09.Ekim.1962 13.Temmuz.1936
İstanbul İstanbul
Yazar
Türk ve İslam edebiyatlarının ilk kadın romancısı olarak tanınan Türk yazar ve çevirmen. 1877 yılında, ilk ve tek romanı Aşk-ı Vatanı yayınlayan Zafer Hanıma bazı edebiyat çevrelerince bu ünvan atfedilse de, kendisi sadece tek bir roman kaleme aldığı için ilk kadın romancı olarak anılmamış ve bu ünvan Fatma Aliye Topuza kalmıştır.
Biyografi
Fatma Aliye Topuz, 9 Ekim 1862 tarihinde Ahmed Cevdet Paşa ve Adviye Hanım çiftinin çocuğu olarak, İstanbulda dünyaya geldi. Ailesinden özel bir eğitim almamış olan ve herhangi bir okulda okumamış olan Topuz, abisi Ali Sedat Beyin evde aldığı özel dersleri dinleyerek kendisini geliştirdi. Fransızcaya tutku derecesinde bağlı olan Topuz, daha sonra bu dil üzerine ders alarak Fransızcasını geliştirme imkanı buldu.
Henüz 17 yaşındayken, 1977-1978 Osmanlı Rus Harbinde savaşmış olan ünlü kumandan Gazi Osman Paşanın yeğeni olan Kolağası Faik Bey ile evlenen Topuz, bu evlilikten dört kız çocuğuna sahip oldu. Evliliğinin ilk yıllarında, dönemin yaygın anlayışından dolayı ancak kocasından gizli olarak kitap okuyabilen ve tercüme faaliyetlerinde bulunabilen Topuz, daha sonraki yıllarda, kocasının da iznini alarak tercüme faaliyetlerine başladı.
İlk olarak 1889 yılında, ünlü Fransız yazar Georges Ohnetın Volonte adlı eserini Meram adı ile çeviren Topuz, bu eserin çevirmen kısmına Bir Hanım takma adı ile imza attı. Tercümesi çok beğenilen ve Ahmet Mithat Efendi tarafından övgüyle bahsedilen Topuz, 1891 yılında, Ahmet Mithat Efendi ile beraber Hayal ve Hakkikat adlı romana imza attı. Kadın karakterin konuşmalarının tamamı Fatma Topuz tarafından yazılmış olsa da, roman Mithat Efendinin imzası ile yayınlandı.
Fatma Aliye Topuzun tamamen kendisinin yazdığı ilk roman, 1892 yılında yayınlanan Muhadarattır. Bu romanın ardından, Udi, Refet, Enin ve Levayih-i Hayat adlı dört roman daha yayınlayan Topuz, romanlarında bir kadının gözünden aşk, sevgi, evlilik gibi konuları yazan ilk yazarlardan birisi oldu.
1893 yılında, Ahmet Mithat Efendi tarafından kaleme alınan Bir Osmanlı Kadın Yazarının Doğuşu adlı eser, yazarın ününün büyük ölçüde artmasına neden oldu. 1914 yılında kaleme aldığı ve Meşrutiyet sonrası siyasal yaşamı eleştiren eseri Ahmed Cevdet Paşa ve Zamanı, yazarın kaleme aldığı son yapıt oldu.
Eserleri henüz yaşadığı dönemde Fransızca ve Arapçaya çevrilen Topuz, ayrıca Fransız yazar Emile Julliardın Doğu ve Batı Kadınları adlı kitabına yazdığı ve Fransız gazetelerinde yayınlanan eleştiri yazısı sayesinde, Fransada ünlü oldu.
Soyadı kanununun yayınlanmasının ardından Topuz soyadını alan Fatma Aliye Hanım, 13 Temmuz 1936 tarihinde, İstanbulda vefat etti ve de Feriköy Mezarlığında toprağa verildi.
Fatma Aliye Topuzun adı Beyoğlu ve Çankayada birer sokağa verilmiş ve 2009 yılında yayınlanan 50 TLlik banknotların üstünde resmi yayınlanmıştır.