İçsel Ve Dışsal Komut Kavramları:

DOS işletim sistemi komutları, kullanıcı ile bilgisayar arasında iletişim sağlar. Bu iletişimde rol oynayan unsur, kullanıcının bilgisayarın anlayacağı dilden komutlar vermesidir. Bilgisayarın dos'u yüklemesiyle otomatik olarak belleğe yerleşen komutlara iç komutlar denir. Bunlar bilgisayar açıldıktan sonra kullanıcı tarafından kullanılabilmektedir.

Bellekte fazla yer kaplamadıklarından ayrıca bir dosya halinde saklanmamışlardır. Bellekte fazla yer kapladıklarından belleğe yüklenmeyen komutlara dışsal komutlar denir. Bunlar kendi adlarıyla anılır ve hemen çalışabilir dosyalar halindedirler. Dışsal komutların çalıştırılabilmesi için bu komut dosyalarının çalışılan ortamda veya her taraftan çalışabilmeleri için yol tanımları yapılmış olmalıdır.

İçsel Komutlar: (İnternal)

Cls: (Ekran temizleme)
DOS ekranında çalışırken daha önceki yazılan komutların ekrandan silinmesi için kullanılan komutur. DOS komutlarının tam olarak uygulanabilmesi için komut kabul satırının temiz olması yani yanlış yazılmış karakterlerin temizlenmiş ya da silinmiş olmalıdır. Cls komutunun kullanımı şu şekildedir: C:\> Cls enter bas. Dir: (Dizin ve dosya adlarını görüntüleme) Çalışılan disk veya diskette kayıtlı bulunan dizin ve dosyaların ad, uzantı, kapladıkları alan, oluşturuldukları tarih, oluşturuldukları saat bilgilerini isteyen komuttur. Yalnız başına kullanıldığında çalışılan disk veya diskette kayıtlı bulunan dizin ve dosyaların ad, uzantı, kapladıkları alan, oluşturuldukları tarih, oluşturuldukları saat bilgilerini listeler. Ayrıca sürücünün adını, seri numarasını ve çalışılan dizinin adını ekranda görüntüler.
Dir komutunun Anahtarları:
a) / (bölü) P
Bu anahtar dir/p şeklinde kullanılır. Bu anahtarın görevi, bulunduğumuz sürücü veya dizin içindeki dosya ve dizin isimlerini sayfa sayfa olarak göstermektir. Dosya ve dizin isimleri ekrana sığmadığı zaman sayfa sayfa olarak gösterilir. Sayfa sayfa gösterim esnasında ekran durur ve bir sonraki sayfaya geçmeniz için herhangi bir tuşa basmanızı bekler.
b) /w
Bu anahtar dosya ve dizin isimlerini sütunlar halinde ekrana listeler. Ekrana sığmadığında yukarı doğru kaydırarak diğer dizin ve dosya isimlerini sütunlanarak listelemeye devam eder.
c) /a
Bu anahtar dosya ve dizinlerin niteliklerini gösterir. Görmek istediğimiz niteliğe göre a harfinin yanına bazı harfler gelmektedir. Bunlar şöyledir: Gizli dosyalar için dir/ah, sistem dosyaları için dir/as, dizinler için dir/ad, sadece okunabilir dosyaları görebilmek için dir/ar, arşiv dosyalarını göstermesi için dir/aa, gizli özelliği olmayan dosyaları gösteren dir/a-h, sadece dosya isimlerini görüntüleyebilmek için dir/a-d, arşiv özelliği olmayan dosyaları görüntüleyebilmek için dir/a-a, hem okunur hem de yazılabilir dosyaları görüntüleyebilmek için dir/a-r, sistem dosyası özelliği olmayan dosyaları görüntüleyebilmek için dir/a-s.

ç) /o Bu anahtar dosya veya dizin isimlerini sıralamada kullanılır.

1- /on: Dosyaları adına göre A'dan Z'ye doğru sıralar.
2- /oe: Dosyaları uzantılarına göre A'dan Z'ye doğru sıralar.
3- /os: Dosyaları kapladıkları alanlara göre küçükten büyüğe doğru sıralar.
4- /od: Dosyaları bilgisayara kayıt tarihlerine göre küçükten büyüğe doğru sıralar.

d) /s Bu anahtar bulunduğumuz sürücü veya dizin içindeki diğer alt dizin ve dosyaları görüntülemeye yarar. Nerede bulunuyorsak oradan itibaren bütün dizin ve dosyaları görüntüler.

e) /b Bu anahtar sadece dosya ve dizin isimlerini görüntüler. Dosya ve dizinlere ait olan diğer bilgileri göstermez. f) /l Bu anahtar dosya ve dizin isimlerini ekrana küçük harflerle yazarak listeler.

Verify:

Yan bellek birimi üzerine yazılacak bilgilerin doğru olarak kayıt edilip edilmediğini kontrol eder. Bu komut bir anahtar komuttur. Eğer komutla birlikle On ifadesi kullanılırsa komutun işlevi aktif, Off ifadesi kullanılırsa komut işlevini pasif duruma getirir. Kullanımı: Verify on veya off enter

Copy:

Bir veya birden fazla dosyayı belirtilen yani gösterilen adrese kopyalar. Bu işlemin yapılması anında kopyalama yapılan ortamda aynı isimden dosya varsa yeni dosyanın burada bulunan dosyanın üzerine yazılıp yazılmayacağını uyaran bir mesaj alınır. Eğer bu mesaja olumlu yanıt verirsek yeni dosya burada bulunan dosyanın üzerine kopyalanır. Yanıtımız olumsuz olursa kopyalama işlemi iptal olur. Kullanımı:

1- Öncelikle komutumuzu yazarız ve boşluk tuşuna basarız.
2- Copy Kopyası çıkarılacak dosyanın dizinin bağlı olduğu sürücü adı ve yönlendirme karakteri iki nokta üst üste ve ayıraç karakteri ters-bölü karakterini koyarız.
3- Dosyanın bağlı olduğu dizin adı.
4- Kopyası alınacak dosya adı ve uzantısı,
5- Dosyanın kopyalanacağı hedef sürücü adı,
6- Hedef dizin adı.

Bu komutu uygularken pratik bir anımsama ise şöyledir: neyi nereye kopyalayacağımdır. Bu durumu ayrıntılı bir örnekle şöyle gösterelim: Kök dizininde bulunan trwe adlı dizinindeki ay_yıldız.txt dosyasını A sürücüsündeki bahar dizinine kopyalayalım. İzleyeceğimiz yol ise şöyledir:

Copy C:\trwe\ay_yıldız.txt A:\ayamutura\ay_yıldız.txt enter Eğer dosya ismini aynen koruyacaksak yeniden ay_yıldız.txt yazmaya gerek yoktur. ancak dosya ismini değiştireceksek A:\ayamutura\ bölümünü yazdıktan sonra yeni isim ve uzantıyı doğru olarak yazarak enter tuşuna basmalıyız. Bu işlem doğru olarak yapıldıktan sonra bir dosya kopyalandı diye bir mesaj alacağızdır. (1 File(s) copied.)
Copy komutuyla aynı sürücü veya aynı dizin içinde bulunan bir dosyanın ismini değiştirerek niteliği aynı bir ikinci dosyayı oluşturabiliriz.

Bunun için yapacağımız işlem şudur:

1- Komut yazılır: Copy

2- Örneği çıkarılacak dosyanın adı: Murat.txt

3- Dosyanın yeni adı: Ayşe.txt enter tuşuna basılır.

Başka bir değişle C sürücüsünde bulunan Okul adlı dizinin içinde bulunan Murat .txt dosyasından bir adet daha çıkartmamız gerekiyor. Bunu şu işlemle de yapabiliriz: Copy C:\okul\Murat.txt C:\okul\Ayşe.txt enter tuşuna basınız. Bu işlem bittikten sonra 1 file(s) copied. (1 dosya kopyalandı) şeklinde bir mesaj verecektir. Copy komutuyla yapabildiğimiz diğer bir işlem ise 2 veya daha fazla dosyayı birleştirerek yeni bir dosya oluşturmaktır. Bu işlemle genel olarak metin dosyalarını birleştirme yapabiliriz. Uzantısı bat, txt olan dosyaları birleştirebiliriz. Bu işlemi yaparken hangi dosyaya ek yapılacaksa o dosya sıralamada önce yazılır. Örneğin, Murat ve Şenay bir ödev üstünde çalışsın. Bu ödevin ilk 5 başlığının konularını Murat, diğer 5 başlığa ait konuları da Şenay yazsın. Yazma işlemi bittikten sonra dosyaları birleştirmek için şu işlemi uygulayacağız: Biz okul adlı dizin içinde bulunalım. Copy C:\okul\murat.txt+şenay.txt odev.txt enter tuşuna bas. Burada önce yazının ilk kısmını yazan Murat.txt önce yazıldı ve + (+ Bu işaret artı karekteridir.) işareti koyduk. Daha sonra Şenay.txt dosyasını hiç aralık vermeden artı işaretinden sonra yazdık. Boşluk tuşuna bastıktan sonra bu iki dosyanın birleşiminden ortaya çıkacak olan yeni dosyanın adını ve uzantısını yazdık. Bu işlemleri yaptıktan sonra elimizde yeni bir dosya oluşmuş olur.

Copy con:

Bu komutun yardımıyla bir satır editörü oluşturabiliyoruz. Bu satır editörüyle kısa metin dosyaları elde edebiliyoruz. Ancak ciddi yazılarımızı burada yazmak çok zor olmaktadır. Bu programda hareket olanağı çok iyi değildir. Bu komuttan daha çok toplu işlem dosyaları gibi kısa mesajlar içeren txt veya bat uzantılı dosyalar elde ederiz.

Kullanımı:

1- Öncelikle komutu yazarak boşluk tuşuna basarız: Copy con

2- Hangi sürücüde dosya oluşturacaksak o sürücünün adını, yönlendirme karakterini, ayıraç karakterini yazarız.

3- Hiç aralık vermeden dizin adını yazarız.

4- Hiç aralık vermeden ayıraç karakterini yazarız.

5- Yeni oluşacak dosya adı ve uzantısını yazarız. 6- son olarak enter tuşuna basarız. 7- Yazı yazma işlemimiz sona erdikten sonra F6 tuşuna basarız. Biz dosya adını daha önceden yazdığımız için sadece enter tuşuna basarız.

Örnek: C sürücüsünde bulunan belgeler adlı dizinde kullanım. txt adında bir programın hızlı kullanımını anlatan bir metin dosyası oluşturalım.

Bunun için izleyeceğimiz yol şöyledir:

Copy con C:\belgeler\kullanım.txt enter Bu komutu yazdıktan sonra kullandığımız ekran okuma programından herhangi bir geri bildirim alamayız. Ancak ekran okuma programının satır okutma tuşuna bastığımızda blank (boşluk) diyecektir. Artık satır editörü açılmış olur. Metinimizi yazarken satırın sonuna kadar beklenmez. Kısa satırlardan oluşan yazımızı yazma işlemi bittikten sonra bu dosyamızı disk-diskete kayıtetmemiz gerekmektedir. Bunun için öncelikle fonksiyontuşlarından f6 tuşuna basarız.

Program burada bizden dosya ismini girmemizi beklemektedir. Ancak biz dosya ismini komutu ilk çalıştırdığımız anda verdiğimiz için bu bölümü enter tuşuna basarak geçeriz. Enter tuşuna bastıktan sonra "1 file(s) copied" şeklinde bir mesaj gelecektir. Böylece dosyamız kopyalanmış olacaktır.

Del Silmek (delete):

Bu komutu kullanarak disketten veya diskten yada usb bellekten istenen dosya veya dosyaları silebiliriz. Bu komutla dosyalar tam anlamıyla disk ve disketten silinmiş olmazlar. Dosya veya dosyaların kayıtlı oldukları alanların serbestçe kullanılabileceği anlamına gelir. Ancak yeni bir dosya yazıldığında ilk olarak serbest kalan bu alanlar üzerine yazılır. Böylece önceden Del komutuyla sildiğimiz dosyalar tam olarak silinir. Eğer sildiğimiz dosyaları kurtarmak istiyorsak bu bölümde yeni dosya yazdırmamış olmamız gerekiyor.

Diğer önemli bir kuralda sildiğimiz dosyaların bağlı oldukları dizinin silinmemiş olması gerekiyor ya da dizinle birlikte dosyaların silinmemiş olması gerekiyor. Bu komutun kullanımı: Del sürücü adı, dizin adı, dosya adı ve uzantısı enter.

Eğer silmek istediğimiz dosya ve dosyaların bizim onayımızı aldıktan sonra silinmesini istiyorsak:

Del sürücü adı, dizin adı, dosya adı ve uzantısı /p enter.

Örnek: A sürücüsünde bulunan Sordum.txt dosyasını silmek istiyoruz.
Bunun için şu yolu izleyeceğiz: Del A:\sordum.txt enter tuşuna bas. Ya da bu silme işlemini yaparken kullanıcının onayını aldıktan sonra yapsın.

Bunun için izleyeceğimiz yol: Del A:\sordum.txt /p enter'a bas. Bu komutu girdikten sonra ekranda davullar. txt dosyasını silmek istiyor musunuz şeklinde bir mesaj belirecektir. Sizden Evet ya da hayır tuşuna basmanızı yani evet için Eğer kullandığınız DOS işletim sistemi Türkçe ise E tuşu, Eğer İngilizce ise Y tuşuna basılır. Hayır, seçeneğini seçecekseniz Türkçe için H tuşu, İngilizce ise N tuşuna basılır. Del komutuyla birlikte joker karakterler kullanılabilir. Eğer Del *.* komutu verilirse çalışılan dizindeki tüm dosyaların silineceğini belirten bir uyarı mesajı belirir. Size uygun seçenek seçildikten sonra işlem tamamlanır. Dikkat:

Bu komutu kullanırken çok dikkatli olunması gerekmektedir.

Özellikle joker karakterler kullanarak dosyaları toplu silebiliriz. Bu karakterleri kullanırken çok dikkatli olmamız gerekmektedir.

Ren: (Dosyaları yeniden adlandırma. ) = Dosya adlarını değiştirmekte kullandığımız komuttur. Rename (yeniden adlandırma) anlamına gelir.

Kullanımı:

1- Öncelikle komut yazılır:
2- Ren boşluk verilir,
3- Adı değişecek dosya adı ve uzantısı yazılır,
4- Boşluk tuşuna basılır,
5- Dosyanın yeni adı ve uzantısı yazılır,
6- enter tuşuna basılır.

Örnek:

Ren sordum.txt megaforum.txt enter. Eğer bilgisayardan herhangi bir hata mesajı almadıysak yaptığımız işlem doğru olmuştur anlamına gelir. Ancak eğer değiştirme işlemi sırasında dosya adı ve uzantısını yanlış olarak yazmış olsak dahi bu işlem gerçekleşir. Çünkü bu komut yazdığınız ad veuzantının ne olduğuna bakmaz sadece yaptığınız işlemin kurallarına uygun olup olmadığına bakar.

Md: (Make Directory)

Çalışan sürücü veya belirtilen sürücüde dizin oluşturan komuttur.

Kullanımı:

Md Sürücü adı, dizin adı enter.

Eğer sürücü adı vermeden yani yol tanımı yapmadan bu komut uygulanırsa çalışılan sürücü veya dizine verilen adla yeni bir dizin oluşturulur. Dizinler oluşturulurken dikkat edilmesi gereken kurallar dosyalara isim verirken geçerli olan kurallarla aynıdır. Dizinler bulundukları dizinlerin alt dizinleri olarak açılır. Aynı dizin içine birden fazla dizin açabileceğimiz gibi alt dizinler içinde de dizinler açabiliriz.

Örnekler:

Çalıştığımız sürücü C olsun. Md C:\okul enter. Bu dizin C sürücüsünde oluşur. Bu dizin içinde sınıf adında bir dizin daha oluşturabiliriz. Bunun içinde: Md C:\okul\sınıf enter. Sınıf dizinimiz C sürücüsündeki okul dizininin içinde oluşmuş olacaktır. Eğer istersek okul dizininin içindeki sınıf dizininin içine de bir veya birden fazla dizin oluşturabiliriz. Bunun içinde: Md C:\okul\sınıf\ders enter.

Böylece C sürücüsünde bulunan okul dizininin içindeki sınıf dizinine ders adında bir dizin daha oluşturmuş oluruz.Dizin oluştururken dizin oluşturacağımız sürücü veya dizin içinde olmamız gerekmiyor. Eğer yol tanımını doğru olarak yaparsak istediğimiz sürücü veya dizin içine yeni dizin veya dizinler oluşturabiliriz. Örnek: Biz C sürücüsünde ve okul adlı dizin içindeyiz. A sürücüsünde yeni bir dizin oluşturacağız.

Bunun için izleyeceğimiz yol: Md A:\dernek enter. Böylece biz C sürücüsündeyken A sürücüsünde bir dizin oluşturmuş oluruz. Aynı yolla oluşturduğumuz dizinin içine alt dizinlerde oluşturabiliriz.

Cd: (Change Directory)

Bu komut var olan dizinler içine girmeyi ve dizinler arasında hareket etmeyi sağlar.

Kullanımı: Cd sürücü adı hedef dizin adı enter.

Bu komutu kullanabilmek için yazdığımız dizinin bilgisayarımızda oluşturulmuş olması gerekiyor. Eğer dizin adını yanlış yazmışsak ya da o dizin bilgisayarda bulunmuyorsa bize "geçersiz dizin" şeklinde bir mesaj gelecektir.

Eğer komutu doğru olarak uygularsak: Cd C:\okul enter. Doğru olarak işlemi gerçekleştirdiğimizde C:\okul> şeklinde komut kabul ifadesi ekranda görülecektir. Okul adlı dizinin içindeyizdir anlamına gelir. Eğer sınıf adındaki dizinin içine girmek istiyorsak: Cd sınıf enter. İşlemin doğru olup olmadığı bilgisayarın bize vereceği mesaj veya komut kabul ifadesinden anlaşılır.

Eğer dizinden çıkmak istiyorsak cd.. şeklinde komut kullanılır. Bu işlemi yaptığımızda bulunduğumuz dizinden bir önceki dizine geliriz. Örneğin biz C:\okul\sınıf\ders dizinleri içinde bulunalım. Bu komutu kullandığımızda yani cd.. enter Bulunduğumuz ders dizininden sınıf dizinine geliriz. Eğer bulunduğumuz alt dizinlerden veya dizinden doğrudan kök dizine dönmek istiyorsak bu kez cd\ komutunu kullanırız. ( \ işareti ters bölü yani back slash anlamına gelmektedir.)

Rd (Remove Directory)

Bir dizini veya alt dizini silmek için kullanılır. Bu komut ile içi boş olan ve içinde olmadığımız dizinler silinir. Bu komutla sadece dizinler silinir. Dikkat edilmesi gereken silinecek dizinin içerisinde herhangi bir dosya ve dizin olmaması gerekir. Ayrıca sileceğimiz dizinin içinde olmamamız gerekmektedir.

Kullanımı: Rd sürücü adı dizin adı enter.

Örnek:

Rd C:\okul\sınıf enter. Burada okul dizini içinde bulunan sınıf dizinini silmiş oluyoruz. Diğer dos komutlarında olduğu gibi işlemlerimizi yaparken yol tanımına çok dikkat etmemiz gerekir. Eğer Rd komutu kullanılarak bir izin silinmek isteniyor ancak bize hata mesajı veriyorsa yapmamız gereken şey, dizinin içerisini kontrol etmek veya dizin ismini doğru olarak yazıp yazmadığımızı kontrol etmektir.

Ver: (Versiyon)

Kullandığımız Msdos işletim sisteminin uyarlama numarasını görüntüler. Amaç işletim sisteminin versiyon numarasını öğrenmektir.

Kullanımı: Ver enter

Örnek:

Ver enter Görüntü: Msdos version 6.22.

Type:

Dosyaların içeriğini görüntülemeye sahiptir. Bu komut yardımıyla ascii içerikli dosyaların içeriğini görüntüleyebiliriz. Eğer ascii kodlarıyla kodlanmamış dosyaların içeriklerini görüntülemeye çalışırsak ekrana okunamayacak karekterler şeklinde gelir.

Kullanımı:

1- Komut adı: Type
2- Boşluktan sonra sürücü adı, yönlendirme karekteri, ayıraç karekteri,
3- Hiç aralık vermeden Dizin Adı
4- Hiç aralık vermeden Dosya adı ve uzantısı
5- Hiç aralık vermeden enter tuşuna basınız.

Örnek:

Type C:\okul\odev.txt enter

Böylece odev adlı dosyanın içerisindeki yazıların ne olduğunu okuyabiliriz. Burada unutulmaması gereken, bu komutla sadece dosyaların içeriğini görüntüleyebiliriz, herhangi bir şekilde dosyanın içeriğine müdahale edemeyiz. Örneğin hayat.txt dosyasının içeriğini görelim: Type hayat.txt enter. Bu işlemi yaptıktan sonra Ascii kodlarıyla yazılmış dosyamızın içeriği karşımıza gelir: "Hayat bir çok zorluklarla doludur. Bu zorluklarla kimimiz mücadele eder, kimimiz de mücadeleden kaçarız. Ya da bazılarının yaptıkları gibi kendi beynimizi tatile gönderir başkalarının beyni ile yaşamayı tercih ederiz. Burada önemli olan birisinin veya birilerinin dayattıkları değil biz ne istiyoruz olmalıdır....Ve hayatın karanlık ve bunalık yüzü ile birden bire karşı karşıya kalıveririz."

More:

Type komutuyla dosyaların içeriklerini görüntüleme esnasında eğer azı ekranı taşıyorsa More komutunu Type komutuyla birlikte kullanırız. More komutu görüntülenen dosyayı ekran ekran bize gösterecektir. Yani eğer dosyamız dos işletim sisteminin bize tanıdığı ekran boşluğunu dolduruyor ve taşıyorsa More komutunun yardımıyla dosyayı bölüm bölüm ekranda görüntüleyebiliriz.

Kullanımı: Type hayat.txt | more enter

Bu komutu kullanırken more yazmadan önce bibar( | ) olarak söylenen işaret konur. Bu işareti iki yolla elde edebiliriz. Birincisi sağ tarafta bulunan alt tuşuna basarak büyüktür-küçüktür işaretini çıkarttığımız tuşlara birlikte basarak elde edebiliriz. İkincisi ise Ascii kodunu yazarak elde edebiliriz. Bunun için numlock tuşunun on konumunda olması gerekmektedir. Daha sonra sol tarafta bulunan alt tuşuna elimiz basılıyken numaratörden yararlanarak 124 yazmamız gerekecektir. Böylece bu işareti elde etmiş oluruz.

Path:

Bilindiği gibi çalışabilir dosyalarımız vardı. Bu çalışabilir dosyaların arama yolunu tanımlamakta Path komutu kullanılmaktadır.

Amaç: hangi ortam ve dizin olursak olalım istenilen çalışabilir dosyayı çalıştırmaktır.

Kullanımı: Path sürücü adı, dizin adı, enter

Örnek:

Path C:\GSM enter

Sonuç: C sürücüsünde bulunan GSM adlı dizinde bulunan (com, bat, exe) hemen çalışabilir dosyalar kök dizininde adları yazıldığında çalışırlar. Path komutu satırı olmadığında adı geçen dizinlerde bulunan hemen çalışabilir dosyaları çalıştırmak için ilgili dizine girmek ve sonrada dosya adını yazmak gerekecektir. Yol tanımı (path) yapmak her zaman bize zaman kazandıracak ve işlemleri daha çabuk yapabileceğiz.

Hemen çalışabilir dosyalara kök dizininden ulaşmak için bu komut genellikle Autoexec.bat toplu işlem dosyasına yazılır. Böylece bilgisayar her açıldığında otomatik olarak komut belleğe yüklenir. Çalışılan sürücüdeki yol tanımını görmek için Path enter komutu uygulanır. Böylece bellekteki yol tanımı ekrana gelir.

Prompt:

Ekranda görülen komut kabul ifadesini değiştiren komuttur.

Amaç:

Komut kabul ifadesinde istediğimiz ve gerekli gördüğümüz karakterlerin görüntülenmesini sağlamaktır.

Kullanımı: Prompt yeni ifade dolar işareti.

Komuttan sonra yazılan ifade ne olursa olsun ekranda komut kabul ifadesi olarak görülecektir. Değiştirilmediği sürece belleğe yerleşir. Bilgisayar kapanana kadar bellekte yüklü kalır ve etkinliğini korur.

Örnek:

Prompt trwe_2012 enter Böylece komut kabul ifadesi değişir.

trwe_2012 yazısı sürekli ekranda görüntülen C:\> ifadesinin yerini alır.

Değiştirmek için de aynı komut aynı şekilde kullanılır. Yeniden eski görüntüyü elde etmek için Prompt $p$g yazarak enter tuşuna basınız. (Burada $ karekteri Dolar işareti olarak kullanılmıştır.)

Görüntü tekrardan C:\> şekline dönüşecektir.

Prompt komutuyla kullanılabilen karekterler:

a) Ekranda sistem saatinin görüntülenebilmesi için $t şeklinde kullanılır.
b) Günün tarihini görüntüleyebilmek için $d şeklinde kullanılır.
c) Çalışılan sürücü dizini için $p şeklinde kullanılır.
ç) Versiyon numarasını görüntülemek için $v şeklinde kullanılır.
d) Versiyon ve sürücü görüntülemek için $n şeklinde kullanılır.
e) Büyüktür karekterini görüntülemek için $g şeklinde kullanılır.
f) Küçüktür karekterini görüntülemek için $l şeklinde kullanılır.
g) Eşittir karekterini görüntüleyebilmek için $q şeklinde kullanılır.

Vol: (Volume)

Diskete/usb belleğe verilen etiket ismini ve format esnasında verilen numarayı ekranda görüntüler. Kullanımı: Vol sürücü adı enter

Date: (Tarih)

Sistem tarihini verir ve değiştirmemizi sağlar.

Kullanımı: Date enter

Bu komuttan sonra ekranda şunlar yazacaktır:
Current Date Is Son 14/02/2019

Enter New Date ../../....

Önce gün sonra ay ve yıl yazıldıktan sonra enter tuşuna basarak yeni tarihi onaylamış oluruz.

Time: (Zaman)

Bu komutu yazarak enter tuşuna bastıktan sonra önce sistem saatini bize verir. Sonrasında yeni saati girmemizi ister.

Kullanımı: Time

Saat:dakika:saniye,sanisiye enter

Örnek:

Time enter
Current Time Is 10:01:21,56
Enter New Time ..:..:..,..

Bu komutu kullanırken öncelikle 24 saat üzerinden yeni saat bilgisini, 60 dakika üzerinden yeni dakika bilgisini, 60 saniye üzerinden yeni saniye bilgisini ve sanisiye bilgisini girdikten sonra enter tuşuna basarız.

Dışsal Komutlar: (External)

Tree:

Bu komutla, sürücüdeki, diskteki, disketteki dizin ve alt dizinler bir ağaç şeması halinde ekranda görülür.

Amaç: Belirtilen sürücüdeki dizinleri ve içindeki dosyaları şematik olarak görüntülemektir.

Kullanımı: Tree sürücü adı\dizin adı\dosya adı/f/a

Burada

F anahtarı her dizindeki dosyaların isimlerini verir.
A anahtarı hızlı bir yazılım sağlayarak kod sayfalarında bulunan grafik karekterlerin kullanılmasını sağlar.

Tree komutu yalnız kullanıldığında sadece dizinlerin şemasını görüntüler.

Örnek:

Tree enter yapıldığında sadece dizinlerin şemasını gösterir.

Deltree:

Bu komut belirtilen dizini ve dizinin içindeki tüm dizinleri silen komuttur. Del komutu yalnızca dosyaları silmekte kullanılırken, deltree komutu ile dizinleri ve dosyaları silebiliriz.

Amaç: Dizin ve içindeki dizin ve dosyaları topluca silmektir.

Kullanımı: Deltree sürücü adı, dizin adı enter

Deltree komutu uygulandığında ekrana silinecek dizin ile ilgili kullanıcıdan onay ister. Çünkü silme işlemi ne olursa olsun her zaman tehlikelidir. Deltree komutu ile dizin ve dizin içinde silinen dosyalar tekrardan kurtarılması mümkün değildir.

Örnek:

Deltree Yeni enter

Bu komutu uyguladıktan sonra ekrana Yeni dizini ve tüm alt dizinleri silinsinmi (E/H) şeklinde bir görüntü gelir. Dizinin silinmesi isteniyorsa E istenmiyorsa H tuşuna basılarak işlem sonuçlandırılır.

Undelete:

Bu komut, del komutuyla veya deltree komutuyla silinen dosyayı (disk- disketten) yeniden kurtarmaya yarar.

Uyarı: Deltree komutuyla eğer dosyayı dizinle birlikte silmiş iseniz kurtarmanız mümkün değildir.

Kullanımı: Undelete sürücü adı, dizin adı, dosya adı enter

Bir dosya silindiğinde hiç bir yazma veya sürücüden okuma işlemi yapmadan hemen undelete komutu kullanılmalıdır. Aksi taktirde dosyanın tam olarak kurtarılması mümkün olmayabilir.

Örnek:

Undelete C:\okul\yazı.txt enter

Bu dizindeki daha önce silinmiş dosya varsa arayarak bunlar kurtarılacaktır. Del komutuyla silme işleminde dosyaların adının yalnızca ilk karekterleri silinir. Undelete bu dosyaları bularak kurtarır. Komut verildikten sonra ekranda silinen dosyanın ilk karekterinin yerine ? (soru işareti) karekteri gelerek dosyanın geri kalan kısmı görüntülenir. Daha sonra bu dosyayı kurtarmak isteyip istemediğimiz sorulur. Kurtarılacak bir dosya ise Y (yes) değilse N (no) seçeneği girilir. Y seçeneği girildiğinde bizden kurtarılacak dosyanın ilk karekterini yazmamız istenmektedir. İlk karekteri yazdıktan sonra "dosya kurtarma işlemi başarıyla tamamlandı." Şeklinde bir mesaj gelecektir. Eğer undelete komutunu bütün dosyaları kurtarmak için kullanmışsak dosyalar teker teker kurtarılacak ve her dosyanın kurtarılması esnasında kullanıcıdan onay istenecektir. Tercih edilen (Yes ya da No) seçeneğe göre işlem yapılır.

Sys: (System)

Msdos işletim sistemi sürekli geliştirilmekte ve yenilenmekteydi. Kullanılan Dos işletim sisteminin eskimesi nedeniyle yenileşmek, güncelleşmek isteyebiliriz. Yeni versiyon işletim sisteminin dosyalarını bilgisayara yüklenmesini sağlayan komut idi.

Kullanımı: Sys sürücü adı enter

Bu komutla Sys uzantılı sistem dosyaları ve command.com dosyaları bilgisayara yüklenir. Sistem dosyaları özel dosyalar olduklarından kopyalama komutlarıyla bilgisayara yüklenmezler. Sys komutuyla sistem disketleri oluşturulabilir.

Diskcopy:

Bir diskette/disk/usb bellek'te bulunan dosyaların tamamı başka bir diskete kopyalamak için kullanılır. Diskcopy yapılacak disketlerin/disklerin/usb belleklerin kapasiteleri aynı olmalıdır. Eğer diskcopy yapacağımız disket formatlı değilse diskcopy komutu bu işlemide yaparak disketi kopyalama işlemini tamamlar.

Amaç: Disketleri bire bir kopyalamaktır. Kısacası disketin fotokopisini çıkarmaktır.

Kullanımı: Diskcopy sürücü adı sürücü adı enter

Burada dikkat edilmesi gereken durum, eğer bilgisayarınızda ikinci disket sürücünüz yoksa komuttan sonra sürücü adları yerine A: A: ifadeleri gelmelidir. İkinci sürücünüz varsa bukez komuttan sonra A: B: ifadeleri yazılır. Ancak artık ikinci disket sürücü kullanılmamakta olduğundan biz komuttan sonra A: A: yazarak enter tuşuna basacağız. Bu komut sadece disketleri bire bir kopyalamaya yarar. Sabit diskler disketlere kopyalanamaz. (usb bellek hariç)

Bir program ya da metin disketinin bir örneğini çıkartmak istediğimizde şu yolu izleyeceğiz: Öncelikle program disketini disket sürücüye yerleştireceğiz. Daha sonra Diskcopy A: A: yazarak enter tuşuna basacağız.

"Kaynak disketi yerleştirin devam etmek için bir tuşa basın" şeklinde mesaj gelecektir. Kaynak disketi sürücüye yerleştirdikten sonra herhangi bir tuşa basılır. Bilgisayar tarafından disket okunarak belleğe alınır. Okuma işleminden sonra ekrana aşağıdaki mesaj gelir. "A sürücüsüne hedef disketi yerleştirin. Devam etmek için bir tuşa basın. "Kaynak disketi çıkararak, boş disketimizi A sürücüsüne yerleştirdikten sonra herhangi bir tuşa basarız. Belleğe okunan bilgiler diskete yazılmaya başlayacaktır. Bu işlem bittikten sonra "kopyalanma bitti. Başka kopyalanacak disket var mı (E/N) " şeklinde mesaj gelecektir. Tercih ettiğimiz seçeneğe göre disket kopyalama işlemi tamamlanmış olacaktır.

Xcopy:

Bir disketten bir diskete veya bir diskten bir diske dosya veya dosyaları, alt dizinleri, bunların içinde bulunan alt dizin ve dosya veya dosyalarla kopyalayan komuttur. Amaç: İstenen sürücüden belirtilen dizin ve alt dizinleri ya da dosya-dosyaları başka bir sürücüye kopyalamaktır.

Kullanımı: Xcopy sürücü adı dizin adı dosya adı daha sonra gidecek hedef sürücü dizin ve dosya adı enter

Bu komutla en çok kullanılan anahtar /s olmaktadır. Belirtilen dizini tüm alt dizinleriyle ve dosya-dosyalarıyla birlikte kopyalamak için kullanılır.

Örnek:

Xcopy/s C:\okul\*.* A:\okul enter Böylece C:\okul dizininde bulunan tüm dosya ve alt dizinleri A:\okul dizininin içine kopyalar.

1- /v: Kopyalama işleminin doğru olup olmadığını kontrol eder.
2- /a: Arşiv nitelikli dosyaları kopyalamakta kullanılır.
3- /e: Boş olan alt dizinlerinde kopyalanmasını sağlar. Dikkat: /e anahtarı /s anahtarı ile kullanılmaz.
4- /p: Kopyalanacak her bir dosya için onay ister.
5- /w: Xcopy kopyalama işlemine başlamadan,

"Press eny key when ready to start copying files" şeklinde bir mesaj gelir. Bu mesajda Kopyalama işlemini hazır olduğunuzda bir tuşa basarak başlatınız demektedir. Herhangi bir tuşa basmanız durumunda kopyalama işlemi başlayacaktır.

Move:

Bu komuttan, dizinlerin adlarını değiştirmek ve dosyaları bir ortamdan başka bir ortama taşımak için yararlanmaktayız. Move kelime olarak taşıma anlamına gelir. Dosya taşıma amaçlı kullanımı: Move sürücü adı dizin adı dosya adı bunları yazdıktan sonra gidecek hedef adresin tanımı yapılarak yani sürücü adı dizin adı dosya adı enter tuşuna bas.

Örnek:

A sürücüsünde bulunan deneme adlı dizindeki oku.txt adlı dosyayı C sürücüsündeki belgeler adlı dizine taşıyalım.

Bunun için şu yolu izlememiz gerekecektir:

Move A:\deneme\oku.txt C:\belgeler\oku.txt enter bas.

Böylece komut uygulandıktan sonra parantez içinde O.K) yani tamam seçeneği çıkacaktır. Eğer işlem yanlış olmuşsa hata mesajı ekranda belirecektir. Sonuç olarak A sürücüsünde bulunan oku.txt dosyası oradan alınarak C sürücüsündeki belgeler adlı dizine konmuş olur. Move komutuyla dizinlerin adlarını değiştirebilmekteyiz.

Kullanımı: Move sürücü adı dizin adı, sürücü adı dizin adı enter bas.

Örnek: C sürücüsünde bulunan okul dizininin adını değiştirmek istiyoruz. Bunun için şu yolu izleyeceğiz: Move C:\okul C:\dernek enter bas. Böylece okul dizininin adı dernek olarak değişmiştir.

Mem: (Memory)

Bilgisayarın kullanılan ve kullanılmayan boş hafıza miktarının yanısıra, program yerleştirilen ve yerleştirilmeyen yerleri gösterir. Mem komutuyla birlikte /c anahtarı kullanıldığında bellekte yüklü olan programların listesini ve bellekte ne kadar yer kapladıklarını gösterir.

Kullanımı: mem enter diğer kullanımı Mem/c enter

Format: (Biçimlendirme)

Yeni alınmış ya da eski bir disketi Dos işletim sisteminde kullanabilmek için biçimlendirilmesini sağlayan komuttur. Formatlama işlemleriyle disk veya disketler yeniden kullanılabilir hale getirilebilmektedir. Disk-disket formatlanırken eski bilgiler silinir. Bu nedenle disk-disketleri formatlarken iyi kontrol ettikten sonra komutu uygulamak gerekir.

Kullanımı: Format sürücü adı /s/b/v/q/u/c/f: disket kapasite enter

a) /s: Formatlanan diskete Dos işletim sisteminin sistem dosyalarını yükler.
b) /b: Dos sistem dosyalarının daha sonradan yüklenebilmesi için disk-diskette yer ayırır.
c) /q: Formatlama işlemini hızlı olmasını sağlar.
ç) /f: Formatlanan disketin kapasitesini bilgisayara girmeye yarar.
Eğer formatladığımız disketimiz 720 kb'lık disket ise /f:720 şeklinde yazarız.Eğer 1.44'lük disketse /f:1440 yazarız.
d) /u: Disketteki tüm bilgilerin silinmesini sağlar. Bilgilerin kurtulması mümkün değildir.
e) /c: Disket üzerindeki bozuk alanların düzeltilerek formatlanmasını sağlar.
f) /v: Disk veya diskete hacim etiketi verilmesini sağlar.

Formatlama işlemi:

Formatlanacak disket hazırlanır. Format A: yazılır ve enter tuşuna basılır.

Ekrana aşağıdaki mesaj gelecektir: A sürücüsüne yeni disket yerleştirin ve devam etmek için enter tuşuna basın. Bu mesajdan sonra disket sürücüye yerleştirilir ve enter tuşuna basılır. Formatlama işlemi tamamlandıktan sonra bilgisayar diskete isim vermemizi bekler. (En az 0 en fazla 11 karekter olmalı.) Daha sonra ekrana disketle ilgili bilgiler gelmektedir. Burada disketin kapasitesiyle ilgili bilgilerin yanısıra diskette eğer bozuk alanlar varsa bunlarla ilgili bilgiler de verir. Sonrasında başka formatlanacak disket var mı yok mu şeklinde bir soru ekranda belirir. Tercih edeceğimiz seçeneğe göre işlemimizi sonuçlandırırız. Dikkat: /s ve /b parametreleri birlikte kullanılmaz. Diğer paremetreleri birlikte kullanabilirsiniz.

Unformat:

Önceden biçimlendirilmiş disketin eski haline getirilmesi yani format işleminin geri alınması işlemini gerçekleştirir. Dikkat: Eğer formatlama işlemi esnasında /u anahtarı kullanılmışsa formatı geri alma işlemi gerçekleşmez.

Kullanımı: Unformat sürücü adı /j /u /test/p a) /j: Unformat komutuyla tek başına kullanılır.

b) /u: Miror dosyasını kullanmadan disketi kurtarır.
c) /test: Bilgilerin nasıl kurtarılacağını ve düzenleneceğini gösterir.
Ç) /p: Ekrana gelen mesajları yazıcıdan alır.

Komut uygulandıktan sonra bilgisayar bizden kurtarma işlemini gerçekleştirmek için disketi sürücüye yerleştirmemizi ister ve hazır olduğunuzda enter tuşuna basınız der. Sonrasında çıkacak olan mesajlara Y (yes) seçeneğiyle yanıt verdiğinizde biçimlendirdiğiniz disketteki bilgiler kurtarılacaktır.

Chkdsk: )Disk Kontrol)

Disk/usb bellek ya da disketimizi kontrol etmemizi sağlayan komuttur. Okunmaz ve yazılmaz alanları tespit ederek kullanılır hale getirmeye çalışır.

Kullanımı:

Chkdsk Sürücü adı dizin adı,dosya adı /f /v enter

/f anahtarı disketteki hatalı alanları belirleyerek temizler ve kullanılabilir hale getirmeye çalışır.
/v disketteki hatalı dizin ve dosyaları tesbit eder ve bunlarla ilgili bilgi verir.

Scandisk:

Bu komutun çalıştırdığı program disk-disket analizi yapar ve kontrol eder.
Bozuk alanları bulur ve düzeltilebilecek tüm alanları onarır. Chkdsk komutunun başaramadığı problemlerde kullanılır. Chkdsk komutunu kullandığınızda son kısmında verilen mesajda Scandisk yapmanız önerilmektedir. (Not: Bu komut Windows XP'de kaldırılmıştır.)

Kullanımı: Scandisk sürücü adı /all/autofix/surface

a) /all: Gösterdiğimiz sürücüde kurulu tüm dizinleri kontrol eder.
b) /autofix: Tesbit ettiği hataları otomatik olarak onarır.
c) /surface: Yüzey taraması yapar.

Attrib:

Dosyalara özellik veren veya özelliklerini kaldıran komuttur. Aynı zamanda dosyaların özelliklerini görüntülemeye yarar.

Kullanımı:
1- Komut yazılır, boşluğa basılır: Attrib
2- Dosyaya verilecek niteliğe göre eksi veya artı karekterleri yazılır
3- Hiç aralık vermeden eksi-artı karekterinden sonra özellik simgeleri
4- Sürücü adı, yönlendirme karekteri, ayıraç karekteri,
5- Hiç aralık vermeden Dizin adı, ayıraç karekteri,
6- dosya adı ve uzantısı enter

a) +r: Tanımlanan dosyayı yalnız okunabilir özelliği verir. Bu özellik dosyaya verildiğinde dosya ile ilgili işlemlerin yapılması engellenmektedir. Yani disya silinemez, dosya verileri içine herhangi bir veri eklenemez ya da çıkarılamaz.
b) -r: Dosyalara sadece okunabilir özelliğini kaldırmak için kullanılır. c) +a: Dosyaya arşiv özelliği verir. Dosya bu şekildeyken okunabilir, yazılabilir ve silinebilirdir.
Ç) -a: Dosyanın arşiv özelliğini kaldırır.
d) +s: Dosyaya sistem dosyası özelliği verir.
e) -s: dosyanın sistem dosyası özelliğini kaldırır.
f) +h: Dosyayı bulunduğu dizin içerisinde gizler. Normal listeleme esnasında görülmez. g) -h: Dosyanın gizlilik özelliğini kaldırır.
Ğ) /s: Bu anahtarın kullanılmasıyla alt dizinlerdeki dosyalarıda işleme tutar.

Örnek1:

Attrib +r C:\okul\*.txt enter Okul dizini içinde bulunan txt uzantılı dosyaları sadece okunur hale dönüştürür. (R harfinden önce kullanılan + karekteri artı karekteridir.)

Örnek2:

Attrib +h C:\sınıf\B*.txt enter Burada komut, Sınıf dizini içinde bulunan B harfi ile başlayan bütün txt dosyalarını gizler. (B harfinden sonra kullanılan karekter * yıldız karekteridir.)

Örnek3:

Attrib -r -s -h -a C:\okul\*.* enter Burada komut okul dizini içinde bulunan tüm dosyalara daha önceden verilmiş özellikleri iptal etmektedir.

Label: (Etiketleme)

Disk veya disketin etiket ismini değiştirir ya da oluşturur.

Kullanımı:

Label sürücü adı etiket adı enter Burada disket veya disk adı en fazla 11 en az 0 karekter olabilir.

Örnek: A sürücüsündeki disketimizin adı yedek 1 olsun. Bunu değiştirmek istediğimizde şu yolu izleyeceğiz: Label A: enter bas. Bu işlemi yaptıktan sonra bilgisayar bize önce eski isimi okuyacaktır. Daha sonra değiştirmek istiyorsak en fazla 11 karekterden oluşan yeni isimi girmemizi ister ya da enter tuşuna tekrar basarak herhangi bir değişiklik yapmadan işlemi sonlandırmamızı ister. Eğer isimi değiştireceksek en fazla 11 karekterden oluşan isimi yazarak enter tuşuna basarız. Bu işlemi şu şekilde de yapabiliriz: Label A: trwe_2012 enter bas.

Toplu İşlem Dosyaları: (Batch file)

Çok sık olarak kullanılan komutların biraraya getirilmesiyle oluşturulan dosyaya Toplu İşlem Dosyası denir. Toplu işlem dosyalarının uzantıları Bat olmak zorundadır. Toplu işlem dosyaları Autoexec.bat ve diğerleri olmak üzere ikiye ayrılır. Autoexec.bat dosyası içerisindeki komutlar, bilgisayar açıldığında kendiliğinden uygulanır. Diğer toplu işlem dosyaları ise, isimleri ile çağırılır ve ancak isimleri yazıldığında çalışırlar. Toplu işlem dosyalarının içerisinde Dos komutlarının yanı sıra toplu İşlem Dosyası özel Toplu işlem komutları kullanılır.

Toplu işlem dosyalarında kullanılan komutlar ise şunlardır:

1- Echo: Ekrana mesaj gönderir. Kullanımı: Toplu işlem dosyası oluştururken ekranda istediğiniz mesajın görüntülenmesini istediğinizde bu komut kullanılır:

2- Örnek: echo "Program kuruldu"

Echo off: Dosya içerisinde yazdığımız komut satırlarının ekranda görüntülenmesini engeller.

Kullanımı: Görüntülenmesini istemediğimiz komut satırından önceki satırda @ (ed) işaretini satırın başına yazarak hiç aralık vermeden echo off yazarak bir sonraki satıra geçeriz.

3- Echo on: Dosyamızda echo on komutunu kullandığımızda bundan sonraki komut satırları ekranda görüntülenecektir.

4- Pause : Toplu işlem dosyası pause komut satırına geldiğinde klavyeden bir tuşa basana kadar yaptığı işlemi durdurur. Herhangi bir tuşa basmamız halinde işlemine kaldığı yerden devam eder.

Şimdi bir toplu işlem dosyası örneği yazalım:

EK NOTLAR:

DOSKEY

DOS’ta bütün komutları klavyeden girmemiz gerekir. Her sefer uzun uzadıya komut yazmak bazen skıcı olabilir. Bunun yerine Doskey programını bilgisayar açılırken bir kez çalıştırarak DOS’un yazdığiniz komutları hatırlamasını sağlayabilirsiniz. Bu programı bilgisayarın her açılışında çalıştırabilmek için Autoexec.bat dosyasına yazabilirsiniz.

Bu dosya içine

C:\windows\command\doskey

satırını ekleyin. Bundan sonra yukarı ve aşağı tuşlarını kullanarak daha önce yazdığınız komutlara kolayca ulasabilirsiniz.DOS ortamında iken DOSKEY.COM programini çalıştırmak için bu dosyanın bulundugu dizin içine gidilir ve adı yazılarak enter tusuna basılır.

EDIT

DOS’ta dosyaları düzenleme ve olusturma için Edit programını kullanabilirsiniz. Bu program vasıtası ile dosyalarınızı açıp değişiklikler yapabilirsiniz. Bu programin ismi EDIT.COM ‘dur.

Edit Autoexec.bat

Yazarak autoexec.bat dosyasında değisiklikler yapabilirsiniz.

Windows Çalıştır Kutucuğu'na ;

C:\Windows\System32\edit.com

yazın.

Ekran Görüntüsü:




Ek Bilgi:

Her MS-DOS kullanıcısı, az da olsa, bir EDİTÖR kullanmayı bilmelidir. AUTOEXEC.BAT, CONFIG.SYS dosyalarında zaman zaman da olsa değişiklik yapmanız gerektiğinde yardım istemek zorunda kalmamanız için en az bir editör kullanmayı bilmeniz gerekir. MS-DOS EDITOR (kısaca EDIT) sanırım bu iş için en uygun olanıdır.

Özellikleri;

• Portatiftir.
• Bilinen her dildeki karakterleri kullanabilir.
• Grafik kavramların tümünü destekler.
• 1 puntodan 945.527.876 puntoya kadar tüm yazı stillerini destekler.
• Enerji kesintilerinde belleğinde bir kayıp olmaz.
• Kullanımı çok kolay öğrenilir.
• Hareketli parçaları olmadığı için son derece güvenilir bir çalışması vardır.

MS-DOS EDIT programını başlatmak için kullanılan komuttur. Kullanım amacı basit metin dosyaları yaratmak, bunlar üzerinde değişiklik yapmaktır. EDIT programı bir kelime işlemci değildir ancak basit bir kelime işlemci gibi de kullanılabilir.


FDISK (HARDDISK BÖLÜMLEME)

Bu programı bilinçsiz olarak asla kullanmayın. Harddiskinizdeki bütün bilgilerinizi yok edebilirsiniz. Bu program harddiski birkaç parçaya ayırmaya, birkaç bölüm varsa aktif olacak bölümü (sistemin açılacağı bölümü) belirlemeye yarar. Bu programın ismi FDISK.EXE ‘dir.
Eğer yeni bir harddisk aldıysanız bu programi kullanarak harddisk üzerinde bölümler oluşturabilirsiniz. Her harddiskte en az bir bölüm olusturulması gerekir. Fdisk ile harddisk bölümlendikten sonra harddiskteki her bölümün formatlanmasi gerekir.

FC(DOSYA KARŞILAŞTIRMA)

FC ile iki dosyayı karşılaştırarak farklılıkları görebilirsiniz.

FC BirinciDosya IkinciDosya

şeklinde kullanilir. Bu komut daha çok farklı isme sahip iki dosyanın veya farklı dizinlerde bulunan ayni isimli dosyaların ayni olup olmadığını karşılaştırmak için kullanilir. Bu programın ismi FC.EXE’dir.

SMARTDRV (HIZLI DISK)

Smartdrv komutu harddiskten okuma ve yazma hizini artirmak için Windows’95 den önce kullanilan bir programdir. Windows-95 bu programa ihitiyaç duymadan ayni isi yapar.

Bu tip programlara cache (ön bellek) programlari denir. Bir program harddiskten bilgi okumak istediginde smartdrv bu bilgiyi okur ve programin bundan sonrakileri de okuyacagini farz ederek bir miktar fazladan bilgiyi de okuyarak bellege alir. Program bu bilgileri de istediginde harddiske tekrar gitmeden bellekten alir. Yazarken de böyledir. Program direk harddiske yazmaz. Bunun yerine smartdrv’in ayirdigi bellek bölgesine yazar. Smartdrv bu bilgileri uygun bir zamanda harddiske yazar. Bu islemler harddisk erisimini minimuma indirgedigi için programlarin çalisma hizlarini önemli ölçüde arttirir. Ancak bellekte de oldukça büyük bir yer isgal eder.

DOS programlarinizi DOS modunda çalistiracaksaniz SMARTDRV yazarak ön bellegi aktif hale getirebilirsiniz. Smartdrv toplam bellek miktarina bakarak uygun büyüklükte bir ara bellek olustururdu.Smartdrv harddisk için hem okuma hemde yazma islemlerinde ara bellegi kullanir. Disket ve CD-ROM larda ise sadece okuma için önbellek kullanilirdi.

EMM386( GENISLETILMIS BELLEK YÖNETICISI)

Üst bellegin daha iyi kullanilmasini saglar ve EMS bellek olusturmak için de kullanilir. Config.sys dosyasinda Device satiri ile Himem.sys ‘den sonra kullanilir.

Bazi programlar özellikle de oyunlar EMS bellek ile çalisirlar. Emm386 ‘yi asagidaki gibi kullanarak EMS bellek olusturabilirsiniz.


EMS bellek miktarini da belirlemek istiyorsaniz Ram parametresinden sonra bellek miktarini Kb cinsinden yazabilirsiniz.

Örnegin 512 Kb EMS bellek olusturmak için


MSCDEX(DOSYA YÖNETICISI)

DOS altinda CD-ROM sürücünüzü kullanabilmek için Cd-romunuzun sürücü programini Config.sys dosyasinda Device satiri ile yükledikten sonra Mscdex programini da Autoexec.bat programindan aktif hale getirerek Cd-rom sürücünüzü kullanabilirsiniz.

Örnegin Cd-rom sürücünüzün dosyasi CDDRV.SYS olsun. Bunu Config.sys dosyasinda asagidaki gibi yazdiktan sonra

Autuexec.bat dosyasinda da

REM

Config.sys ve Autoexec.bat dosyalarinda çalistirilmasini istemediginiz satirlarin basina Rem yazarak bu satirlari devre disi birakabilir ve rem ile baslayan açiklama satirlari yazabilirsiniz.
Display.sys programi ekranda gösterilecek olan karakterlerin karakter setini belirler. Türkçe karakter setini kullanabilmek için gereklidir.
Zamani, para birimini göstermede, karakterlerin siralandigi düzeni belirlemede ve dosya adlarinda hangi karakterlerin kullanilabilecegini belirlemede ülkelere özgü ayarlarin kullanilmasi için Country komutu config.sys dosyasinda yukaridaki gibi kullanilir. Türkçe ayarlar için yukaridaki parametreler kullanilmalidir.
Autoexec.bat

Simdi de autoexec.bat dosyasinda bulunabilecek bazi ayarlar ve yüklenebilecek bazi programlari taniyalim.

Bu dosyayi bilgisayarin açildigi diskin ana dizininde bulabilirsiniz.
Edit Autoexec.bat

Yazarak düzenleyebilirsiniz.

@Echo off
Autoexec.bat dosyasi çalisirken, dosyadaki komut satirlarinin görüntülenmesini engeller.
Bir programi çalistirmak için ismini yazdiginizda önce bu program komutu yazdiginiz dizinde aranir. Bu dizinde yoksa Path ile belirtilmis dizinlere de bakar. Burada bulursa çalistirir.Kullandiginiz programlarin yollarini Path satirina ; karakteri ile birlikte yukaridaki gibi ekleyerek o programlari kolayca çalistirabilirsiniz.

Microsoft Disk Operating System(Microsoft Disk İşletimi)[En Genel Detaylı Son Anlatımlı Makale]
**************************************************************************************************************************
Ms-dos komutları ;

ASSOC / Dosya ortaklıklarını görüntüle.
AT / Programları ve komutları uygulamak için zamanı ayarla.
ATMADM / Windows ATM sağrı yöneticinin gördüğü adresleri ve bağlantıları listele
BREAK / CTRL + C'i Etkinleştir / devre dışı bırak
CACLS / ACL dosyaları göster ve değiştir
CALL / Grup dosyasını diğer grup dosyasından çağır.
CD / Rehberi değiştir.
CHCP / Uluslar arası klavye ve karakter bilgilerini ilave et
CHDIR / Adresi değiştir.
CHKDSK /FAT diskdeki hataları tara.
CHKNTFS / NTFS disk'deki hataları tara
CLS / Ekranı temizle.
CMD / Komut satırını çalıştır.
COLOR / Ön plan resmini değiştir.
COMP / Dosyayı sıkıştır.
COMPACT / Dosyayı sıkıştır,aç,.
CONTROL / Ms-dos da denetim masası simgelerini aç
CONVERT / FAT'i NTFS'e dönüştür
COPY / Bir yada daha fazla dosyayı öteki konuma kopyala
CTTY / Bilgisayarın giriş çıkış aygıtlarını değiştir
DATE / Sistem tarihini görüntüle,değiştir
DISKCOMP/ Disk'i diğer bir disk ile karşılaştır
DRIVPARM / Asıl aygıt sürücülerinde yeniden yazmayı etkinleştir.
ECHO / Mesajları göster ,etkinleştir ve devre dışı bırak
EDIT / Dosyayı görüntüle ve değiştir.
EDLIN / Dosyayı görüntüle ve değiştir.
EMM386 / Genişletilmiş hafıza yöneticisini görüntüle
ENABLE / Konsol geri alma komutunu etkinleştirme ve devre dışı bırakma
SCANDISK / disk taramayi calistir.
QBASIC / Qbasic i ac.
RENAME / yeniden adlandir.
RMDIR /bos klasoru sil.
SHUTDOWN/ bilgisayarı kapat
SMARTDRV / geleneksel ve genişletilmiş hafıza için disk hafızası olustur
SORT / kisa giris ve cikislari goster
SWITCHES/ ms-dos a fonksyion ekle,kaldır.
SYS / Sistem saatini disk sürücüsüne yükle
TIME / sistem saatini goster,ayarla.
TITLE / ms-dos penceresindeki basligi degistir
TRACERT / karsidan gelen network paketlerinin yolunu goster
TREE / Disk'in yuzeysel agacini goster
TYPE / Dosyanin icerigini goruntule
UNDELETE / silinemeyen dosyalari silvisuall
UNFORMAT / bicimsiz disk surucusu.
UNLOCK /Disk'in klitini ac.
VER / Versiyon bilgisini goster.
VERIFY / diske yazmak gerektiginde karar vermeyi etkinlestir yada devre disi birak.
VOL / cilt bilgisini goster
XCOPY / Başka bilgisayarlardan çoklu dosyaları kopyala
TRUENAME/ dizinde var olan kişileri gösterir
TASKKILL / ihtiyaç duyulmayan uygulamaları kapat
SETVER - ms-dos version unu degistir.
SHARE - dosyalari palasabilme yetenegini yukle,devredisi birak.
SCANREG - kayit defterindeki hatalari tara ve geri yukle.
ROUTE - windows agindaki rota tablosunu goruntule ve degistir
RUNAS - baska bir bilgisayardaki programi etkinlestir.
PRINT - dosyayada resmi print et
PROMPT - ms-dos u goster ve degistir
PING - test amacli diger ag bilgisayarina bilgi gonder
POPD - agdaki rehberi degistir.
NET - ag ayarlarini guncelle ve onar
NETSH - degisebilen ve degismeyen network bilgisini goster com
NETSTAT - TCP/IP ag protokolu bilgisini ve istatistigini goruntule.
NLSFUNC - ulkeye ozgu bilgileri goster
NSLOOKUP - agdaki yada alandaki ip adresini goster
PATH - bilgisyardaki gizli dosya yerlerini goster ve yerini ogren
PATHPING - ag daki gizli dosya yerlerini goster ve yerini ogren c
MOVE - dosyanin yerini degistir.
MSAV - ilk microsoft virus hizmeti.
MSD - Tanimlama hizmeti.
I FSHLP.SYS - 32-bit dosya yoneticisi.
I PCONFIG - ag aygiti ayarlarini goster ve degerleri goruntule
KEYB - klavyenin planini degistir.
LABEL - disk surucusunun etiketini degistir.
LH - Yuksek Hafizada disk surucusu yukle
LISTSVC - servisler ve suruculer icin kurtarma konsol komutunu goruntule
LOADFIX - 64k'nin uzerindeki programlari yukle
LOADHIGH - yuksek hafizadaki aygit surucusunu yukle.
LOCK - hard disk surucusunu kitle.
LOGON - kurulumlar ve geri tuklemeler icin yonetici hesabi.
MAP - surucudeki aygit ismini goster
MEM - Sistemdeki hazfızayı göster.
MKDIR - yeni, rehber komutu yarat.
MODE - port ve gotuntu ayarlarini degistir.
GRAFTABL - Grafik modundaki genişletilmiş karakterleri göster. .
HELP - komutlari kisaca acikla
EXTRACT - dosyalari windows dizininden cikart
FASTHELP - ms-dos komutlarini ve bilgileri listele
FC - dosyalari karsilastir.
FDISK - disk surucusu icin bolumleme konsolunu calisti
FIND - dosya icindeki yaziyi ara.
FINDSTR - dosya icindeki dizini ara.
FIXBOOT - yeni cizim bolgesi yaz
FIXMBR - disk surucu icin yeni cizim bolgesi yaz
FORMAT - disk surucusunu bicimlendir.
FTP - FTP * a baglan
FTYPE - dosya turunu goster
ERASE - dosyayi sil
DISKCOPY - diski diger bir disk'e kopyala.
DEFRAG - yuklenen programlari disk uzerinde stabile et.
DEL - bi veya daha fazla dosyayi sil.
DELETE - silinen dosyalar icin kurtarma konsol komutu
DELTREE - bir veya daha fazla dosya ve rehberi sil
DIR - klasor icindekileri goster.
DISABLE - windows sistem ve suruculerinde kurtarma konsolu komutunu devre dışı
CHOICE - dizin icindeki coklu sevenekleri belirt.
BOOTCFG - kurtarma konsolu komutlarını göster ve düzenle ve boot.ini yi yeniden oluştur.

MS-DOS:

Eğer bilgisayar kullanmaya ilk defa Windows 95 veya 98 ile başladıysanız büyük bir ihtimalle DOS kelimesi size yabancı gelecektir. Her PC kullanıcısının yakından tanıdığı bu işletim sistemi, Dünya’ da en yaygın olarak kullanılan PC işletim sistemidir. 1980’ lerin başında IBM’ in ilk PC’ leri üretmesi ve bu PC’ lerde kullanılan yeni bir işletim sistemi arayışı ile ortaya çıkan DOS, günümüzde bir çok PC kullanıcısı tarafından hala kullanılmaktadır.

MS-DOS, Microsoft Disk Operating System (Microsoft Disk İşletim Sistemi) kelimelerinin kısaltılmış halidir. MS-DOS bir disk işletim sistemi olarak bilinir, çünkü yaptığı işlerin büyük bölümü disk işlemleri, bellek işlemleri gibi programların çalışabilmesi için gerekli düzenlemeleri yapan bir işletim sistemidir. MS-DOS bir programdır, ama yalnızca bir program değildir. O olmadan diğer programların çalışma şansları yoktur. Çünkü
bilgisayar sisteminin, tüm parçalarını MS-DOS kontrol eder. MS-DOS yalnızca, diğer programların çalışmasına olanak vermekle kalmaz, aynı zamanda bilgisayarınızın neyi nasıl yaptığı üzerinde size tam denetim sağlar. MS-DOS sizinle bilgisayarınız arasındaki bağdır.

DOS’un tarihi PC’ lerin (kişisel bilgisayarlar) tarihiyle başlar ve çoğunlukla da pek hayırla yad edilmez. Çünkü DOS’ta grafiksel bir kullanıcı arabirimi (pencereler) yoktur, her şey komutlarla ve bir sürü parametre ile yapılır. DOS, tüm x86 tabanlı PC’ lerde çalışır. Çok görevli bir işletim sistemi olmayan DOS, grafik kullanıcı arabirimini kullanmaz. Üstünde kolay yazılması, bellek ve sabit diskte az yer kaplaması, kolay ve çabuk öğrenilmesi,düşük konfigürasyonlu PC’ lerde çalışması gibi avantajları olmakla birlikte, etkin bir bellek yönetiminin olmaması, eski teknoloji kullanması ve grafik kullanıcı arabirimi olmaması önemli kısıtlamalarıdır.

Bilgisayarınız kapalı iken MS-DOS diskte durur. Her ne kadar özel bir program da olsa,MS-DOS eninde onunda bir programdır, yani o da bilgisayarların kullandığı diğer bilgi toplulukları gibi bir dizi dosya içinde yer alır.

Eğer bir sabit diskiniz varsa, MS-DOS büyük olasılıkla onun içindedir (bilgisayar dağıtıcısı ya da sistemi kuran kimse tarafından yerleştirilmiş olabilir). Eğer bilgisayarınızda sabit disk (HDD) yoksa, MS-DOS’ un disketlerden kullanılması gerekir.

1. MS-DOS’ un Tarihçesi

MS-DOS 1981’ deki piyasaya sürülüşünden beri birkaç kez değişikliğe uğramıştır. İlk sürümün numarası 1.00’ dı. MS-DOS’ un zaman zaman değiştirilmesinin amacı, daha gelişmiş donanımlardan yararlanmak ve önceki hataları düzeltmektir. Sisteminizi başlattığınızda, MS-DOS, kullandığınız sürümün numarasını (versiyon) ekranda gösteriyor olabilir.

MS-DOS’ un yeni bir sürümü çıktığında, eğer numarasının ondalık noktasından sonra değişiklik varsa,
(ÖRNEĞİN 6.0’ dan 6.2’ ye), bu küçük bir değişiklik gösterir.Bu durumda MS-DOS öz olarak önceki sürüme göre pek değişiklik içermez. Ondalık noktasının önündeki sayının değişmesi ise büyük bir değişiklik gösterir. Örneğin sürüm 6,sürüm 5’ te olmayan bir çok yeni özellik getirmiştir.

MS-DOS’ un yeni sürümleri eskilerine göre daha güçlü ve gelişmiş olsalar da öncekilerle uyumlu kalırlar. Bu yüzden, diyelim ki sürüm 2.1’ i kullanıyorken başka bir sürümle çalışmaya başladığınızda, tüm bilgilerinizi, deneyiminizi, dosya ve disklerinizi eskisi gibi kullanabilirsiniz. Örneğin, MS-DOS 3.0’ da kullandığınız bir dosyayı 5.0 sürümünde kullanabilirsiniz ama 5.0’ da kullandığınız bir dosyayı 3.0’ da kullanamayabilirsiniz

MS-DOS’ un 3.30’ dan sonraki sürümlerini aşağıda görmektesiniz.

MS-DOS 3.30(Windows 3.0)
MS-DOS 4.01(Windows 3.1)
MS-DOS 5.0(Windows 95)
MS-DOS 6.0(Windows 98)
MS-DOS 6.20 (Windows 2000)
MS-DOS 6.22(Windows XP)
MS-DOS 7.0(Windows Vista)
MS-DOS 8.0 ...(Windows 7)

MS-DOS İle Neler Yapabiliriz?

MS-DOS, uygulama programlarınız için bilgisayarın işleyişini koordine eder. Bu gerçekten de çok önemlidir, ama MS-DOS’ un avantajları yalnızca bundan ibaret değildir.

Her ne kadar insanlara basit ve kullanması garip olarak düşünülen MS-DOS işletim sistemi bilgisayarın zarar görmesi durumunda bir numaralı ilaçtır. MS-DOS donanım kurucularının bir numaralı kullandıkları sistemdir. Örneğin Windows açılmıyor, devamlı sorun veriyor ? Bu sorunları genellikle HDD’ ye format atarak ve işletim sistemini tekrar yüklemekle becerirler ama hatadır.

Çünkü devamlı HDD’ ye format atılırsa HDD zarar görürür "bad sector" (kullanılamayan veya bozuk alan) oluşmasına "boot sector"un (HDD’nin bilgilerinin tutulduğu yer) zarar görmesine neden olur. Ama format atmadan MS-DOS’ tan yine yararlanarak bilgisayarın sistemi dahil geri getirilebilir. Bunların yapılması çok güzeldir ama bunları yapmak için grafik ekrandan (Windows Ekranı) biraz vazgeçip MS-DOS’ ta çalışmak gerekir. Bu yüzden, Microsoft Windows 95/98/ME sürümleriyle kullanıcının DOS ile olan iletişimini minimuma indirmeye çalışmış olsa bile DOS’ tan tam olarak vazgeçememiştir.

Ayrıca, Windows 95/98/ME kullanıyor olsanız da bazen DOS’ a işiniz düşebilir. Örneğin bir çok oyun programı Windows ile çalışmaz veya oynanamayacak kadar yavaş çalışır.Ayrıca Windows' a giremediğiniz durumlarda da sorunu DOS’ tan halletmeniz gerekebilir.Bazen de tek bir dosyayı kopyalamak için bilgisayarınızı açtığınızda, Windows’ un çalışmasını beklemeniz gerekmez.

MS-DOS’ un kendisini de belirli işler için kullanabilirsiniz.; komut adı verilen yönergeleri (talimatları ) kullanarak MS-DOS’ u dosya yönetiminde, iş akışının denetlenmesinde ve ek yazılımlar gerektirmeden günlük işler gerçekleştirmede yönlendirebilirsiniz.

Örneğin MS-DOS metinlerden (text) oluşan dosyalar yaratmakta ve değiştirmekte kullanabileceğiniz bir program içerir.MS-DOS editör bir sözcük işlemci olmasa da, kısa yazışmalar listeler için çok kullanışlıdır.

Onu kullanarak, küçük belgeleri bir sözcük işlemciye göre çok daha kısa sürede yazabilirsiniz. Veya bilgisayarı açtığınızda yüklenmesini veya çalışmasını istediğiniz dosyaları da bilgisayarın açılırken okuduğu Autoexec.Bat dosyasına koyarak otomatik olarak çalışmasını sağlamış oluruz.

MS-DOS’ ta özel gereksinimlerinizi karşılamak için olan komutları birleştirerek güçlü komutlar, hatta kendi küçük uygulamalarınızı yaratabilirsiniz.

MS-DOS’ un 4.0 ve sonraki sürümleri, komut ve dosyaları menü adı verilen listelerden seçmenize olanak sağlayan ayrı bir program içerirler. Shell adı verilen bu program ile tüm rutin işlerinizi gerçekleştirebilir, ondan zaman zaman yararlanabilir ya da isterseniz hiç kullanmayabilirsiniz.

Artık tüm bu uygulamalar, MS-DOS için oluşturulan Windows ara yüzünden (interface) sonra Dos’ un uygulamaları daha kolay ve anlaşılır olmuştur. Aynı zamanda MS-DOS’ u soğuk gösteren siyah beyaz ekran da ortadan kalkmıştır.

3. MS-DOS Dosya Yapısı

Dosya(File)

Tüm bilgiler ve programlar dosya (file) adı verilen bilgi topluluğu olarak disk/diskete kaydedilir. DOS işletim sisteminde bir dosya iki kısımda oluşur, dosya adı ve dosya uzantısı. Genel olarak bir dosyanın yapısı DOSYA_ADI ve DOSYA_UZANTISI şeklindedir.Burada DOSYA_ADI en fazla 8, DOSYA_UZANTISI en fazla 3 karakterden oluşur. Dosya isminin büyük veya küçük yazılması hiçbir şey değiştirmemektedir, büyük yada küçük yazmak aynı dosyaya karşılık gelmektedir.

MS-DOS’ ta dosyaların ifadesi;

LATS.TXT (Lats isimli yazı dosyası)

LATS.* (İsmi Lats olan bütün dosyalar)

*.COM (Uzantısı Com olan bütün dosyalar)

*.* (Bütün dosyalar)

????????.??? ( “ )

. ( “ )

MS-DOS dosya ismi ve dosya uzantısı kuralları;

· Dosya ismi en fazla 8 karakterden oluşur.
· Dosya uzantısı en fazla 3 karakterden oluşur.
· Dosya ismi ile uzantısı arasında nokta (.) işareti bulunur.
· Dosya ismi ve uzantısı içerisinde boşluk karakteri bulunmaz.
· Dosya isimleri büyük küçük harfe duyarlı değildir.
· Dosya ismi ve uzantı ismi yazılırken 0-9 arası rakamları, A’ dan Z’ ye harfleri ve bazı özel karakterleri
($, %, &, #...) kullanabiliriz. Fakat bazı özel karakterlerde (*, ., ? gibi) kullanılmaz.

XXXXXXXX . XXX
Dosya adı Uzantısı

Örneğin : COMMAND.COM, CONFIG.SYS, AUTOEXEC.BAT ve LATS.DOC gibi

Dosya İsmi Uzantıları ve Anlamları

COM : Makine dilinde yazılmış program dosyalarını ifade eder. Büyüklüğü en fazla 64K olabilir.

EXE : Executive’ den gelmektedir ve hemen çalıştırılabilir program dosyalarını ifade eder.

BAT : Toplu işlem dosyasını ifade eder.

Yukarıda belirtilen 3 dosya MS-DOS’ ta dosya isminin yazılması ile çalıştırılabilir, geriye kalan dosyalar ise başka programlar yardımı ile çalıştırılır. Bu 3 dosya ismi uzantısı aynı isimli dosyalara verilse (yani,LATS.EXE, LATS.BAT ve LATS.COM gibi) çalıştırılma sırası dosyanın büyüklüğüne ve küçüklüğüne bakılmaksızın bu dosyaları çalıştırma önceliği COM, EXE ve BAT sırasındadır.

TXT : Text (metin) dosyasını ifade eder.
SYS : Sistem Dosyalarını (System File) ifade eder.
HLP : Yardım dosyasını ifade eder.
DOC : Word’ de oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
XLS : Excel’ de oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
PPT : Powerpoint’ de hazırlanmış dosyaları ifade eder.
WIN : Windows’ la oluşturulmuş dosyaları ifade eder.
INI : Windows’ un sistem dosyalarını ifade eder.

MS-DOS’ un açılması için gerekli 3 dosya vardır. Bunlar Config.sys, Autoexec.bat,Commmand.com’ dur. Ayrıca, sistem dosyası olarak Msdos.sys (Dos ile ilgili sistem bilgilerini tutar. Örnek, versiyon bilgisi gibi) ve Io.sys (Dos’ un giriş/çıkış sistem bilgilerini tutar) vardır.

CONFIG.SYS

Bu dosya, bilgisayarın donanım özelliklerini değiştirmemizi sağlayan bir metin dosyasıdır.Yani bu dosyaya eklenecek komutlar aracılığı ile memory, fare, klavye, ekran ve bunun gibi araçların nasıl çalışacağı belirlenir. CONFIG.SYS dosyasının MS-DOS tarafından okunup işlenebilmesi için açılış diskinin ana dizininde bulunması gerekir.

AUTOEXEC.BAT

Bu dosya, DOS çalıştığında bazı programları otomatik olarak çalıştırma olanağı verir,ekran ve dil düzenlemesini sağlar. Bu sayede bilgisayarın her açılışı sırasında yüklemek zorunda kalacağımız klavye, fare, monitör dil ... programları yüklenmiş olur.

COMMAND.COM

Bu dosya, bilgisayar komutlarını yazdığımız komut derleyicisini görüntüler.

COMMAND.COM bilgisayarın açılış diskinin ana dizininde bulunması gerekir. Bu olmadan bilgisayarın açılması mümkün değildir. Direk makine dilinde yazılmış olduğu için çok hızlıdır.

4. Dizin (Directory) Yapısı

Bilgisayarda dosyalar içeriklerine veya özelliklerine göre dosya gruplarına ayrılabilir. Bu gruplara dizin adı verilir. Windows ortamında dizin ismi yerine klasör ismi kullanılır. 3 değişik dizin tipi vardır. Bunlar,

Root Directory (ana veya kök dizin)

Bilgisayarın ana dizinidir. Kullanılan sürücüyü tanımlar (a:\ , b:\ , c:\). Kullanıcı root directory yaratamaz ve silemez.

Directory (dizin)

Root directory altında oluşturulan dizinlerdir.

Subdirectory (alt dizin)

Directory’ lerin altında oluşturulan dizinlerdir. Alt dizinler root directory’ de iken sadece DIR komutunun yazılması ile ekranda görülmezler.

MS-DOS Komutları

Komutlar İkiye Ayrılır ve komut isminin büyük veya küçük yazılması hiçbir şey değiştirmemektedir, büyük yada küçük yazmak aynı komuta karşılık gelmektedir.

İç Komutlar :

COMMAND.COM dosyası içinde bulunan temel komutlardır ve çalıştırılması ile belleğe yüklenerek çalıştırılan komutlardır.

Örnek : Ver, Dir, vs.

Dış Komutlar :

Çalıştırılabilmesi için disk veya disket içinde dosya halinde bulunması zorunlu olan komutlardır.

Örnek : Xcopy, format, vs.

a) İç Komutlar

DOS’ ta çalıştırılan komutun, çalışması için herhangi bir dosyaya ihtiyaç duymadan çalışan komutlara iç komutlar denir (Bilgisayarın açılışında kullanılan Command.com dosyasının içinde bulunan komutlardır). Çalışması için program dosyasının varlığına ihtiyaç duyulan komutlara Dış Komutlar denir. Dış komutları çalıştırabilmek için, o komutun programlama dosyasına ihtiyaç vardır. Örneğin format komutunu kullanabilmek için DOS’ da Format.com programının bulunması gerekir. Önemli İç Komutları, aşağıda
verilmiştir.

Bunlar ;

CLS komutu: Ekranı temizler.
Örnek: C:\> CLS <ENTER>
DIR komutu: Disk veya disket üzerindeki dosyaları görüntüler.
Örnek: C:\> DIR <ENTER>
DIR Parametreleri :
/P : (Dosyaları sayfa sayfa listeler) C:\> DIR/P <ENTER>
/W : (Dosyaları yan yana listeler) C:\> DIR/W <ENTER>
/A: (Gizli dosyaları listeler) C:\> DIR/A <ENTER>

JOKER KARAKTELER (? , *)

* : Bilinmeyen bir isim veya uzantının yerine kullanılan joker karakterlerdir.

Örnek: C:\> DIR *.EXE <ENTER> (Dosya Adı ne olursa olsun, uzantısı EXE olan dosyaları
listeler)
C:\> DIR LATS.* <ENTER> (Dosya Adı LATS olan, tüm dosyaları listeler)
? : Bilinmeyen bir karakter yerine kullanılan jokerdir.
Örnek: C:\> DIR A??S.EXE <ENTER> (İlk harfi A , 4.harfi S olan , EXE uzantılı dosyaları listeler)
VOL komutu: Disk veya disketin etiketini ve seri numarasını görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> VOL <ENTER>

VER komutu: MS-DOS’ un versiyonunu görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> VER <ENTER>
DATE komutu: Bilgisayarın sistem tarihini görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> DATE <ENTER>
TIME komutu: Bilgisayarın sistem saatini görüntülemeyi sağlar.

Örnek: C:\> TIME <ENTER>

PROMT komutu: Komut satırı uyarısını değiştirmeyi sağlar. Bulunduğumuz yeri gösterir.
Örnek: C:\> PROMPT <ENTER> (sürücüyü ilkel PROMT’ a dönüştürür.)
C> (ilkel PROMT)
PROMPT Parametreleri
$P: Aktif sürücüyü ve dizini görüntüler.
$G: “>” işaretini görüntüler.
$T: Enter’ e basıldığı andaki saati gösterir.
$D: O gün ki tarihi gösterir.
Görüntüsü değiştirilen PROMT’ u eski haline getirmek için;
C:\> PROMPT $P$G <ENTER> tanımlaması yazılır.

COPY CON komutu: Dosya oluşturmayı sağlar. Ama artık bunun yerine Word gibi programlar vardır.

Örnek: C:\> COPY CON LATS.TXT <ENTER> (TXT uzantılı, LATS adlı dosya oluşturur)

Oluşturduğumuz bu dosyayı kaydedip bitirmek için ^Z (Ctrl+Z) tuşlarına basılır. Kayıt yapmadan çıkmak için ^C (Ctrl+C) tuşlarına basılır.
TYPE komutu: Dosya içeriğini görüntülemeyi sağlar.
Örnek: C:\> TYPE LATS.TXT <ENTER>
C:\> TYPE LATS.TXT | MORE <ENTER> (LATS.TXT dosyasını sayfa sayfa görüntüler)

REN komutu: Dosya adının veya uzantısının değiştirilmesini sağlar.

Örnek: C:\> REN LATS.TXT TUFAN.DOC <ENTER> (LATS.TXT dosyasının ismini MURAT.DOC yapar)
MD komutu: Dizin oluşturmayı sağlar.
Örnek: C:\> MD LATS <ENTER> (LATS adlı dizin açar)
CD komutu: Dizin değiştirmeyi sağlar.
Örnek: C:\> CD LATS <ENTER> (LATS adlı dizine girer)

C:\LATS> CD.. <ENTER> (LATS adlı dizinden çıkar) (Aktif olan dizinden bir önceki dizine çıkışı sağlar)

C:\LATS\DENEME> CD\ <ENTER> (LATS ve DENEME dizinlerinden çıkar) (İç içe girilmiş dizinlerden bir seferde köke (ROOT) çıkmayı sağlar)

RD komutu:

Dizinleri silmeyi sağlar, yalnız dizin içinde hiçbir dosya veya altdizin olmamalıdır. Eğer varsa öncelikle altdizinler ve dosyalar silinmelidir. Silinecek dizin içinde hiçbir şey bulunulmaması gerekir. Eğer silinecek dizin içinde dosya veya dizin bulunuluyorsa önce o dizinin bir önündeki dizine çıkılmalı ve sıra ile temizlemelidir. Bu işlemi DELTREE komutu ile dizin içerisine bakmaksızın silebiliriz.

Örnek: C:\> RD LATS <ENTER>

COPY komutu:

Dosya veya dosyaları belirtilen ortama kopyalamayı sağlar. Kullanım şekli ise nereden nereye şeklindedir. İlk belirtilen yer nerden olduğu ikinci belirtilen yer ise nereye kopyalanacağıdır. Copy komutu, birden çok dosyayı bir seferde kopyalamaz her dosyayı tek tek kopyalar.

Örnek: C:\> COPY C:\LATS.TXT C:\DOS <ENTER> (C Root’ unda bulunan LATS.TXT dosyasını C’ nin altındaki DOS dizinine kopyalar)

DEL komutu: Dosya veya dosyaları silmeyi sağlar

Örnek: C:\> DEL LATS.TXT <ENTER> (LATS dosyasını siler)

C:\> DEL *.* <ENTER> (Tüm dosyaları siler)

C:\> DEL *.EXE <ENTER> (EXE uzantılı dosyaları siler)

b) Dış Komutlar

Bilgisayarda dosyalar halinde bulunması gereken komutlardır. Kullanılacak komuta ait dosyanın çalışılan sürücüdeki disk veya diskette bulunması gerekmektedir. Aksi taktirde komut ile ilgili çalışma
gerçekleştirilemez.

FORMAT komutu:

Yeni alınan disk veya disketi biçimlendirir ve kullanılır hale getirir yanı sıra dolu olan bir disk veya diskete uygulandığında içindeki tüm bilgileri siler, disk veya disketteki bozuk olan sektörleri düzeltir (düzelebilecek durumda olanları), virüslü olan disk veya disketteki virüsleri temizlemeyi sağlar (temizlenebilecek durumda olanları).

Örnek: C:\> FORMAT A: <ENTER> a disketini biçimler, kullanılır hale getirir.

FORMAT Parametreleri

/s : Disk veya diskete bilgisayarı açmayı sağlayan sistem dosyalarının yüklenmesini sağlar.

Örnek: C:\> FORMAT a:/s <ENTER>

/q : Disk veya disketin hızlı bir şekilde Formatlanmasını sağlar. Q parametresi ile Formatlanan disk veya disketin bozuk olan sektörleri düzeltilmez.

Örnek: C:\> FORMAT a:/q <ENTER>

/v: : Disk veya diskete Formatlama sırasında isim vermeyi sağlar. Verilecek isim olup 11 karakteri aşmamalıdır.

Örnek: C:\> FORMAT a:/v:ÇALIŞMA <ENTER>

/F: : Formatlanacak DD bir disketin kapasitesini tanımlamayı sağlar.

Örnek: C:\> FORMAT A:/F:720 <ENTER>

/u : Disketi kurtarılmayacak şekilde Formatlamayı sağlar.

Örnek: C:\> FORMAT A:/U <ENTER>

Gerektiğinde birden fazla parametre aynı komut satırında tanımlanabilir.

Örnek: C:\> FORMAT A:/S/VERS/F:720/u <ENTER>

UNFORMAT komutu:

Yanlışlıkla Formatlanmış bir disk veya disketi eski haline getirmeyi sağlar. U parametresi ile Formatlanmış kayıt ortamı UNFORMAT ile kurtarılamaz.

Örnek: C:\> UNFORMAT A: <ENTER>

LABEL komutu: Disk veya disketin ismini değiştirmeyi sağlar. Verilecek isim 11 karakteri aşmamalıdır.

Örnek: C:\> LABEL EĞİTİM <ENTER>

DISCOPY komutu:

Diskcopy işlemi aynı kapasitedeki 2 disket veya disk arasında gerçekleşir. Kaynak (A) disketteki tüm dosyalar, hedef (B) diskete kopyalanmadan önce hedef disket formatlanır. İşlem bittikten sonra her iki disket içindeki dosyaların aynı olduğu görülür.

İşlem sırasında disket isterken karşılaşılan mesajlar;

Source : Kaynak disketi tanımlar. Mesaj görüldüğünde sürücüye kaynak (kopyası alınan) disket takılır.

Target : Hedef disketi tanımlar. Mesaj görüldüğünde sürücüye hedef (alınan kopyayı konacağımız) disket takılır.

Örnek: C:\> DISKCOPY A: B: <ENTER>

MEM komutu:

Bilgisayarın hafızası (MEMORY) ile ilgili bilgilerin ve bellek bilgilerinin görüntülenmesini sağlar.

Örnek: C:\> MEM <ENTER>

ATTRIB komutu:

Dosyalara özellik vermeyi veya iptal etmeyi sağlar. Özellikler, (+) işaretinin ardından özelliğin baş harfinin yazılması ile verilir, (-) işaretinin ardından yine özelliğin baş harfinin yazılması ile iptal edilir. Özellikler şunlardır;

Özelliğin Adı Verilmesi İptali

READ ONLY (Okunabilir) +R -R
HIDDEN (Gizli) +H -H
SYSTEM (Sistem) +S -S
ARCHIVE (Arşiv) +A -A

Örnek: C:\> ATTRIB <ENTER> (Tüm dosyalardaki özellikleri görüntüler)

C:\> ATTRIB +H LATS.TXT <ENTER>
C:\> ATTRIB -H LATS.TXT <ENTER>
C:\> ATTRIB +H,+R LATS.TXT <ENTER>
C:\> ATTRIB -H,-R LATS.TXT <ENTER>

TREE komutu:

Dizinleri, altdizinleri ve dosyaları ağaç yapısında görüntülemeyi sağlar./f : Dizin ve altdizin içindeki dosyaları ağaç yapısında görüntüler.

Örnek: C:\> TREE <ENTER> (Sadece dizinleri ve altdizinleri ağaç yapısında görüntüler)

C:\> TREE/F <ENTER> (Dizin ve altdizinleri içlerindeki dosyalarla beraber görüntüler)

MOVE komutu:

Dosya veya dosyaları belirtilen ortamlara taşımayı sağlar. İşlem bittikten sonra tanımlanan dosyaların kaynak ortamdan silindiği ve hedef ortama aktarıldığı görülür. Copy komutunda olduğu gibi Move komutunda da "NERDEN" ve "NEREYE"sorularına yanıt aranır. (Bunu bir evden başka bir eve taşınmayı örnek alabiliriz. Artık
eski adreste kalmıyoruz ve yeni adresteyiz gibi düşünebiliriz.)

Move NERDEN NEREYE

Örnek: C:\> MOVE A:\LATS.TXT C:\SINIF <ENTER>

Diğer bir özelliği de dizinlerin isimlerini değiştirmeyi sağlar.

Örnek: C:\> MOVE SINIF DERS <ENTER>

MORE komutu : /P parametresi olmayan komutlar için sayfa sayfa döküm almayı sağlar.

MORE Parametreleri

| : Sayfa sayfa döküm almayı sağlar.
Örnek: C:\> TREE | MORE <ENTER>
C:\> ATTRIB | MORE <ENTER>
< : Dosya içersine yazılmış uzun metinlerin sayfa sayfa alınmasını sağlar.
Örnek: C:\> MORE < LATS.TXT <ENTER>

SYS komutu:

Disk ve veya disket içersine sadece bilgisayarı açmaya yarayan sistem dosyalarını yüklemeyi sağlar. Yapılan işlemden kayıt ortamındaki diğer dosyalar etkilenmez.

Örnek: C:\> SYS A: <ENTER>

DELTREE komutu:

Dizinleri içlerindeki altdizinler ve dosyalarla beraber silmeyi sağlar.Komut satırına ROOT’ a bağlı olan dizin adı yazılır.

/Y : Onay almadan silme işleminin doğrudan gerçekleştirilmesini sağlar.

Örnek: C:\> DELTREE DENEME <ENTER>

C:\> DELTREE/Y DENEME <ENTER>

XCOPY komutu:

Dizinleri içlerindeki altdizin ve dosyalarla beraber belirtilen ortamlara kopyalamayı sağlar. Kullanım şekli copy komutu ile aynıdır, fakat birkaç tane ek parametresi vardır. Xcopy komutu dosyaları copy komutu gibi tek tek değil bellek kapasitesine göre, topluca kopyalamayı da sağlar.

XCOPY Parametreleri

/S : Dizinleri içlerindeki altdizin ve dosyalarla beraber kopyalamayı sağlar.
/E : İçi boş olan dizinleri kopyalamayı sağlar.

Örnek: C:\> XCOPY DOS\*.* A:\DOS/S/E <ENTER>

UNDELETE komutu:

Del komutu ile silinen dosyaları, kurtarmayı sağlar. Silinen dosyaların ilk karakterlerinin yerine (?) görülür. Buraya dosyanın ilk karakteri yazılarak kurtarılması sağlanır)

UNDELETE Parametreleri

/LIST : Kurtarılacak veya kurtarılamayacak dosyaların listesini görüntüler.Kurtarılamayacak olan dosyalarının yanında (**) görülür.

/ALL : Silinmiş dosyaların bilgisayar tarafından kurtarılmasını sağlar. Kurtarılan dosyaların ilk karakterinin yerinde (#) görülür.

Örnek:
C:\> UNDELETE/LIST <ENTER>
C:\> UNDELETE/ALL <ENTER>
C:\> UNDELETE LATS.TXT <ENTER>

DOSKEY Komutu:

Komut satırına yazılan tanımlamaları, belleğe yükleyerek tekrar kullanma olanağı sağlar. Bilgiler bellekte bilgisayar açık kaldığı süre içinde saklanır.Bilgisayar kapandığı andan itibaren tüm bilgiler silinir. Doskey komutunu bilgisayara yüklemek için komut satırına DOSKEY yazılarak enter tuşuna basılır.

Örnek: C:\> DOSKEY <ENTER>

BACKUP komutu:

Hard Disk’ teki dosyaları diskete yedeklemeyi sağlar. Yedekleme sırasında bilgisayar her diskete bir numara verir. Fakat bu işlem dosyaları sıkıştırmadan gerçek boyutu ile yaptığı için pek kullanışlı değildir, bunun yerine sıkıştırma programları ile yedek almak daha karlıdır.

/S : dizinleri içlerindeki altdizin ve dosyalarla beraber yedekler.

Örnek:
C:\> BACKUP C:\WINDOWS\*.* A: <ENTER>
C:\> BACKUP C:\WINDOWS A:/S <ENTER>

RESTORE komutu:

Backup ile diskete yedeklenmiş dosyaları hard disk’ e geri yüklemeyi sağlar.


Örnek:
C:\> RESTORE A: C: <ENTER>
C:\> RESTORE A: C:/S <ENTER>

ARJ komutu:

Dosyaları sıkıştırmak veya sıkıştırılan dosyaları açmayı sağlar. Sıkıştırılan dosyalar tek bir dosya haline gelir. Ayrıca dosyalar döküm alındığında görülürler. Bunun yerine günümüzde çoğunlukla Winzip kullanılmaktadır.

ARJ Parametreleri

X : Dosya açmayı sağlar.
A : Dosya sıkıştırmayı sağlar.

-V1440 (720) : 3.5 HD veya 3.5 DD standardına göre dosyayı sıkıştırır yada açmayı sağlar.Bu parametre kullanıldığında dosya uzantıları ARJ, A01, A02 ve bunun gibidir.

-R : Bulunulan ortamdaki directory’ lerin sıkıştırılıp açılmasını sağlar.

Hard Disk İçinde Sıkıştırma

Örnek:
C:\> CD YEDEK <ENTER>
C:\YEDEK> ARJ A -R ÇALIŞMA.ARJ <ENTER>
Hard Disk İçinde Açma

Örnek:

C:\> CD YEDEK <ENTER>
C:\YEDEK> ARJ X -R ÇALIŞMA.ARJ <ENTER>

Not :

Bir Hard Diski formatlamak ihtiyacı, çoğu zaman mevcut işletim sisteminin yersizliği veya “çökmesi” durumunda olur. Bu işlemi çok dikkatli yapmalısınız. Çünkü diskteki tüm veriler kaybolacaktır. Eğer diskinizi formatlamaya karar vermişseniz ve Winsows 9x/Me kullanıcısı iseniz bilgisayarınızı MS-DOS kipinde başlatmalısınız. Aksi takdirde Windows buna izin vermeyecektir.

Xcopy:

Dosyaları ve alt dizinleri de içerecek şekilde, dizinleri kopyalar.

Sözdizimi
xcopyKaynak [Hedef] [/w] [/p] [/c] [/v] [/q] [/f] [/l] [/g] [/d[:AA-GG-YYYY]] [/u] [/i] [/s [/e]]
[/t] [/k] [/r] [/h] [{/a | /m}] [/n] [/o] [/x] [/excludeosyaAdı1[+[DosyaAdı2]][+[DosyaAdı3]]
[{/y | /-y}] [/z]

Parametreler
Kaynak

Gerekli. Kopyalamak istediğiniz dosyaların yerlerini ve adlarını belirtir. Bu parametre bir sürücü veya yol içermelidir.

Hedef

Kopyalamak istediğiniz dosyaların hedefini belirtir. Bu parametre, bir sürücü harfi ve iki nokta üst üste işareti, bir dizin adı, bir dosya adı veya bunların birleşimini içerebilir.

/w
Aşağıdaki iletiyi görüntüler ve dosyaları kopyalamaya başlamadan önce yanıtınızı bekler.
Press any key to begin copying file(s)

/p

Her hedef dosyasını oluşturmadan önce sizden onay ister.

/c
Hataları yok sayar.
/v
Hedef dosyaların kaynak dosyalarla aynı olmasını sağlamak üzere hedef dosyaya yazılan her dosyayı denetler.
/q
Xcopy iletilerinin görüntülenmesini engeller.
/f
Kopyalarken kaynak ve hedef dosyalarını görüntüler.
/l
Kopyalanacak dosya listesini görüntüler.
/g
Şifresi çözülmüş hedef dosyaları oluşturur.
/d [:AA-GG-YYYY]
Yalnızca belirtilen tarihte veya daha sonra değiştirilen kaynak dosyalarını kopyalar. Bir
AA-GG-YYYY değeri dahil etmezseniz, xcopy varolan Hedef dosyalarından daha yeni olan
tüm Kaynak dosyalarını kopyalar. Bu komut satırı seçeneği, yalnızca değiştirilmiş
dosyaları güncelleştirmenizi sağlar.
/u
Yalnızca Hedef'te bulunan dosyaları Kaynak'tan kopyalar.
/i
Kaynak bir dizinse veya joker karakterler içeriyorsa ve Hedef yoksa, xcopy, hedef'in bir
dizin adı belirttiğini varsayar ve yeni bir dizin yaratır. Ardından, xcopy belirtilen bütün
dosyaları yeni dizine kopyalar.
Varsayılan olarak, xcopy Hedef'in bir dosya mı yoksa dizin mi olduğunu belirtmenizi
isteyecektir.
/s
Dizin ve alt dizinleri, boş olmadıkları takdirde kopyalar. /s anahtarını atlarsanız, xcopy tek
bir dizin içinde çalışır.
/e
Tüm alt dizinleri, boş olsalar bile kopyalar. /e'yi /s ve /p komut satırı seçenekleriyle
kullanın.
/t
Dosyaları değil, yalnızca alt dizin yapısını (ağacı) kopyalar. Boş dizinleri kopyalamak için,
/e komut satırı seçeneğini eklemeniz gerekir.
/k
Dosyaları kopyalar ve kaynak dosyalarında varsa hedef dosyalarında salt okunur
özniteliklerini korur. Varsayılan olarak, xcopy, salt okunur özniteliğini kaldırır.
/r
Salt okunur dosyaları kopyalar.
/h
Dosyaları gizli ve sistem dosyası öznitelikleri ile kopyalar. Xcopy, gizli dosyaları veya
sistem dosyalarını varsayılan olarak kopyalamaz.
/a
Yalnızca arşiv dosyası öznitelikleri olan dosyaları kopyalar. /a, kaynak dosyasının arşiv
dosyası özniteliğini değiştirmez. Arşiv dosyası özniteliğinin attrib komutuyla nasıl
ayarlanacağı konusunda bilgi için, İlgili Konular'a bakın.
/m
Yalnızca arşiv dosyası öznitelikleri olan kaynak dosyalarını kopyalar. /m anahtarı, /a
anahtarından farklı olarak belirtilen kaynak dosyalarının arşiv dosyası özniteliklerini
kaldırır. Arşiv dosyası özniteliğinin attrib komutuyla nasıl ayarlanacağı konusunda bilgi
için, İlgili Konular'a bakın.
/n
NTFS kısa dosya veya dizin adları kullanarak kopyalar oluşturur. /n, bir NTFS biriminden
bir FAT birimine dizin veya dosya kopyalarken veya hedef dosya sisteminde FAT dosya
sistemi adlandırma kuralları (8,3 karakter) istendiğinde gereklidir. Hedef dosya sistemi
FAT veya NTFS olabilir.
/o
Dosya sahipliği ve isteğe bağlı erişim denetimi listesi (DACL) bilgilerini kopyalar.
/x
Dosya denetim ayarları ve sistem erişimi denetim listesi (SACL) bilgilerini kopyalar (/o'ya
benzer).
/excludeosyaAdı1[+[ DosyaAdı2]][+[DosyaAdı3]]
Dizeler içeren dosyaların listesini belirtir.
/y
Varolan hedef dosyasının üzerine yazdırmayı doğrulamanızı isteyen komut istemini
kaldırır
/-y
Varolan hedef dosyasının üzerine yazdırma isteğinizi onaylamanızı ister.
/z
Yeniden başlatılabilir modda bir ağ üzerine kopyalar.
/?
Komut isteminde yardımı görüntüler.
Açıklamalar
• /v kullanma