Diş macunlarındaki florürlerin vücuda zararları ve yararları nelerdir?
Diş ve ağız sağlığı, toplumsal olarak çok ihmal ettiğimiz konulardan birisi. Birçok sindirim sistemi hastalığına, kalp ve damar hastalıklarına, diyabet ve enfeksiyon hastalıklarına zemin hazırlayan en önemli etkenlerin başında diş ve ağız enfeksiyonları geliyor. Özellikle düzenli diş bakımı ve sağlıklı ağız, vücudu enfeksiyonlardan koruyan savunma sistemini güçlendiren önemli bir koruyucu tedavi yöntemi. Günümüzde tartışmalı konu, ağız bakımının nasıl yapılacağıyla ilgili. Bu tartışmaların odağında da diş macunlarının içindeki florür var. Florür sağlığa zarar veriyor mu, vermiyor mu?
KRONİK HASTALIKLARDA DİŞ SAĞLIĞI ÇOK ÖNEMLİ
Bugünlerde 23. Uluslararası Diş Hekimliği Kongresi İstanbulda yapılıyor. 3 binin üzerinde diş hekimi, 3 günden fazla bir süre birçok salonda diş ve ağız sağlığı konularını tartışacak. Bu tartışmalarda çok teknik konular bir yana halk sağlığını ilgilendiren koruyucu diş hekimliği konularına da oldukça geniş yer verilmiş. Bu panellerden birisi de Avrupa Diş Hekimleri Federasyonu Yönetim Kurulu Üyesi Taner Yücel Hocanın moderatörlüğünü yaptığı, benim de konuşmacı olarak yer aldığım panel. Bu panelde, ağız ve diş sağlığının diyabetlilerdeki, kalp hastalığındaki ve diğer kronik hastalıklardaki sorunu anlatılacak. Konuyu derinlemesine inceleyince gördüm ki, diyabette diş ve diş eti hastalıklarının birbirini çarpıcı şekilde etkileyen iki boyutu var. Diyabet, diş ve diş eti hastalıklarını artırıyor, diyabet süresi 5 yılı aşkın diyabetlilerin % 50sinde diş ve diş eti hastalığı var. Öte yandan diş ve diş eti hastalıkları bir enfeksiyon kaynağı olarak kan şeker ayarını bozuyor, diyabetin kontrolünü güçleştiriyor. Bu nedenle diyabet ve diş, diş eti hastalıkları birbirini potansiyelize ederek alevlendiriyor. Hem diyabet kötüleşiyor, hem de ağız sağlığı giderek bozuluyor. Bu nedenle diş ve diş eti sağlığı diyabette çok önemli, düzenli kontrol ve bakım gerekli. Diş bakımında dişlerin düzenli olarak fırçalanması çok önemli ama diş macunundaki florürün insan sağlığına zararlı mı, değil mi tartışması sürüyor.
FLORÜR NEDİR?
7 eser elementinden birisi. Florür sistemik alınırsa kemik ve diş gibi mineralize dokulara bağlanıyor, dişleri çürüğe karşı koruyor. Bu nedenle 1930lu yıllardan bu yana diş macunlarının içeriğinde var. Florürü en çok suyla alıyoruz. Florür eklenmeyen suyla günde 0.3-1.5 mg. florür alırken, florür eklenmiş sularla 2-3 mg. alınabiliyor. Florür ayrıca bitkiler içinde çayda bulunur, bir fincan çaydan 0.1-0.12 mg. florür alınabiliyor. Diş macunlarındaki florür içeriği ortalama 1-1.5 mg/g. İnsan vücudunda ağırlıklı diş ve kemikte olmak üzere toplam 2-3 gr. florür var. FDAnın tavsiye ettiği günlük florür alımı erkekler için 4, kadınlar için ise 3 mg. Erişkinlerde toksik doz 5 mg/kg iken, çocuklarda toksik doz 0.1-0.3 mg/kg olarak kabul ediliyor. Doğal yeraltı sularında aşırı florür bulunan bölgelerde yaşayan insanlarda florürün toksik etkileri, hatta zekâ düşüklüklerinin de fazla olduğuna dair çalışmalar var. Florür bunların dışında sakatatlar (karaciğer, böbrek), deniz ürünleri (balık, karides), hazır bebek gıdaları ve diş bakım ürünlerinde yüksek oranda bulunur. Ayrıca teflon tavalardan da geçebiliyor.
DİŞ MACUNLARI GÜVENİLİR Mİ?
Diş macunlarında ağız hijyenini sağlamak, bakterileri ve plakları önlemek için florür bulunur. Tartışmanın ana noktası diş fırçalarken sürekli alınan florür vücutta birikebilir mi üzerine. Diş macunlarındaki florür içeriği ortalama 1-1.5 mg./ gün, yani diş macunu yutulmadıkça kolay kolay toksik etki yapmıyor. Son zamanlarda çocuklarda florür vernikleri diş çürüğüne karşı korumada bazı diş hekimleri tarafından uygulanıyor. Florür verniği diş minesi yüzeyine yapışıyor, uzun süreli koruma yaptığı söyleniyor ama bu konu tartışmalı. Çocukta uzun süreli florür verniği kalmasını sağlayan uygulama eleştiriliyor. Diş macunu kullanılmalı mı, kullanılmamalı mı konusunda Türk Pedodontoloji Derneğinin yaptığı açıklama çok önemli. Bu açıklamada deniyor ki: Diş yüzeylerine yüzeysel olarak uygulanan az miktardaki florürün ağız diş sağlığının korunması ve sürdürülmesini sağladığı bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bununla birlikte, günümüzde tıpta ve kozmetik alanında kullanılan tüm kimyasal maddelerde olduğu gibi sistemik olarak optimalden fazla miktarda alınan florürün toksik ve istenmeyen yan etkileri bulunduğu da iyi bilinmektedir. Eski Diş Hekimleri Birliği Başkanı Prof. Dr. Taner Yücel de aynı görüşte. Taner Hoca, Zaten ulus olarak diş ve ağız bakımında sorunumuz var, diş macunu kullanmak sağlık açısından çok önemli, uygun kullanınca zararı yok diyor.
FLORÜRÜN ZARARLARI
1- Florürün vücutta birikme özelliği var. Aşırı alındığı zaman florürün % 40-50si vücutta özellikle kemiklerde ve beyinde birikiyor ve florozis denilen toksikasyona neden olabiliyor.
2- Florür beyinde biriktiğine, davranış değişikliklerine, IQ düşüklüklerine yol açabiliyor.
3- Florürün belirli bir düzeyin üzerinde alınması, tiroit hormonunda azalmaya yol açabilir.
4- Florür kemiklerde biriktiğinde, skeletal florozis adı verilen romatizma benzeri bir rahatsızlık ortaya çıkıyor. Erişkinlerde florürün kemikte birikimi % 10 civarındayken çocuklarda % 50ye çıkabiliyor.
FLÖRÜRÜN YARARLARI
1- Florür etkili bir mikrop öldürücü. Türk Pedodonti Derneği ve Türk Diş Hekimleri Birliğinin açıklamasına göre, florürlü diş macunuyla düzenli olarak dişlerin fırçalanması, dişler üzerindeki mikrobiyal plağın uzaklaştırılmasını sağlıyor.
2- Florür, bakteriyel enzim aktivitesine müdahale ederek, ağızda asit üretimini azaltıyor, bakterilerin gelişmesini engelliyor. Diş minesini asit ataklarına karşı daha dirençli hale getiriyor.
3- Florür diş eti hastalıklarında da koruyucu. Kullanılmadığı zaman diş etlerindeki çekilme, diş köklerinde bakterilerin tutunması ve çürüklere sebep olabiliyor.
4- Florür vücudun dayanıklı kemik ve diş dokusu için gerek duyduğu kalsiyumu destekliyor. Yeterli miktarda florür alımı, osteoporozun önlenmesini sağlıyor.
NE YAPMALI?
1- Günde 2 kez diş fırçalamayı ihmal etmeyin.
2- Aşırı miktarda olmadıkça günde 2 kez florürlü diş macunuyla dişlerinizi fırçalayın. Diş çürükleri ve ağız hijyeni açısından çok önemli.
3- Aşırı miktarda florürlü diş macunları kullanan kişilerde sistemik olmasa da dental fluorosis vakaları görüldüğü unutulmamalıdır.
4- Çocukların 3 yaşından itibaren dişlerinin fırçalanması öneriliyor. Çocuk çok küçük miktarda florür içermeyen diş macunu kullanabilir.
5- Diş macunları ve florürlü diş gargaralarını çocukların erişemeyeceği bir yerde muhafaza edin.