Friedreich's ataxianedir?
Friedreich's ataxia, sinir sisteminde ilerleyici dejenerasyon ile seyreden, yürüme bozukluğu, konuşma problemleri, kalp rahatsızlığı gibi belirtiler veren kalıtımsal bir hastalıktır. İlk kez Alman doktor Nicholaus Friedreich tarafından 1860'ta tanımlamıştır. Ataksi, genelde denge bozukluğu, hareketlerde beceriksizlik, koordinasyon bozukluğunu anlatmak için kullanılan bir terimdir. Birçok nörolojik hastalıkta görülebilir. Friedreich Atakside görülen ataksi, omurilikte kol ve bacakların hareketlerini kontrol eden sinirlerde dejenerasyon sonucu ortaya çıkar. Sinir hücreleri myelin kılıflarını kaybeder ve omurilik giderek incelir.
Friedreich's ataxia, 1/50.000 Kişide görülür ve K/E oranı eşittir. En sık görülen kalıtımsal ataksi çeşididir.
Otosomal resesif (çekinik) bir kalıtsal hastalık olan Friedreichs ataxia doğuştan olup, 9. Kromosomda yer alan, frataxin adlı bir proteini üreten ve önceleri X25 olarak bilinen FXN geninde meydana gelen bir mutasyon sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu protein, hücre enerji üretim merkezleri olan mitokondrilerin doğru çalışabilmeleri için hayati önem taşımaktadırlar. Yapılan çalışmalar, frataxin proteininin, demir iyonlarının mitokondri sitoplazmasından dışarı atılması ile ilişkili olduğunu ve yokluğunda serbest demir radikallerinin mitokondriye zarar verdiklerini, sinir ve kas hücrelerinin ise bu zararlı mitokondrisel bozukluğa karşı kısmen daha hassas oldukları gözlenmiştir.
Friedreichs ataxianın klasik formu 9q13-q21 (9. kromozom üzerinde 13 ve 21. lokuslarda) haritalandırılmıştır. Çoğu durumda mutasyona uğramış bozuk genler, ilk intron içerisinde normalden fazla sayıda GAA (Guanin-Adenin-Adenin) bazlarından oluşan üçlü tekrar dizilerini içerirler, bununla birlikte çok nadir olarak bazı hastalarda nokta mutasyonları gözlenmiştir. Genetik bozukluk proteinin üretimi öncesi mRNA dizisinden çıkartılan intron içerisinde yer aldığından, bu mutasyon bozuk frataxin proteinlerinin üretimine neden olmamakta, ancak genin verimini azaltarak üretilen frataxin miktarını düşürmektedir. Bunun sonucunda omurilikve beyincik sinir dokusunda bozulma oluşur.
Friedreich's ataxia ve muscular dystrophy sıklıkla birbiri ile karıştırılır. Her ikisinde de sonuçta hareket sistemi etkilenir ancak Friedreich's ataxia, sinir dokusunda dejenerasyon sonucu ortaya çıkar, muscular dystrophy ise kas dokusunda dejenerasyon sonucu ortaya çıkar. Her iki hastalık da Amerika'da Muscular Dystrophy Association tarafından araştırılmaktadır.
Hastalığın iki çeşidi vardır:
1- Klasik form
2- Genetik E vitamin eksikliği ile birlikte olan form
Bu iki formu, klinik olarak birbirinden ayırmak mümkün değildir.
Belirtileri:
Kol ve bacaklarda kas güçsüzlüğü
Koordinasyon bozukluğu
Görme bozukluğu
İşitme bozukluğu
Konuşma bozukluğu
Skolyoz -omurga eğriliği
Karbonhidrat intoleransı-
Kalp belirtileri (çarpıntı, kalp büyümesi)
Genellikle 25 yaşından önce ilerleyici sendeleme yürüme, sık düşme gibi belirtiler başlar. Daha çok alt uzuvlarda güçsüzlük vardır.
Bu belirtiler yavaş yavaş ilerleyici özellik gösterir. Birçok hastanın belirtileri erken erişkinlik yaşlarda plato dönemine ulaşır. Hastaların bir kısmında omurilik ve kalp cerrahisi gerekebilir.
Bulgular:
Gözlerde titreme
Konuşma yavaşlığı
Hareket ölçüsüzlük
Derin tendon reflex kaybı
Alt uzuvlarda daha çok güçsüzlük
Titreşim hissi algılama bozukluğu
Uzuv pozisyon algılama bozukluğu
Friedreich's ataxia, sinir sisteminde ilerleyici dejenerasyon ile seyreden, yürüme bozukluğu, konuşma problemleri, kalp rahatsızlığı gibi belirtiler veren kalıtımsal bir hastalıktır. İlk kez Alman doktor Nicholaus Friedreich tarafından 1860'ta tanımlamıştır. Ataksi, genelde denge bozukluğu, hareketlerde beceriksizlik, koordinasyon bozukluğunu anlatmak için kullanılan bir terimdir. Birçok nörolojik hastalıkta görülebilir. Friedreich Atakside görülen ataksi, omurilikte kol ve bacakların hareketlerini kontrol eden sinirlerde dejenerasyon sonucu ortaya çıkar. Sinir hücreleri myelin kılıflarını kaybeder ve omurilik giderek incelir.
Friedreich's ataxia, 1/50.000 Kişide görülür ve K/E oranı eşittir. En sık görülen kalıtımsal ataksi çeşididir.
Otosomal resesif (çekinik) bir kalıtsal hastalık olan Friedreichs ataxia doğuştan olup, 9. Kromosomda yer alan, frataxin adlı bir proteini üreten ve önceleri X25 olarak bilinen FXN geninde meydana gelen bir mutasyon sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu protein, hücre enerji üretim merkezleri olan mitokondrilerin doğru çalışabilmeleri için hayati önem taşımaktadırlar. Yapılan çalışmalar, frataxin proteininin, demir iyonlarının mitokondri sitoplazmasından dışarı atılması ile ilişkili olduğunu ve yokluğunda serbest demir radikallerinin mitokondriye zarar verdiklerini, sinir ve kas hücrelerinin ise bu zararlı mitokondrisel bozukluğa karşı kısmen daha hassas oldukları gözlenmiştir.
Friedreichs ataxianın klasik formu 9q13-q21 (9. kromozom üzerinde 13 ve 21. lokuslarda) haritalandırılmıştır. Çoğu durumda mutasyona uğramış bozuk genler, ilk intron içerisinde normalden fazla sayıda GAA (Guanin-Adenin-Adenin) bazlarından oluşan üçlü tekrar dizilerini içerirler, bununla birlikte çok nadir olarak bazı hastalarda nokta mutasyonları gözlenmiştir. Genetik bozukluk proteinin üretimi öncesi mRNA dizisinden çıkartılan intron içerisinde yer aldığından, bu mutasyon bozuk frataxin proteinlerinin üretimine neden olmamakta, ancak genin verimini azaltarak üretilen frataxin miktarını düşürmektedir. Bunun sonucunda omurilikve beyincik sinir dokusunda bozulma oluşur.
Friedreich's ataxia ve muscular dystrophy sıklıkla birbiri ile karıştırılır. Her ikisinde de sonuçta hareket sistemi etkilenir ancak Friedreich's ataxia, sinir dokusunda dejenerasyon sonucu ortaya çıkar, muscular dystrophy ise kas dokusunda dejenerasyon sonucu ortaya çıkar. Her iki hastalık da Amerika'da Muscular Dystrophy Association tarafından araştırılmaktadır.
Hastalığın iki çeşidi vardır:
1- Klasik form
2- Genetik E vitamin eksikliği ile birlikte olan form
Bu iki formu, klinik olarak birbirinden ayırmak mümkün değildir.
Belirtileri:
Kol ve bacaklarda kas güçsüzlüğü
Koordinasyon bozukluğu
Görme bozukluğu
İşitme bozukluğu
Konuşma bozukluğu
Skolyoz -omurga eğriliği
Karbonhidrat intoleransı-
Kalp belirtileri (çarpıntı, kalp büyümesi)
Genellikle 25 yaşından önce ilerleyici sendeleme yürüme, sık düşme gibi belirtiler başlar. Daha çok alt uzuvlarda güçsüzlük vardır.
Bu belirtiler yavaş yavaş ilerleyici özellik gösterir. Birçok hastanın belirtileri erken erişkinlik yaşlarda plato dönemine ulaşır. Hastaların bir kısmında omurilik ve kalp cerrahisi gerekebilir.
Bulgular:
Gözlerde titreme
Konuşma yavaşlığı
Hareket ölçüsüzlük
Derin tendon reflex kaybı
Alt uzuvlarda daha çok güçsüzlük
Titreşim hissi algılama bozukluğu
Uzuv pozisyon algılama bozukluğu