
1-TEKNİK ETKENLİK İşletme faaliyetlerinin belirlenen niceliksel standartlara ulaşabilme derecesi,belirli bir işi en ucuz yoldan yerine getirmek ya da belirli bir çıktıyı en düşük girdiyle sağlayabilmektir.
2-EKONOMİK ETKENLİK İşletmelerin ellerinde bulunan kıt kaynakların en iyi biçimde kullanımına yöneliktir.
3-İŞLETME BİLİMİNDE ETKENLİK Belirli bir girdi ile en yüksek çıktının elde edilmesi, belirli bir çıktı düzeyinin en düşük girdiyle sağlanabilmesidir.
ETKENLİKLE İLGİLİ KAVRAMLAR
VERİMLİLİK Üretimden elde edilen çıktıların fiziksel niceliklerinin üretimde harcanan girdilerin fiziksel niceliklerine oranıdır.
Çıktı (üretilen mal veya hizmetler)
VERİMLİLİK=___________________ ________________
Girdi (işgücü, sermaye, doğal kaynaklar)
EKONOMİKLİK (RASYONELLİK) Üretimin satış tutarının, maliyet tutarına oranlanmasıdır.
KARLILIK (RANTABİLİTE) Belirli bir zaman kesiti içinde işletme faaliyetleri sonunda elde olunan toplam net karın, o zaman kesitinde kullanılan kapitale oranıdır.
Verimlilik, ekonomiklik ve karlılık kavramlarının her biri işletmelerin etkinliğini ortaya koyan ölçütlerdir.
İŞLETME KAVRAMI
İşletme insanların gereksinme duydukları ya da istedikleri malları ve hizmetleri sunabilmek için gerekli olan faaliyetleri gerçekleştirme aracıdır. İnsan gereksinmelerinin karşılanması için mal ve veya hizmet üretiminin gerçekleştirildiği iktisadı birimdir. Bir birimin işletme sayılmasının temel koşulu kar amacı gütmesi değildir. Özel sermayenin yanı sıra kamu sermayesiyle kurulmuş işletmeler de vardır.
GİRİŞİM VE GİRİŞİMCİ
Girişim başkalarının gereksinimlerini karşılamak üzere pazarı olan ve pazarda fiyatı oluşturan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak ve sahibine kar sağlamak amacını güden bir işletmedir. Her girişim bir işletme olurken her işletme bir girişim değildir. Bir birimin işletme sayılabilmesi için insan gereksinmelerini karşılayan ekonomik mal ve hizmetleri ortaya koymak amacıyla üretim araçlarının bir araya getirilip didinmede bulunması yeterlidir. Oysa bir işletmeye girişim denebilmesi için bu iki özellikle birlikte sürekli didinmede bululması üretilen mal ve hizmetlerin başkalarının gereksinmesini karşılaması pazarının ve fiyatının bulunması gerekir. Girişimin temel amacı kar sağlamaktır.
Girişimci ise gereksinmeleri karşılamak üzere iktisadi mal ve hizmet üretiminin gerçekleştirilmesi için üretim faktörlerini bir araya getiren kişidir. Girişimcinin temel özellikleri
1-Üretim araçlarını sağlayıp üretime yöneltme
2-Ortaya çıkabilecek riskleri üstlenmedir.
Girişimcinin İşlevleri
1- Yeni ürünler ortaya çıkarmak ya da bilinen ürünlerin niteliklerini değiştirmek
2- Yeni üretim yöntemleri geliştirip uygulamak
3- Endüstride yeni ve gelişmiş örgütlenmeleri gitmek
4- Yeni pazarlara açılmak
5- Yeni girdi kaynakları bulmak
6- Yönetim ve çalışanlar arasındaki ilişkileri arttırmak
7- İşletme ile kamu ve devlet arasındaki ilişkileri geliştirmek
YÖNETİCİ
Yönetici başkalarının gereksinmelerini karşılamak üzere mal ve hizmet üretimi için üretim faktörlerinin bir araya getirilmesini yöneten kişidir. Profesyonel yönetici bu işi ücret karşılığı yapar.
ÖZEL GİRİŞİM
Özel girişim bireylerin devlet müdahalesi olmaksızın kendi ekonomik çıkarları doğrultusunda davrandığı bir sistemdir. Özel girişim sistemlerinde dört temel unsur vardır.
1-Özel mülkiyet hakkı bireylerin taşınır ve taşınmaz değerleri satın alma, sahip olma, kullanma ve satma hakkıdır.
2-Seçme özgürlüğü, tüketici ve üreticilerin ekonomik kararlarındaki serbestliği ifade eder.
3-Kar elde etme, kaynaklarını riske sokmak yatırıma girişenlerin, faaliyetleri sonucunda oluşacak kar üzerindeki hakkıdır.
4-Serbest rekabet, iki veya daha fazla sayıda işletmenin aynı kaynaklara veya müşteri kitlesine yönelmesi durumunda ortaya çıkar.