• Web sitemizin içeriğine ve tüm hizmetlerimize erişim sağlamak için Web sitemize kayıt olmalı ya da giriş yapmalısınız. Web sitemize üye olmak tamamen ücretsizdir.
  • Sohbetokey.com ile canlı okey oynamaya ne dersin? Hem sohbet et, hem mobil okey oyna!
  • Soru mu? Sorun mu? ''Bir Sorum Var?'' sistemimiz aktiftir. Paylaşın beraber çözüm üretelim.

Ehl-i Sünnet Kelâmı

Üyelik Tarihi
30 Kas 2012
Konular
12,578
Mesajlar
16,017
MFC Puanı
2,330
Mutezile tarafından kurulan ve geliştirilen kelâm ilmine, baş*langıçta Sünniler ve Selef sürekli olarak karşı çıkmış, kelâm ilmini de, bu ilimle meşgul olanları da en sert ve ağır bir dille suçlamışdı.İbn Küllab Selefiye ile Mutezile arasında ortalama bir yol tut*muş, Selefiyeye uyarak Allah'ın sıfatlarını kabul etmiş, böylece Mu*tezileye karşı Selefiye ile birlikte vaziyet almış, diğer taraftan Allah'*ın fiillerini te'vil etmiş, bu suretle de Mutezileye yaklaşmıştı. îbn Küllab'ın ortaya attığı uzlaştırmacı ve ortalama yol yavaş yavaş müslümanlar tarafından benimsenirken; Eş'ari -Şerhu'l-Akâid'de anla*tılan-üç kardeş konusu hususunda tatmin ve ikna edilme*diği için hocası EbuAli Cübbaî (öl. 303/915) den ayrılmış, Sünnîlerin ve Selefilerin safına geçmiş, İbn Küllâb'ın başlattığı hareketin hara*retli bir savunucusu ve yayıcısı olmuştu. Eş'arî'nin başlattığı hareket süratle bütün İslâm dünyasına yayılarak bir Eş'ari mezhebi ortaya çıkmıştı. Bu mezhebin başlıca şahsiyetleri şunlardır:
I. Eş'ari (Ebu'l-Hasan Ali b. İsmail, öl. 330/941) Başlıca eserleri:
1. el-îbâne an usûli'd-diyane (Haydarabad, 1948),
2. Kitabu'1-luma' fi'r-red alâ ehli'z-zlya' ve'1-bida' (Beyrut, 1953),
3. İstîhsanu'1-havz fî ilmi'l-kelâm (el-Luma'ın ekinde),
4. Makalâtu'l-İslâmiyyin ve ihtilafu'l-musallin (Kahire, 1950, iki cild; mezhepler tarihi). (Eş'ari’ye ait eserlerin ve risalelerin ,tam bir listesi el-Luma'da verilmiştir).
Eş'ari, 260/873 tarihinde doğmuş, ömrünün 40 yıllık kısmını Mu*tezile mezhebinde geçirdikten sonra 300/912 tarihinde bu mezhepten ayrılmıştı. Eserlerinin önemli bir bölümünü Mutezile mezhebinde iken yazmıştı.
II. Bakillanî (Kadı Ebu Bekir Muhammed b.Tayyıb, öl. 403/1013) Eş'ari kelâmını akli ve ilmi delillerle temellendirmeye çalıştı.
1. et-Temhid ve'r-red ala ehli'1-ehva ve'1-bida' (Beyrut, 1957),
2. Kitabu'I-insaf (Kahire, 1950) isimli eserleriyle Eş'arî kelâmı*nın yayılmasına ve tutunmasına çalıştı.
III. Cüveynî (İmamu'l-Harameyn Ebu'l-Mealî, öl. 478/1085).
1. el-îrşâd ila kavâtı'i'l-edille fî usûli'l-itikad (Kahire, 1950),
2. eş-Şâmil fi usûli'd-din (Kahire, 1959),
3. el-Akîdetü'n-Nizamiyye (Kahire, 1948).
lV. Abdulkahir Bağdadî (öl. 429/1037).
1. Usûlu'd-din (İstanbul, 1928),
2. el-Fark beyne'l-firak (Kahire, 1948).
V. Ebu İshak İsferâ'inî (öl. 418/1027), Ebu Ca'fer Simnânî (öl. 444/1052), İbn Fûrek (öl. 400/1015).
İsimleri verilen müellifler ve eserler, Eş'arî kelâmının birinci dö*nemine ait başlıca kaynaklardır. Bu dönemdeki Eş'arî kelâmının baş*lıca hususiyeti, felsefeden ve mantıktan uzak kalışı, “yedullah” ve “vechullah” (Allah'ın eli, Allah'ın yüzü) gibi tabirlerin te'vil edilme*si cihetine gidilmemesidir.
Eş'ari kelâmına te'vil ilk defa Cüveynî tarafından sokulmuş, fa*kat Cüveynî son eseri olan el-Akîdetü'n-nizamiye'sinde bundan vaz*geçmiş, yaptığı işe pişman olmuş, ölürken: “Kocakarıların akidele*rinden ayrılmayın”, “ben Nişabur kocakarılarının akideleri üzere ölüyorum” demek suretiyle eski kelâmcıların yoluna bağlılığını ifade etmiştir.
Buraya kadar anlatılan kelâmcılar ve eserleri, kelâm tarihinin birinci dönemini teşkil ederler. Buna kudemanın kelâmı adı da ve*rilir. Eş'arî'yi müdafaa etmek için İbn Asakir (öl. 571/1176) tarafın*dan, Tebyinü kizbil-müfteri... (Dımışk, 1347/1928) isimli eserde ilk dönem Eş'ari kelâmcılan ve eserleri hakkında geniş malumat var*dır.
“Kudem┠sözü Mutezile kelâmcılannı da şümulüne alır.
VI. Gazali (Ebu Hamid Muharamed b. Muhammed, öl. 505/1111). Gazali kelâm tarihinde inkılab yapmış bir şahsiyettir. Onun için kendisinden Önceki kelâmcılara kudema (eskiler), sonrakilere ise müteahhirîn adı verilir. Gazali “in ' ikâs -ı edil1e“ yi, yani de*lilin bâtıl olmasından medlulün ve ispat edilmek istenen hususun da bâtıl olması gerekir, şeklindeki eski kelâmcıların prensibini reddet*miş, dine aykırı olan felsefî konuları red ve iptal maksadıyle kelâma almış,“mantık bilmeyenin ilmine güvenilmez”demek suretiyle de eski kelâmcıların haram saydıkları mantık ilmini Öğrenmenin öne*mini ve lüzumunu ifade etmiştir. Akaide ve kelâma dair olan şu eser*leri defalarca basılmıştır:
1. el-İktisad fil-itikad,
2. Kavâidu'l-akâid (İhya'nın birinci bölümü),
3. Tehâfutü'I-felâsife ve daha başka bir çok eseri.
4. er-Risâletu'1-kudsiyye fî kavâidi'l-akâid.
Gazali ile başlayan Eş'arî kelâmının yeni şekli, gittikçe felsefeye ve kelâma geniş yer vermiş, âyet ve hadisleri eskisine nazaran daha geniş ölçüde te'vil etmiş, böylece bir bakıma, Mutezilenin ortadan kalkmasından meydana gelen boşluğu doldurmuş, bir çok meselede en az Mutezile kadar akla dayanmış ve nasları te'vil etmiştir. Bu dönem kelâmı hakkında Şerhu'l-Akâid'in baş tarafında söylenen ve İbn Haldun tarafından Mukaddime'de tekrar edilen, çok isabetli tesbite göre sem'iyât bahsi olmasa kelâma dair yazılan eserlerle felsefeye dair yazılan eserleri birbirinden ayırd etmeye imkân olmayacak de*recede felsefe ile kelâm konu, ifade, üslup ve muhteva yönünden bir*birine karışmıştır.
Razî'den sonra felsefe kelâm âlimlerinin eline geçmiş, hatta med*reselerde bile resmen felseye okutulmaya başlanmıştı. Eskiden kor*kulan ve düşman bilinen felsefe artık ilgi duyulan ve önem verilen bir ilim olarak görülmeye başlanmıştı. Razi, Amidî, Kadı Beydavî, Taftazânî ve Cürcâni gibi sonraki kelâm âlimleri kelâma dair eser yazarken eski kelâm âlimlerinden çok filozoflara dayanmışlar ve onların tesirinde kalmışlardır. Böylece sonraki kelâmcılar, kelâmcı filozof haline gelmişlerdir. Zaman zaman felsefenin medreseden kapı dışı edildiğini, hele son devirde hiç önem verilmediğini de belirtme*liyiz.[3]
 
Üst