Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)

diShy · 28 Haz 2013

Coğrafi Bilgi Sistemleri

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Bilgisayar Destekli Kartografya (BDK) birbirleriyle ilintili iki tekniktir. Kartografya ise bir dizi uğraş alanı yanısıra BDK öğretisini de kapsayan bir disiplindir. Tüm CBSnin BDK bileşenini içermelerine karşın

BDK sistemlerinin CBS bileşenlerinin olması gerekmez. Veri işleme kapasitesindeki artışın uzman olmayan CBS kullanıcılarını önemli ölçüde yanılgıya düşürdüğü bilinen bir gerçektir. Harita tasarımının kendine özgü gerçekliğinden uzaklaşan kullanıcıların nesnel bir bakış açısı getiremeyecekleri açıktır. CBS analiz sonuçlarının etkili iletimi için kartografik kurallara uyulması ve bu kuraların geliştirilmesi zorunludur. Çalışmamızda temel kartografik kavramlar irdelenecek ve görsel kaliteyi etkileyen faktörler tanımlanacaktır.

Tarihçe

60ların başına kadar süren coğrafya ile kartografya arasındaki yoğun ilişki 60lı 70li yıllarda yerini ciddi bir ayrıma bırakmıştır. Coğrafyacıların bir çoğu yeni analitik yaklaşımlar doğrultusunda haritalardan uzaklaşırken kartograflar daha çok sunuş teknikleri ve iletişim modellerine yönelmişlerdir. Kartograflar; ölçme

jeodezi ve hidrografi gibi diğer harita üreten disiplinler ile yeni bir anlaşma biçimi geliştirmişler ve bu süreç içerisinde coğrafyacılardan giderek uzaklaşmışlardır. Zaman içinde CBS tekniğindeki gelişmeler bazı coğrafyacıların haritaları yeniden keşfetmelerine yol açmıştır. Günümüzde veri üretimindeki inanılmaz artış ve karmaşıklık coğrafya ile kartografya arasında yoğun bir etkileşimi zorunlu kılmıştır. Ancak her iki disiplinin ortak çalışma alanlarını yaratan coğrafyacıların sayısının çok olduğunu söylemek olanaklı değildir. Bugün her iki disiplin ortak bir teknolojiye (CBS) sahiptir. Görselleştirme de bu anlamda destekleyici bir görev yapmıştır.

70lerde ilk bilgisayar destekli sistemler otomatik kartografik çizim amacı ile kullanıma girmiştir. Oldukça karmaşık olan bu sistemlerden iyi sonuç almak için bilgisayar uzmanlarının desteğine gerek duyulmuştur. Ancak zaman içinde

ilk standartlar olarak uluslararası kullanım alanına girmiştir. Bu standartlar ticari standartlar olarak da nitelendirilmektedir.

Bilgisayar destekli çizim

temel ve uygulama yazılımlarını kullanarak yeni ürünler verme olanağını elde etmişlerdir.

diShy · 28 Haz 2013

Harita

Harita ve haritaya bağlı kartografik konumsal bilgi; verinin yararlı bilgiye dönüştürülmesinde önemli bir araçtır. Bunun yanısıra -veri hacmindeki muazzam artışa karşın- hala veri organizasyonu

fikir ve kavramlarla aydınlatılmalı ve kartografın ürettiği hizmetin kimler tarafından kullanacağı sorgulanmalıdır” biçiminde vurgulanmıştır.

Günümüzde coğrafi bilgi sistemlerini desteklemeye yönelik harita üretiminin başarılı olduğunu söylemek güçtür. Yeni teknoloji kullanıcılarının kartografya deneyiminin ve eğitiminin olmadığı unutulmamalıdır. Günümüzde kartograflar bile yeni teknolojilere açık olmalarına karşın yeni kuramsal kavramlara kapalı kalmışlardır. Taylor ve Ormeling kartografya eğitiminde amacın yalnızca yeni tekniklerin değil yeni kavramların da öğrenilmesi olduğunu vurgulamışlardır.

“İnsanlığın yarattığı 3 iletişim aracı dil

içerikleri ve kapasiteleri bakımından kartografik tasarımın parçalarıdır. Bu kuramsal kavramsallaştırmanın sonucu olarak ICA Kartografik Tanımlar Çalışma Grubu harita tanımını yeniden gözden geçirmiştir.

“Harita

amacına uygun seçilmiş objeleri veya seçilmiş karakteristikleri sunan -harita yapımcısının yaratıcı becerisine ve seçimlerine bağlı olarak yaratılan- konumsal ilişkilerin özelliğine bağlı kullanım amaçlı tasarımlanan iletişim aracıdır”.

Haritalar geçmişte yalnızca “nerede” sorusuna cevap vermişlerdir. Günümüzde ise haritalar “niçin”

“nasıl” ve “kim tarafından” gibi sorulara da cevap vermelidirler. Artık haritalar çeşitli konuların farklı kullanıcılar tarafından anlaşılabilmesini de olanaklı kılmalıdırlar.

Günümüzde harita kavramı yalnızca sınırlı içerikte ve klasik basılı haritaları değil görselleştirilmiş

sunumu ve iletişimini kapsar.

Üç boyutlu modellerin harita olarak tanımlanıp tanımlanamayacağı sayısal haritaların tanımı açısından da bir soru olarak ortaya çıkmaktadır. Meynen (1973) üç boyutlu modelleri de bir tür harita olarak tanımlamaktadır. Ancak birçok kartograf üç ve iki boyutlu görselleştirilmiş coğrafi veriyi

işaret tablosuna (legend) sahip yani harita objeleri tanımlanmış ise ve üzerinden ölçü alınabiliyorsa harita olarak kabul etmektedir.

Kartografyada Kuramsal Konular Komisyonu 16. ICA Konferansında (1993)

bütünüyle farklı bir amaç için kullanılması gerekliliğinde verinin yeniden sıralanması ve hatta diğer kaynaklarla birleştirilmesi gerekebilir. Verilerin sürekli olarak artması veri heterojenliğine yol açacaktır.

diShy · 28 Haz 2013

Sayısal Harita

Verinin bilgisayarda işlenebilir hale gelmesi CBS kullanımının sağladığı en önemli kazanımdır. Bilgisayarla harita üreten sektör daha çok veri toplama

konumsal yapıların belirlenmesinde kullanılır.

Klasik harita yeryüzü gerçekliğinin özetlenmiş durağan bir sunumudur. Sayısal haritada ise dinamik sayısal kartografik veri tabanı

(topolojik güvenilirlikle birlikte) verinin mantıksal tutarlığı olmak üzere 6 ana başlık altında toplanmaktadır.

Sayısal harita

klasik basılı haritalara göre daha fazla görselleştirme olanağına sahiptirler.

Kullanıcıların büyük çoğunluğu türetilmiş sonuçların karşılaştırılması ve analiz sonuçlarının kavramsal olarak anlaşılabilmesi için görsel teknikleri tercih ederler. Kartografik görselleştirme; sayısal harita ve CBS uygulamalarının önemli bir bileşeni olmasına karşın

çeşitli kesit veya kartometrik amaçlı kullanımlarında görselleştirilmeleri zorunlu değildir .

diShy · 28 Haz 2013

Coğrafi Verinin Görselleştirilmesi

Coğrafi veri; iki-üç boyutlu harita

animasyon veya veri tabanı etkileşimli görselleştirilebilir. Resim ve video görüntüleri diğer görselleştirme yöntemleridir. CBS’inde görselleştirme yeryüzü gerçekliğine hızlı ulaşma yolunun geliştirilmesidir. CBS en genel anlamı ile ‘coğrafi bilgiyi işleyen bir bilgi sistemi’ olarak tanımlandığında sonuçların görselleştirilmesi işlemin önemli bir bileşeni olarak ortaya çıkacaktır. Günümüzde görselleştirmenin CBS araştırmalarında önemli yer tuttuğu söylenebilir. Modern teknolojinin yarattığı olanaklar sayesinde kullanıcı isteklerine bağlı olarak kaliteli görselleştirme yapmak olanaklıdır. Ancak günümüzdeki yazılımların görselleştirmenin tüm teknik olanaklarından yararlanabildiğini söylemek zordur. Kartograf gözü ile değerlendirildiğinde bilgisayar destekli görselleştirmenin yetersiz olduğu bilinen bir gerçektir.

Görselleştirme; insani yeteneklerle sınırlı olarak kullanılan işaretlerin özdeşleştirilmesi

sıralanması veya oluşturulması ve zihinsel bir canlandırmanın geliştirilmesi için bir algılama işlevidir. Görselleştirme kartografyanın kuramsal çatısını betimleyen üçgenin geçişim elemanıdır.

Kartografik algılama zihinsel bir süreç içinde konumsal içerik ilişkilerinin anlaşılmasıdır. Bu süreci

verinin görüntülenmesi ve analizi yeni bilgisayar teknolojisinin sağladığı olanaklarla belirgin bir biçimde gelişmiştir.

diShy · 28 Haz 2013

Harita Tasarımı

Kartograflar ve yazılımcılar; uzun yıllardan beri bilgi üreten kullanıcılar için Kartografik Uzman Sistemler oluşturmaya çalışmaktadırlar. Harita tasarım amaçlı uzman sistemin modüler olması ve her bir harita elemanının bağımsız bir modülde geliştirilmesi gerekmektedir. Bu geliştirme aşamasında uzman yöntemlerin kullanımı ile nokta objelerin yazılarının yazılması ve kartografik çizgilerin basitleştirme tolerans değerlerinin seçimi gibi bazı uzman modüller oluşturulabilmiştir. Ancak henüz tüm tasarım kurallarına ilişkin modüller geliştirilememiştir. Amaç

harita kullanıcısının istekleri doğrultusunda otomatize edilmiş sonuç ürünlerin tekniğine uygun olarak elde edilmesidir.

Harita tasarımı

harita tasarım sürecinin ileri adımlarını oluşturur.

Genelleştirme

mevcut klasik bilgilerimizle olanaklı değildir. Günümüzde birçok harita kullanıcısının yeterli kartografya bilgisi yoktur. Bu nedenle belirli bir süre daha sayısal haritaların oluşturulması ve görüntülenmesinde klasik kartografya kuralları uygulanmalıdır.

Harita tasarımında iki ayrı bileşenden biri olan bilginin kodlanması

görsel hesaplama kuralları kadar kavrama-algılama kurallarının da dikkate alındığı semiotiğin bir bileşeni olarak algılanmalıdır.

diShy · 28 Haz 2013

Ekran Haritası Tasarımı

Vektör veya raster bazlı sayısal harita verilerinden üretilen ekran haritaları gerekli işlemlerden (projeksiyon

birbirlerine mantıksal olarak yakın olmayan alansal bilgilerin gösteriminde kullanılır. Kural olarak aralarında mantıksal ilişki bulunmayan renkler seçilir. Bu durumda aynı renk tonlarının kullanılması yanıltıcıdır. Eğer görüntü çok karmaşık ise gözalıcı renkler yorumlama ve analizi güçleştirir. Bu tür problemler için kartografik uzman sistemler üretilmelidir. Özellikle basit ve az renk kullanımı ile tasarım daha doğru bilgi aktarabilir.

Klasik kartografik tasarım veri niteliği bilgisinin görselleştirmesi için oldukça genel bir kuramsal taban sağlar. Harita veri niteliğinin (adlandırmalı

ölçeğine ve harita okuyucusunun deneyimine bağlı olarak zaman alır. Veri niteliği bilgisi doğru verilmiş ise süre kısa olacaktır. Böylece harita okuyucusu veri niteliği bilgisini kullanarak harita bazlı karar verme gereksinimini karşılar. Karar verme konumundaki kullanıcı kavrayamadığı veriyi yadsıyacak ve kullanmayacaktır. Karar vermede veri niteliği olgusu verinin kendisinden daha belirleyicidir. Sonuç olarak; konumsal veri niteliğinin görüntülenmesi amacı ile yapılan tasarımda klasik kartografya kuralları kullanıldığında mantıksal hatalar ortaya çıkmayacaktır. Karmaşık ve benzemeyen işaretler kullanılarak zihinsel algılama/kavrama sınırları zorlanılmamalıdır (Bu konu kartografik iletişimin konusudur.).

Ekran haritasını yazıcı/çizici ile basmak olanaklıdır. Ancak sonuç ürün genellikle yetersiz olmaktadır. Ekran haritası genellikle kağıt haritanın tasarımı sırasında kullanılır. Daha ileri adımlar için

küçük detayların ekran üzerinde görülememesi gibi iki önemli sorun ile karşılaşılır. 9 puntodan küçük yazılar ekranda (gerçek boyutlarıyla) okunamazlar. Çizgi ve alan taramalarında halen benzer sorunlar yaşanmaktadır. TV haritalarında da aynı sorun mevcuttur. Üstelik ekran çözünürlüğü bilgisayar ekranı kadar iyi değildir. Bu nedenle yazı ve semboller büyük olmalıdır. Yatay çizgiler ve taramalar kaymalara neden olur.

diShy · 28 Haz 2013

Kartografya ve CBS

Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) ve Bilgisayar Destekli Kartografya (BDK) birbirleriyle ilintili iki tekniktir. Kartografya ise bir disiplindir ve tanımı gereği içerdiği tekniklerin toplamından daha kapsamlı bir kavramdır. Kartografya büyük ölçüde uygulamalı bir disiplindir. Kartografya bu uygulamalı temelinin yanısıra kuramsal bir yaklaşımla ürünlerinin sosyo-politik yanını

haritalardan yararlanılarak karar verme süreçlerinin oluşumunu da kapsamaktadır. Harita gerçeğinden uzaklaşılarak bilimsel anlamda nesnel olmak olanaklı değildir. Yalnızca teknoloji ağırlıklı CBS uygulamaları bilimsel nesnellikten uzaklaşmaktadır. Birçok CBS kullanıcısı da bilimsel anlamda nesnel bir çalışma içerisinde değildir. CBS uzmanlarının kartografya eğitimi açısından genellikle yetersiz olması giderek nesnellikten uzaklaşmalarına yol açmaktadır.

CBS; yeryüzünde konumsal verinin toplanması

ölçme ve diğer disiplinlerle aynı konuları paylaştığı görülecektir. Ancak sözü edilen disiplinlerin kullandığı bir teknik olarak CBS bu disiplinler tarafından içerilmektedir. Bu karşılıklı içerme/içerilme ilişkisi konunun profesyonelleri arasında sürekli bir tartışmayı da beraberinde getirmektedir.

Arazi kullanımı planlaması

multimedya veya baskı yazılımları gibi farklı yazılımlar kullanılarak oluşturulabilir.

CBS iletişimi için görsel mesajlara gereksinim duyulduğu ve kullanıcı gereksinimleri değişmediği sürece; harita mesajının iletilmesi

ürün tasarımı ve estetik gibi konular genel kartografya ile CBS’nin ortak konularını oluşturacaktır. Kartograflar bilgisayarların kullanıma girmesi ile araç değiştirmişlerdir. Bu araçsal değişim tasarım kavramında da önemli değişikliklere neden olmuştur. Sonuçta önemli ölçüde değişen tasarım parametrelerinin bir uzman sistem yardımı ile değerlendirilmesi gereksinimi ortaya çıkmıştır. Kartograflar kuramsal çalışmalarının bir parçası olarak bu konuda araştırmalarını sürdürmektedirler.

diShy · 28 Haz 2013

Elektronik Atlas ve Multimedya

Elektronik atlaslar ve Elektronik Harita Sistemleri (EHS) yalnızca multimedya görselleştirme olanakları ile değil aynı zamanda video ve ses ile de desteklenerek geliştirilmektedir. Bilgi; sesli

eğitim ve öğretim gibi değişik alanlarda kullanılmak üzere geliştirilmiştir.

Günümüz için kartografyanın yeni konusu olan elektronik haritalar sürekli gelişmektedirler. Elektronik harita üretimi

ancak kartografyanın bir disiplin olarak kendi gelişim çizgisini CBS’den de yararlanarak sürdüreceğini göstermektedir.

diShy · 28 Haz 2013

Sonuç ve Öneriler

Günümüzde; CBS’ni veri toplamada ve buna bağlı olarak karar vermede ‘en üst’ çözüm olarak gösterme ve CBS pazarının genişletilmesine yönelik güçlü bir eğilimin varlığı gözlenmektedir. Şüphesiz bu eğilimi besleyen en önemli unsur mevcut piyasa koşullarıdır. Bu arada altlık veriye

başarılı bir CBS yaratmanın temel koşuludur.

Birçok grafik tasarım yazılımı ile harita üretilmeye çalışılmaktadır. Harita üretimi birçok kullanıcı için herhangi bir grafik uygulama gibi algılanmakta ve sonuçta harita grafik ile yer değiştirmektedir. Mevcut yazılımlarla “masa üstü harita üretimi”

kartografya nosyonu olmayanlar için sorun yaratır. Bu tür grafik yazılımlar kullanıcıya çeşitli tarama (pattern) ve renk seçimi olanakları sunarlar. Bilgisayar destekli kartografya harita üretimini kolaylaştırdığından herkes tematik harita üretebilir. Ancak yazılımı kullananların eğitim eksiklikleri yanlışlıklara yol açar. Sonuç üründe görsel kalite düşük olur. Yetersiz sonuçların nedeni yazılımın yetersizliği değil kullanıcının kendi yetersizliğidir. Unutulmamalıdır ki “birçok bilgisayar haritası istatistiklerden bile daha yalancıdır.”

Görsel kaliteyi etkileyen faktörlerin başında grafik yazılımın uygunluğu

kullanım kolaylığı ve çalışma araçları (ekran vb.) gelmektedir. Bunların yanısıra sonuç ürünün kalitesini etkileyen diğer faktörler aşağıdaki gibi sıralanabilir:

· CBS kullanıcılarının birçoğunun farklı disiplinlerden gelmesi

· CBS’de kartografyanın önemli bir rol oynamasına karşılık kullanılan yazılımların bu açıdan güçlü olmaması

· Klasik kartografya ile elektronik ortamda harita üretimi arasındaki farka dikkat edilmemesi

· İşlenmiş

· Estetik olarak grafiklere gösterilen önemin

· Bu konudaki teknolojinin henüz yeterli olmaması

· CBS ve sayısal görüntü işleme sistemleri pazarındaki yazılım üreticilerinin henüz iyi harita üretmek gibi bir amaç taşımamaları

· Elektronik ortamlardaki haritaların tasarımı konusundaki araştırmaların oldukça az olması.

Bu sorunların çözümü için;

· Kartografya uzmanlarının CBS alanına yeterince ilgi göstermeleri

· Kartografik bilginin yaygınlaştırılmasına yönelik eğitim ve öğretim

· Kartografik uzman sistemlerin geliştirilmesi

· Kartografik amaçlı yazılım ve uygulamaların geliştirilmesi

· Elektronik ortamda harita tasarımına yönelik araştırmaların yoğunlaştırılması gerekmektedir.

Arama Yap

Arama Yap

Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..

diShy

~ یơυℓℓεss ..