Havada beste dört oranında bulunan, rengi, kokusu ve tadı olmayan bir gazdır. Simgesi «N», atom sayısı 7, atom ağırlığı 14,008'dir. Tabiatta bileşik halinde bulunur. Şili güherçilesi'nin % 75'ini meydana getiren Sodyum Nitrat (Na NOj) bileşiği ile Potasyum Nitrat (KNO3) başlıca çeşitleridir. Bitkiler ve hayvanlar, dokularını geliştirmek için gerekli azotu doğrudan doğruya alamazlar. Öbür kimyasal unsurlarla birleşik durumda alırlar.
Nitrojen havanın %78 ini kaplayan bir gazdır. Mars atmosferinin ise %3 ünden daha azı nitrojendir. Nitrojenin diğer adı azottur. Bileşikleri gıdalar ve gübrede bulunur. Amino asit, amonyak, nitrik asit, ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur. Bitkiler azot gazıyla doğrudan doğruya solunum yapamazlar. Azot ihtiyaçlarını topraktaki azot bileşikleriyle sağlarlar. Bundan dolayı bitkilerin köklerini azot bakımından zengin gübrelerle beslemek gerekir.Azotun en önemli kullanım şekli havadaki azottan nitratlar halinde meydana getirilen gübrelerdir.
Elektrik arkı ya da uygun katalizörler yardımıyla oksijen ve hidrojenle birleşerek azot monoksit ve ve amonyak oluşturur. Lityumla doğrudan, öteki alkali ve toprak alkali metalleriyle kızıl derecede birleşerek nitrürleri oluşturur. Alkalilerin ve baryum oksidin, karbon varlığında azotla ısıtılmasıyla siyanür elde edilir.
Azotun kullanım alanları
Amnyak, nitrat asidi, nitratlar, siyanürler ve özellikle kimyasal gübrelerin yapımında, kimyasal bakımdan eylemsiz olması nedeniyle yüksek sıcaklık termometrelerin doldurulmasında ve koruyucu eylemsiz atmosfer oluşturulmasında, sıvı azot laboratuvarlarda düşük sıcaklıklarda kullanılır. Modern patlayıcı maddelerin hemen tümü azot bileşikleridir.
Nitrojenin elde edilmesi
Laboratuvarda sodyum ve toprak alkali metal azotürlerinin ısıtılmasıyla yada amkonyum nitritin ısıtılmasıyla katkısız biçimde elde edilir. Endüstirde azot üretimi havanın sıvılaştırılmasıyla ve sıvı havanın ayrımsal damıtılması yoluyla yapılır. Havanın sıvılaştırılması Linde yöntemine göre, sıkıştırılmış havanın genleşirken soğuması temeline dayanır. Bu ilkeye bağlı çeşitli yöntemler geliştirilmiştir.
Havanın sıvılaştırılması ve ardından damıtılması yoluyla yapılabildiği gibi, yalnız oksijenin sıvılaştırılması biçiminde de yapılabilir. Elde edilen azot genellikle amonyum sentezinde kullanılır. Çelik tüplerde 150 atmosfer basınç altında pazarlanır. Laboratuvarlarda saf azot elde etmek için, amonyum nitrat ısıtılır. NH4NO3 N2 + 2H2O
Amonyum nitrat yoksa onun yerine sodyum nitrat (NaNO2) ile amonyum klorür (NH4Cl) eriyikleri beraberce ısıtılır. Bu bileşik amonyum nitrat görevini görür. Elde edilen azotun kuru olması isteniyorsa azot gazını sülfürik asitle yıkama şişesinden geçirmek gerekir. Azot suda gayet az erir. da sıcaklığında 100 hacim su içinde ancak 1,5 hacim azot eritilebilir.Yoğunluğu havadan hafiftir. Sıvılaşma noktası oksijenden aşağıda olduğundan önce azot buharlaşır.
Doğada azot çevrimi
Doğada azot bileşikleri çeşitli organizmalar üzerinden bir çevrime uğrarlar. Topraktaki inorganik azot bileşiklerini bitkiler alır; öteki elementlerle birleştirerek nükleik asitler ve bitkisel proteinler yapılır. Bitkilerle beslenen hayvanlara geçen bitkisel proteinler, hayvansal proteine dönüşür. Hayvansal artıkların bakteriler yardımıyla bozunması sırasında azot, basit yapılı azot bileşiklerine dönüşür ve toprak tarafında soğrulur.
Bileşikler bakteriler yardımıyla bitkilerin kullanabileceği uygun bileşiklere dönüşürler. Bu ana çevrime ek olarak belirli miktarda atmosfer azotunu, baklagillerin köklerinde bulunan özel bakteriler tutar. Ayrıca şimşekler sırasında oluşan azot oksitlerini, yağmurlar toprağa sürükler. Topraktaki azot bileşiklerinin bir bölümü, oksijensiz ortamda yaşayan nitratlarla nitritleri parçalayarak, elementel azot üreten denitrifikasyon (nitrojenleri çözümleyici) bakterilerince yeniden atmosfere döndürülür.
Nitrojen havanın %78 ini kaplayan bir gazdır. Mars atmosferinin ise %3 ünden daha azı nitrojendir. Nitrojenin diğer adı azottur. Bileşikleri gıdalar ve gübrede bulunur. Amino asit, amonyak, nitrik asit, ve siyanür gibi önemli bileşikler de oluşturur. Bitkiler azot gazıyla doğrudan doğruya solunum yapamazlar. Azot ihtiyaçlarını topraktaki azot bileşikleriyle sağlarlar. Bundan dolayı bitkilerin köklerini azot bakımından zengin gübrelerle beslemek gerekir.Azotun en önemli kullanım şekli havadaki azottan nitratlar halinde meydana getirilen gübrelerdir.
Elektrik arkı ya da uygun katalizörler yardımıyla oksijen ve hidrojenle birleşerek azot monoksit ve ve amonyak oluşturur. Lityumla doğrudan, öteki alkali ve toprak alkali metalleriyle kızıl derecede birleşerek nitrürleri oluşturur. Alkalilerin ve baryum oksidin, karbon varlığında azotla ısıtılmasıyla siyanür elde edilir.
Azotun kullanım alanları
Amnyak, nitrat asidi, nitratlar, siyanürler ve özellikle kimyasal gübrelerin yapımında, kimyasal bakımdan eylemsiz olması nedeniyle yüksek sıcaklık termometrelerin doldurulmasında ve koruyucu eylemsiz atmosfer oluşturulmasında, sıvı azot laboratuvarlarda düşük sıcaklıklarda kullanılır. Modern patlayıcı maddelerin hemen tümü azot bileşikleridir.
Nitrojenin elde edilmesi
Laboratuvarda sodyum ve toprak alkali metal azotürlerinin ısıtılmasıyla yada amkonyum nitritin ısıtılmasıyla katkısız biçimde elde edilir. Endüstirde azot üretimi havanın sıvılaştırılmasıyla ve sıvı havanın ayrımsal damıtılması yoluyla yapılır. Havanın sıvılaştırılması Linde yöntemine göre, sıkıştırılmış havanın genleşirken soğuması temeline dayanır. Bu ilkeye bağlı çeşitli yöntemler geliştirilmiştir.
Havanın sıvılaştırılması ve ardından damıtılması yoluyla yapılabildiği gibi, yalnız oksijenin sıvılaştırılması biçiminde de yapılabilir. Elde edilen azot genellikle amonyum sentezinde kullanılır. Çelik tüplerde 150 atmosfer basınç altında pazarlanır. Laboratuvarlarda saf azot elde etmek için, amonyum nitrat ısıtılır. NH4NO3 N2 + 2H2O
Amonyum nitrat yoksa onun yerine sodyum nitrat (NaNO2) ile amonyum klorür (NH4Cl) eriyikleri beraberce ısıtılır. Bu bileşik amonyum nitrat görevini görür. Elde edilen azotun kuru olması isteniyorsa azot gazını sülfürik asitle yıkama şişesinden geçirmek gerekir. Azot suda gayet az erir. da sıcaklığında 100 hacim su içinde ancak 1,5 hacim azot eritilebilir.Yoğunluğu havadan hafiftir. Sıvılaşma noktası oksijenden aşağıda olduğundan önce azot buharlaşır.
Doğada azot çevrimi
Doğada azot bileşikleri çeşitli organizmalar üzerinden bir çevrime uğrarlar. Topraktaki inorganik azot bileşiklerini bitkiler alır; öteki elementlerle birleştirerek nükleik asitler ve bitkisel proteinler yapılır. Bitkilerle beslenen hayvanlara geçen bitkisel proteinler, hayvansal proteine dönüşür. Hayvansal artıkların bakteriler yardımıyla bozunması sırasında azot, basit yapılı azot bileşiklerine dönüşür ve toprak tarafında soğrulur.
Bileşikler bakteriler yardımıyla bitkilerin kullanabileceği uygun bileşiklere dönüşürler. Bu ana çevrime ek olarak belirli miktarda atmosfer azotunu, baklagillerin köklerinde bulunan özel bakteriler tutar. Ayrıca şimşekler sırasında oluşan azot oksitlerini, yağmurlar toprağa sürükler. Topraktaki azot bileşiklerinin bir bölümü, oksijensiz ortamda yaşayan nitratlarla nitritleri parçalayarak, elementel azot üreten denitrifikasyon (nitrojenleri çözümleyici) bakterilerince yeniden atmosfere döndürülür.