Çocuk Sağlığı, Hastalıkları ve Çocuk Endokrinolojisi Uzmanı Prof. Dr. Nesibe Andıran, çocuklardaki demir eksikliğinin büyüme ve zeka gelişimine olumsuz etkilerde bulunabileceğine dair uyarılarda bulundu.

DEMİR EKSİKLİĞİ NEDİR?

Demir, insan vücuduna olan katkıları nedeniyle vazgeçilmez bir mineral olup, vücudumuzda büyük kısmı kırmızı kan hücrelerine rengini veren ve oksijenin kanda taşınmasını sağlayan hemoglobin yapısındadır. Demir eksikliği nedeni ile hemoglobin değerinin normalin altına düşmesi ile demir eksikliği anemisi oluşur. Demir eksikliği anemisi dünya üzerinde kadınlarda yüzde 35, erkeklerde yüzde 20, hamilelerde ise yüzde 50 oranında görülüyor. Çocuklarda görülme oranı ise ülkemizde yüzde 30-40’lara ulaşmıştır.

Bebeklik, çocukluk ve gençlik dönemlerinde hızlı büyüme ve genç kızlarda adet kanaması nedeni ile demir ihtiyacı artmıştır. Gebelikte de demir ihtiyacı belirgin artar. Özellikle kırmızı et ve türevleri demirden çok zengindir. Besin tercihi olarak ya da ekonomik nedenlerle etin yeterince tüketilememesi demir eksikliğine neden olabilir. Yumurta, yeşil yapraklı sebzeler, tahıllar, pekmez ve kuru meyveler de iyi birer demir kaynağıdır. Diyette C vitamininin ve etin bulunması, bitkisel kaynaklı demirin emilimini de arttırır.

DEMİR EKSİKLİĞİNİN BELİRTİLERİ

Cilt solgunluğu

Çabuk yorulma, halsizlik, bitkinlik

Aşırı üşüme

Saç dökülmesi

Konsantrasyon bozukluğu

Ellerde ve ayaklarda uyuşma

Sinirlilik hali

Tırnakların çabuk kırılması

Nefes darlığı.

ÇOCUKLARDA DEMİR EKSİKLİĞİNİN SAKINCALARI NELERDİR?

Çocuklarda demir eksikliğinin nedenleri arasında bebeklik ve hızlı büyüme dönemlerinde demir gereksiniminin artması, demir minerali açısından yetersiz beslenme ve bazen de kanamayla birlikte oluşan demir kaybı bulunur. Yapılan araştırmalar, daha çabuk yorulan ve halsiz düşen çocuklarda demir eksikliği ihtimalinin yüksek olduğunu ortaya koyuyor.

Demir eksikliği tedavi edilmediğinde ya da tedavisi geciktirildiğinde önemli sorunlara neden olabilir. Çocuklarda demir eksikliğinin yol açtığı en önemli sorun; fiziksel büyümeyi azaltması yanında, zeka gelişimini olumsuz yönde etkileyebilmesidir. 2 yaşına kadar geçen süre beyin yapısının en hızlı geliştiği dönemdir ve beyin yapısının yaklaşık yüzde 80’i tamamlanır. Demir eksikliğinde merkezi sinir sistemindeki dopamin, serotonin, noradrenalin gibi beyindeki hücrelerin haberleşmesini sağlayan hormonların üretimi ve fonksiyonu bozulur. Beynin yapısının olumsuz etkilenmesinden dolayı zeka katsayısında kalıcı azalmalar görülebilir. Yürüme ve konuşma gelişimi gecikerek davranış bozuklukları ortaya çıkar. Ek olarak demir eksikliği olan çocuklar daha sık hastalanır. Öğrenme ve algılama fonksiyonları bozulup, dikkatlerinin azaldığı bilinmektedir. Bu durum okul başarılarının düşmesi olarak da yansır.

Bebeklerin demir eksikliğinden korunabilmesi için 3-4 aydan sonra düşük doz demir tedavisi başlanmaktadır. Yine 6 aydan sonra demir açısından zengin besinler olan kırmızı et (kıyma), yumurta, baklagiller gibi ek gıdalar verilebilir. Ayrıca C vitamini içeren yiyecek ve içecekler de demir emilimini artırması sebebiyle tercih edilebilir. Bunların dışında demir emilimini bozacak bazı besinlerden de mümkün olduğunda uzak durulmalıdır. Bebekler ve çocukları demir ve proteinden zengin kırmızı et ağırlıklı beslemek demir eksikliğinden korur.

Sonuç olarak bebek ve her yaş grubu çocukları öncelikle demir eksikliğinden korumak önemli olup, eksiklik durumunda fiziksel ve zihinsel gelişimi etkilemeden demir tedavisinin verilerek demir eksikliğinin en kısa sürede düzeltilmesi gereklidir.