-
- Üyelik Tarihi
- 2 Ağu 2016
-
- Mesajlar
- 11,694
-
- MFC Puanı
- -894
KARBON (C)
Çeliklerin temel alaşım elementi olan karbon, çeliklerin üretim işlemleri sırasında yapıdaki yerini alır. Karbon miktarı, çeliklerin mekanik özelliklerini en çok etkileyen faktördür. Karbon, çeliğin akma ve çekme mukavemetini artırır, yüzde uzamayı, şekillenebilirliği ve kaynak kabiliyetini azaltır. İşlenebilirliğin ön planda olduğu çeliklerde karbon miktarı düşük tutulmalı, dayanım değerlerinin yüksek olması gerektiği durumlardaysa çeliğin karbon içeriği yüksek olmalıdır.
MANGAN (Mn)
Mangan da karbon gibi çeliğin yapısında yer alan bir elementtir ve çeliğin dayanımını artıran etki gösterir. Bunun yanında sertleşme, dövme ve kaynak kabiliyetini de artırır. Manganın iyi yöndeki etkisi, karbon özelliğinin artmasıyla olur.Mangan ayrıca su verme derinliğini artırır, paslanmaya ve korozyona olan dayanımı geliştirir.
Manganın en önemli özelliği kükürtle MnS bileşiği yapması ve demir kükürt FeS oluşumunu engellemesidir. FeS sıcak kırılganlığa sebep olur.
SİLİSYUM (Si)
Silisyum, oksijen giderici olarak kullanıldığı için çelik içinde yer alır. Ferrit içerisinde çözülebilme özelliğine sahip olduğu için malzemenin süneklik ve tokluğunu düşürmeden, çeliğin akma, çekme dayanımını ve esnekliğini artırır. Çelik yapısındaki silisyum miktarı azaldıkça, tufal yapma oranı artar.
FOSFOR (P)
Fosfor çeliğin akma çekme dayanımını ve talaşlı şekillendirme kabiliyetinin arttırır, yüzde uzamayı ve eğme özelliklerini olumsuz etkiler, soğuk kırınganlık yaratır. Fosfor çelik içinde üretim işlemlerinden kalan bir elementtir ve istenmeyen özellikleri nedeniyle çelik içerisinde mümkün olduğunca düşük olmasına çalışılır. Kükürtle birlikte fosfor azlığı malzeme kalitesinde birinci kriterdir.
KÜKÜRT (S)
Akma çekme mukavemetine etkisi yok denecek kadar azdır. Fakat malzemenin yüzde uzamasına ve tokluğuna etkisi çok fazladır.Kükürt malzemenin tokluğunu, sünekliğini ve kaynak yapılabilme özelliğini de önemli ölçüde azaltır.
Kükürt demirle birleşerek FeS fazını oluşturur. Bu faz düşük ergime sıcaklığına sahip olduğu için haddeleme sıcaklığında eriyerek sıcak kırılganlığa sebep olur.Bu olumsuz etki, özellikle otomat çeliklerinde kükürdün manganla birleşmesi sağlanarak önlenebilir ve talaşlı işlenebilirlik kabiliyetini arttırmak amacıyla kullanılır.
KROM (Cr)
Krom paslanmaz çeliklerinin temel alaşım elementidir. Krom %25' e varan değerlerde ilave edilmesi halinde malzeme yüzeyinde bir oksit tabakası oluşturarak, paslanmaya karşı direnç sağlar ve malzemeye parlak bir görüntü kazandırır. Çekme dayanımını ve sıcağa dayanımı da arttırıcı özelliğe sahiptir.
Krom, korozyon ve oksidasyon direnci sağlar. Serleşebilme kabiliyetini artırır. Yüksek karbonlu çeliklerde aşınma direncini yükseltir.
NİKEL (Ni)
Nikel, darbe tokluğunu ve tavlı çeliklerde dayanımı arttırır. Paslanmaz çeliklerde kromdan sonra ikinci en önemli alaşım elementedir. Nikel malzemenin mukavemetini ve tokluğunu arttırır. Sıcağa ve tufalleşmeye karşı iyileştirici özelliğe sahip olmasının yanı sıra , krom ile birlikte kullanılarak, sertleşmeyi, sünekliği ve yorulma direncini arttırır.Nikel aynı zamanda , tane küçültme özelliğine de sahiptir.
MOLİBDEN (Mo)
Molibden, düşük nikel ve düşük krom içeren çeliklerde temper gevrekliği eğilimini gidermek için kullanılır. Ayrıca, çeliklerin sürünme dayanımını ve aşınma direncini yükseltir. Alaşımlı takım çeliklerinde önemli bir alaşım elementidir.
KOBALT (Co)
Alaşımlı takım çeliklerinde kullanılan bir alaşım elementidir. Takım çeliklerinin sıcakta sertliğini muhafaza etmesi için kullanılır. Yüksek sıcaklarda tane büyümesini yavaşlattığı için , daha çok hız çeliklerinde ve sıcağa dayanıklı çeliklerde kullanılır.
WOLFRAM (W)
Aşınma direncini arttıran, sıcakta sertliğin muhafazasını sağlayan bir alaşım elementidir. Özellikle hız çeliklerinde olmak üzere alaşımlı takım çeliklerinde, ıslah çeliklerinde alaşım elementi olarak kullanılır.Yüksek çalışma sıcaklıklarında , çeliğin menevişlenip, sertliğini kaybetmemesini sağladığından, sıcağa dayanımlı çeliklerin üretiminde kullanılır.
VANADYUM (V)
Tane küçültme etkisi yaparak çeliklerin akma ve çekme dayanımlarını, sertleşebilme kabiliyetini artırır, menevişleme ve ikinci sertleşmede olumlu etkileri vardır. Alaşımlı takım çeliklerinde yeri olan alaşım elementidir.
TİTANYUM (Ti)
Vanadyum gibi tane küçültme etkisi vardır. Ancak, bu etkisi vanadyumun etkisinden daha yüksektir. Mikro alaşımlı çeliklerde mikro alaşım elementi olarak kullanılır. Ayrıca, paslanmaz çeliklerde krom karbürün olumsuz etkisini giderebilmek için karbür oluşturucu alaşım elementi olarak kullanılır.
KALAY (Sn)
Akma ve çekme dayanımlarını pek etkilemez, fakat sıcak haddelemelerde sorunlar yaratır. Kalay, düşük ergime sıcaklığına sahip bileşikler yaparak haddeleme sırasında kopmalara neden olur.
BAKIR (Cu)
Akma çekme dayanımını arttırır, yüzde uzamayı ve şekillenebilirliği kötü yönde etkiler. Bu yüzden filmaşinlerdeki bakır oranının olabildiğince düşük olması istenir. Sünekliği ciddi oranda düşürmesine karşın korozyon direncini yükselten etki gösterir.
KURŞUN (Pb)
Haddelenebilirliği azaltır. Haddeleme sırasından kopmalara neden olur, yüzey kalitesini olumsuz etkiler. Sürekli dökümlerde sorunlara sebep olur. Kurşun çeliklerin talaşlı şekillendirme kabiliyetini arttırır, bu yüzden otomat çeliklerinde alaşım elementi olarak kullanılır.
AZOT (N)
İstenmeyen bir elementtir. Azot kırılganlığa neden olur, eğme özelliklerini çok olumsuz etkiler.
HİDROJEN (H)
Hidrojen gevrekliğe neden olur. Azottan daha etkilidir. Malzemenin esnekliğini azaltır.
BOR (B)
Düşük ve orta karbonlu çeliklerin sertleştirilebilirliğini en etkin artırır özelliğe sahiptir.Sakinleştirilen çeliklere 0,0005-0,003 kadar düşük oranda katılırlar.
Çeliklerin temel alaşım elementi olan karbon, çeliklerin üretim işlemleri sırasında yapıdaki yerini alır. Karbon miktarı, çeliklerin mekanik özelliklerini en çok etkileyen faktördür. Karbon, çeliğin akma ve çekme mukavemetini artırır, yüzde uzamayı, şekillenebilirliği ve kaynak kabiliyetini azaltır. İşlenebilirliğin ön planda olduğu çeliklerde karbon miktarı düşük tutulmalı, dayanım değerlerinin yüksek olması gerektiği durumlardaysa çeliğin karbon içeriği yüksek olmalıdır.
MANGAN (Mn)
Mangan da karbon gibi çeliğin yapısında yer alan bir elementtir ve çeliğin dayanımını artıran etki gösterir. Bunun yanında sertleşme, dövme ve kaynak kabiliyetini de artırır. Manganın iyi yöndeki etkisi, karbon özelliğinin artmasıyla olur.Mangan ayrıca su verme derinliğini artırır, paslanmaya ve korozyona olan dayanımı geliştirir.
Manganın en önemli özelliği kükürtle MnS bileşiği yapması ve demir kükürt FeS oluşumunu engellemesidir. FeS sıcak kırılganlığa sebep olur.
SİLİSYUM (Si)
Silisyum, oksijen giderici olarak kullanıldığı için çelik içinde yer alır. Ferrit içerisinde çözülebilme özelliğine sahip olduğu için malzemenin süneklik ve tokluğunu düşürmeden, çeliğin akma, çekme dayanımını ve esnekliğini artırır. Çelik yapısındaki silisyum miktarı azaldıkça, tufal yapma oranı artar.
FOSFOR (P)
Fosfor çeliğin akma çekme dayanımını ve talaşlı şekillendirme kabiliyetinin arttırır, yüzde uzamayı ve eğme özelliklerini olumsuz etkiler, soğuk kırınganlık yaratır. Fosfor çelik içinde üretim işlemlerinden kalan bir elementtir ve istenmeyen özellikleri nedeniyle çelik içerisinde mümkün olduğunca düşük olmasına çalışılır. Kükürtle birlikte fosfor azlığı malzeme kalitesinde birinci kriterdir.
KÜKÜRT (S)
Akma çekme mukavemetine etkisi yok denecek kadar azdır. Fakat malzemenin yüzde uzamasına ve tokluğuna etkisi çok fazladır.Kükürt malzemenin tokluğunu, sünekliğini ve kaynak yapılabilme özelliğini de önemli ölçüde azaltır.
Kükürt demirle birleşerek FeS fazını oluşturur. Bu faz düşük ergime sıcaklığına sahip olduğu için haddeleme sıcaklığında eriyerek sıcak kırılganlığa sebep olur.Bu olumsuz etki, özellikle otomat çeliklerinde kükürdün manganla birleşmesi sağlanarak önlenebilir ve talaşlı işlenebilirlik kabiliyetini arttırmak amacıyla kullanılır.
KROM (Cr)
Krom paslanmaz çeliklerinin temel alaşım elementidir. Krom %25' e varan değerlerde ilave edilmesi halinde malzeme yüzeyinde bir oksit tabakası oluşturarak, paslanmaya karşı direnç sağlar ve malzemeye parlak bir görüntü kazandırır. Çekme dayanımını ve sıcağa dayanımı da arttırıcı özelliğe sahiptir.
Krom, korozyon ve oksidasyon direnci sağlar. Serleşebilme kabiliyetini artırır. Yüksek karbonlu çeliklerde aşınma direncini yükseltir.
NİKEL (Ni)
Nikel, darbe tokluğunu ve tavlı çeliklerde dayanımı arttırır. Paslanmaz çeliklerde kromdan sonra ikinci en önemli alaşım elementedir. Nikel malzemenin mukavemetini ve tokluğunu arttırır. Sıcağa ve tufalleşmeye karşı iyileştirici özelliğe sahip olmasının yanı sıra , krom ile birlikte kullanılarak, sertleşmeyi, sünekliği ve yorulma direncini arttırır.Nikel aynı zamanda , tane küçültme özelliğine de sahiptir.
MOLİBDEN (Mo)
Molibden, düşük nikel ve düşük krom içeren çeliklerde temper gevrekliği eğilimini gidermek için kullanılır. Ayrıca, çeliklerin sürünme dayanımını ve aşınma direncini yükseltir. Alaşımlı takım çeliklerinde önemli bir alaşım elementidir.
KOBALT (Co)
Alaşımlı takım çeliklerinde kullanılan bir alaşım elementidir. Takım çeliklerinin sıcakta sertliğini muhafaza etmesi için kullanılır. Yüksek sıcaklarda tane büyümesini yavaşlattığı için , daha çok hız çeliklerinde ve sıcağa dayanıklı çeliklerde kullanılır.
WOLFRAM (W)
Aşınma direncini arttıran, sıcakta sertliğin muhafazasını sağlayan bir alaşım elementidir. Özellikle hız çeliklerinde olmak üzere alaşımlı takım çeliklerinde, ıslah çeliklerinde alaşım elementi olarak kullanılır.Yüksek çalışma sıcaklıklarında , çeliğin menevişlenip, sertliğini kaybetmemesini sağladığından, sıcağa dayanımlı çeliklerin üretiminde kullanılır.
VANADYUM (V)
Tane küçültme etkisi yaparak çeliklerin akma ve çekme dayanımlarını, sertleşebilme kabiliyetini artırır, menevişleme ve ikinci sertleşmede olumlu etkileri vardır. Alaşımlı takım çeliklerinde yeri olan alaşım elementidir.
TİTANYUM (Ti)
Vanadyum gibi tane küçültme etkisi vardır. Ancak, bu etkisi vanadyumun etkisinden daha yüksektir. Mikro alaşımlı çeliklerde mikro alaşım elementi olarak kullanılır. Ayrıca, paslanmaz çeliklerde krom karbürün olumsuz etkisini giderebilmek için karbür oluşturucu alaşım elementi olarak kullanılır.
KALAY (Sn)
Akma ve çekme dayanımlarını pek etkilemez, fakat sıcak haddelemelerde sorunlar yaratır. Kalay, düşük ergime sıcaklığına sahip bileşikler yaparak haddeleme sırasında kopmalara neden olur.
BAKIR (Cu)
Akma çekme dayanımını arttırır, yüzde uzamayı ve şekillenebilirliği kötü yönde etkiler. Bu yüzden filmaşinlerdeki bakır oranının olabildiğince düşük olması istenir. Sünekliği ciddi oranda düşürmesine karşın korozyon direncini yükselten etki gösterir.
KURŞUN (Pb)
Haddelenebilirliği azaltır. Haddeleme sırasından kopmalara neden olur, yüzey kalitesini olumsuz etkiler. Sürekli dökümlerde sorunlara sebep olur. Kurşun çeliklerin talaşlı şekillendirme kabiliyetini arttırır, bu yüzden otomat çeliklerinde alaşım elementi olarak kullanılır.
AZOT (N)
İstenmeyen bir elementtir. Azot kırılganlığa neden olur, eğme özelliklerini çok olumsuz etkiler.
HİDROJEN (H)
Hidrojen gevrekliğe neden olur. Azottan daha etkilidir. Malzemenin esnekliğini azaltır.
BOR (B)
Düşük ve orta karbonlu çeliklerin sertleştirilebilirliğini en etkin artırır özelliğe sahiptir.Sakinleştirilen çeliklere 0,0005-0,003 kadar düşük oranda katılırlar.