Dini Edebiyat - Mevlid

Jade · 3 Mar 2013

Dini Edebiyat - Mevlid

Doğum, doğum günü, doğum yeri anlamlarına gelen Arapça bir sözcük olan mevlit daha çok İslam Peygamberi Hz. Muhammed

in doğumunu, yaşamını, ölümünü anlatan kitaplar için kullanılır. 12. yüzyılda Arap edebiyatında ortaya çıkan mevlit, 13. yüzyılda Türk edebiyatında da görülmeye başlanmıştır. Bugün tamamı elimizde olan en eski mevlit Süleyman Çelebi

nin 140910 tarihli Vesiletun-Necât adlı yapıtıdır. Daha önce ve sonra birçok mevlit yazılmışsa da hiçbiri Süleyman Çelebi

nin yapıtı kadar yaygınlık kazanmamıştır. Bugün de mevlit denilince Süleyman Çelebi

nin yapıtı anlaşılır.
Türk edebiyatında mevlitlerin hepsi manzum olarak ve mesnevi biçiminde kaleme alınmıştır. Mesnevideki bölümlenme mevlitlerde de görülür. Mevlit münacâtla (Tann

ya yakarış), peygamberin doğumu, risaleti (peygamberliğin gelişi), miraç (göğe çıkışı) ile sürer, ölümü ve dua bölümüyle sona erer. Hz. Muhammed

in yaşamıyla ilgili çeşitli ayrıntılar ile mucizelerinin, hicretin (Medine

ye göç), fiziksel özelliklerinin, öğütlerinin ayrı bölümler halinde yer aldığı mevlitler de vardır. Mevlit dinsel edebiyatın yaygın bir türü olduğu kadar birçok dinsel törenin de vazgeçilmez öğesidir. Kandiller başta olmak üzere çeşitli dinsel günlerde okunması giderek dinsel müzikte de bir tür olarak belirmesine yol açmıştır. Genellikle doğaçtan okunan mevlit 17.-18. yüzyıllarda bestelenmişse de bu besteler yaygınlık kazanamadıklarından zamanla unutulmuştur. Bununla birlikte bazı bölümler günümüzde bile hemen her yerde aynı ezgilerle okunmaktadır.
Mevlit okunması yalnız dinsel günlerde değil, doğum, sünnet, askere uğurlama, düğün, ölüm gibi olaylarda yaygın bir gelenek halinde varlığını sürdürmektedir.

Halk arasında Mevlid (Mevlit, Mevlüd, Mevlüt olarak da kullanılır) olarak bilinen bir şiirdir. Süleyman Çelebi tarafından yazılmış olan ve asıl adı "Vesiletünnecat" olan bu şiirin konusu Muhammed

i övmektir. Mesnevi türündendir, "failatun failatun failun" vezninde yazılmıştır. Üç yüze yakın beyitten oluşmaktadır.

Başlangıcı şöyledir:

Allah adın zikredelim evvela
Vacib oldur cümle işte her kula

Allah adın her kim ol evvel ana
Her işi âsan ede Allah ana

Allah adı olsa her işin önü
Hergiz ebter olmaya anın sonu

Bir kez Allah dese aşkile lisan
Dökülür cümle günah misli hazan

İsm-i pâkin pâk olur zikreyleyen
Her murada erişir Allah diyen

Aşk ile gel imdi Allah diyelim
Derd ile göz yaş ile ah edelim

Birdir ol birliğine şek yokdurur
Gerçi yanlış söyleyenler çokdurur

Cümle alem yoğiken ol var idi
Yaradılmıştan gani cebbar idi

Var iken ol yok idi ins-ü melek
Arş-ü ferş-ü ay-ü gün hem nüh felek

Sun´ile bunları ol var eyledi
Birliğine cümle ikrar eyledi

Kudretin izhar edip hem ol celil
Birliğine bunları kıldı delil

Ol dedi bir kerre var oldu cihan
Olma derse mahvolur ol dem heman

Bari ne hacet kılavuz sözü çok
Birdir Allah andan artık ilah yok

Haşredek ger denilirse bu kelam
Nice haşrola bu olmaya temam

Pes Muhammeddir bu varliğa sebeb
Sıdkile anın rızasın kıl taleb

Ger dilersiz bulasız oddan necat
Aşkile derdile edin es-salat

Hz. Muhammed

in doğum günü 12 Rebiülevvel

dir. İslam dünyası her yıl bu günü Mevlid Kandili olarak kutlar. Mevlid geleneği yüzyıllardır sürmektedir. Kandiller dışında, çocuk 40

ını çıkınca, bir Müslümanın vefatının 40. gününde, adaklarda, evlenme töreninde, hacıların dönüşünde, sünnet merasiminde, asker uğurlamada mevlid okuma geleneği vardır. Bu mevlidlerde Süleyman Çelebi

nin Vesiletünnecat

ı (1402) okunur. Mevlid günleri oruç tutma, geceleri ilahi, dua, vaaz, kıraatla kutlama yaygındır.

Arama Yap

Arama Yap

Dini Edebiyat - Mevlid

Jade