Çilek, botanik açıdan incelendiğinde, dişi organda gelişmediği için gerçek bir meyve değil, beyaz çiçek sapının tablasında etlenip olgunlaşan yalancı bir meyvedir. Asıl meyve, bildiğimiz kırmızı çileklerin yüzeyindeki minik sarımsı renkteki çekirdeklerdir.

Nemli, serin ve çürümüş bitki artıkları yönünden zenginleştirilmiş yani humuslu toprakları seven çilek bitkisi, gülgiller familyasının fragaria�cinsini oluşturur. Fazla büyümeyen bu otsu bitkinin beyaz çiçekleri ve 3 parçalı yaprakları vardır. En sık görünen türlerinden biri, Kuzey Amerika, Asya ve Avrupa’ da bulunan ve doğada kendiliğinde yetişen, orman çileği (Fragaria Vesca) olarak da bilinen dağ çilekleridir. Paris Louvre Bahçeleri’ nden 14. yy’ da alınarak tarıma kazandırılan bu türün, sonraki çağlarda pek çok çeşidi geliştirilmiştir. Örn: Frenk çileği (Fragaria Moschata). Bu türün meyveleri, orman çileğinden daha tatlı ve büyüktür.


Günümüzde Çilek Yetiştiriciliği

Çilek bitkisi, toprağa yatay uzanan sürgünler çıkarır ve değdikleri yerde köklenirler. Onların bu yayılma özelliği ” çilek tarımı” açısından verimi artıran en önemli faktördür. Eğer geniş alanlara ekilir ve toprak özel minerallerle zenginleştirilirse tek bir anaç bitkiden 150 – 160 kadar yeni bitki üretilebilir.

Günümüzde en çok tüketilen, bordomsu kırmızı renkli ve iri çeşidin anavatanı Amerika’dır. İki yaban çileğinin (Fragaria Virginiana – Fragaria Chiloensis) melezidir.

Türkiye’ deki çilek üretimi yakın tarihlere kadar sadece İstanbul, Bursa ve Karadeniz Ereğlisi’ nde yapılırken, bugün gelişen tarım ve yöntemler sayesinde Marmara, Ege ve Akdeniz Bölgeleri’ nde giderek artan bir verimle, birçok yörede yapılmaktadır. Trakya ve Marmara Bölgesi’ nde mayıs ayının ilk haftalarında, Ege’ de nisan ayının ortalarında, Akdeniz’ de ise mart ayında olgun çilekler piyasaya sürülmektedir. Bu kadar yaygın yörede yetiştirilmesindeki en büyük etken, bitkinin -10 derecelerde bile” malçlama” (plastik örtü, saman v.s ile örtme ) tekniği dışında çok fazla özel bir önlem gerektirmiyor olmasıdır. Malçlama ile, çiçeklenme dönemi uzun zamana yayılan çilek bitkisinin, özellikle plastik malçla ot ve sulama kontrolü rahat yapılmakta, meyveler temiz kalmakta, bu hassas meyvede çürüme (botrytis hastalığı) daha az görülmektedir.

Chandler, Sweet, Pajaro, Charlie, Selva, Rapella, Douglas, Dorit – 216, Yalova – 15, Yalova – 104, Aliso gibi çeşitleri olan çileklerden, reçel ve meyve suyu gibi sanayi üretimine en uygun olan cinsi iri meyveli Aliso’ dur. Fakat çürümeye dayanıklı ve derin dondurucuya uygun sofralık çeşitleri ise Yalova ve Douglas türleridir.

Çileğin Faydaları

– Zengin antioksidan ( antosiyanin, ellagik asit, kaempferol, kuersetin..) içeriği sayesinde kuvvetli bir kanser savaşçısıdır.
– Kötü kolesterolü düşürür, damarları korur.
– Lif ve su içeriği yüksek, kalori değeri düşüktür. Bu yüzden zayıflama diyetlerinin yardımcısıdır.
– İçeriğinde bulunan ” folat” sayesinde moral bozukluğuna iyi gelir, sakinlik verir.
– Şekersiz hazırlanan lapası karaciğerin kuvvetlenmesine katkı sağlar.
– Yüksek C vitamini kanı temizler, cildi yeniler.
– Kalp krizi, yüksek tansiyon ve diyabet hastalıklarında faydalıdır.
– İdrar yolu hastalıklarında kullanılabilir.
– Manganez içerdiğinden dolayı dişleri ve kemikleri güçlendirir.

Çilek, tüm bu faydaları sağlamakla birlikte, kür olarak kullanılacaksa mutlaka hastalığı takip eden doktora danışılarak tüketilmelidir. Ayrıca bazı metabolizmalarda alerjik etki yaptığı unutulmamalıdır.

Düşük Kalorili Çilek Reçeli

Günümüzde beyaz şekerin insan vücuduna verdiği zarar herkesçe bilinirken, yapılan reçellerde klasik ölçü olan” 1 kg meyveye, 1 kg toz şeker” formülünün de değişmesi gerektiğini düşünüyorum. Aşağıdaki tarif, meyvenin kendi şekerinin açığa çıkarılması esasına dayanan, hanımların hiç olmazsa 1/2 kg meyveden yaparak denemeleri gereken bir tariftir. Böylece daha az kalorili, daha çok faydalı bir lezzeti gönül rahatlığı ile tüketebilirler. Diğer meyvelere de uygulanabilecek tarifimize gelince:

Çilek Reçelinin Malzemeleri

– 1 kg çilek
– 1/2 kg ( daha da az olabilir)
– 1 çay kaşığı tereyağı
– 10 -15 damla limon

Yapılışı: Çilekleri bıçak ve rondo ile çok da püre yapmadan, dişe gelecek gibi kıyın. Tencereye alıp, taşmaması için ağız kısmına tereyağını çepeçevre sürün. Suyunu salıp çekmeye başlayana dek, ara ara köpüklerini alarak kısık ateşte 1 – 1;5 saat kadar kaynatın. İnmesine 20 dakika kala şekerini gezdirip, limonunu sıkın. Artık pişmiş olan reçelinizi ılıdıktan sonra kavanoza alın, sulanmaması için de bu aşamaya dek asla üzerini örtmeyin.Soğuduktan sonra kavanozun kapağını kapatabilirsiniz.