Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (AİGK)

Örgütün Amacı:

Asya’da barış, güvenlik ve istikrarın yaygınlaştırılmasını teminen AİGK/CICA üyeleri arasında yapıcı işbirliğinin geliştirilmesi amaçlanmaktadır. Güvenlik anlayışına çok-taraflı yaklaşımlar getirilmesi yoluyla işbirliğinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.

Kuruluş Tarihi:
5 Ekim 1992

Merkezi:
Almatı/Kazakistan

İcra Direktörü:
Büyükelçi Çınar Aldemir

Üye Ülkeler:

Afganistan, Azerbaycan, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri, Çin Halk Cumhuriyeti, Filistin, Güney Kore, Hindistan, Irak, İran, İsrail, Kamboçya, Kazakistan, Kırgızistan, Mısır, Moğolistan, Özbekistan, Pakistan, Rusya, Tacikistan, Tayland, Türkiye, Ürdün, Vietnam

Gözlemci ülkeler: ABD, Bangladeş, Endonezya, Filipinler, Japonya, Katar, Malezya, Ukrayna

Gözlemci uluslararası kuruluşlar: AGİT, Arap Ligi ve BM

Türkiye’nin Üyelik Durumu:

Kurucuları arasında yer aldığımız AİGK/CICA içerisinde ülkemiz en etkin üyeler arasında yer almaktadır. Ülkemiz, 7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul’da yapılan Üçüncü AİGK/CICA Zirvesi’nde 2012 yılında sona ermek üzere Örgütün Dönem Başkanlığı’nı Kazakistan’dan devralmıştır.

Örgütün Tarihi

Kazakistan Cumhurbaşkanı Nursultan Nazarbayev, Birleşmiş Milletler 47. Genel Kurul toplantısı vesilesiyle, 5 Ekim 1992 tarihinde Asya’da bir güvenlik ve işbirliği süreci başlatılması önerisini ortaya atmıştır. Bilahare “Asya’da İşbirliği ve Güven Arttırıcı Önlemler Konferansı (AİGK)” (Conference on Interaction and Confidence Building Measures in Asia/CICA) adıverilen bu süreç, Kazakistan’ın koordinatörlüğünde 1993 yılında başlatılmıştır. Sürecin hedefi, Asya’da Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı/AGİT benzeri amaçlara ve kurumlara sahip bir işbirliği yapılanmasının temellerini atmaktır.

Kazakistan’ın sözkonusu önerisi çerçevesinde başlatılan görüşmeler neticesinde, 1999 yılında “Üye Ülkeler Arasındaki İlişkilere Dair Bildiri” başlıklı belge Almatı’da Bakanlar düzeyinde düzenlenen bir toplantıda imzalanmıştır. 2002 yılında düzenlenen AİGK/CICA Birinci Zirve toplantısında, AİGK/CICA’nın ileriye yönelik çalışma alanlarının ve kurumsal yapısının temel çerçevesini çizen “Almatı Senedi” (Almaty Act) ile “Terörizmin Ortadan Kaldırılmasına ve Uygarlıklar Arasında Diyalogun Desteklenmesine Dair Bildirge” kabul edilmiştir.

Almatı Senedi ile yapılan görevlendirme çerçevesinde başlatılan çalışmaların sonucunda, 2004 yılında Almatı’da düzenlenen Dışişleri Bakanları Toplantısında “AİGK/CICA Güven Arttırıcı Önlemler Katalogu” kabul edilmiştir. AİGK/CICA Güven Arttırıcı Önlemler Katalogu’nun hazırlanmasında, “güven arttırıcı önlemler” alanında uluslararası toplumda öncü roloynayan AGİT örneğinden yola çıkılmıştır. Bu itibarla Katalogdaki önlemler, AGİT’in siyasi-askeri, ekonomi-çevre ve insani boyutlarından esinlenilerek, “askeri-siyasi” önlemler ile “ekonomi-çevre ve insani boyut” önlemleri olarak iki bölümde toplanmış, ayrıca “yeni sınama ve tehditlerle mücadele” konusuna da yer verilmiştir.

Almatı Senedi’nde yapılan görevlendirme çerçevesinde kaydedilen diğer önemli bir aşama, Haziran 2006 yılında düzenlenen AİGK/CICA İkinci Zirve Toplantısında “AİGK/CICA Sekretaryasının Statüsü” başlıklı belgenin kabul edilmesi olmuştur. Belgenin Devlet ve Hükümet Başkanları tarafından imzalanması, AİGK/CICA Sekretaryası fiilen göreve başlamasını sağlamış ve AİGK/CICA sürecinin kurumsallaşması açısından önemli bir aşamayı teşkil etmiştir.

2007 Mart ayında Bangkok’ta düzenlenen Kıdemli Memurlar Komitesi (KMK) Toplantısında ise, AİGK/CICA Güven Arttırıcı Önlemler Katalogu’nun uygulanmasına ilişkin olarak “İşbirliği Yaklaşımı” başlıklı bir belge kabul edilmiştir. Anılan belge özellikle, Katalogun ana ve/veya alt başlıklarının uygulanmasının her göreve talip olan üye ülkelerin “koordinatörlüğü” çerçevesinde yapılmasını, koordinatörlük görevi üstlenen ülkelerin, sorumluluğunu aldıkları konularla ilgili olarak uzman toplantıları düzenleme, kavram kağıdı hazırlama gibi çalışmalarda bulunmalarını öngörmektedir. Türkiye bu bağlamda, yeni sınama ve tehditlere ilişkin önlemlerin uygulanmasında koordinatörlük rolü üstlenmiştir.

AİGK/CICA’nın “Zirve” toplantılarından sonra en üst karar alma mekanizması olan “Dışişleri Bakanları” toplantısının üçüncüsü 25 Ağustos 2008 tarihinde Almatı’da düzenlenmiştir. Ülkemiz anılan toplantıda, öncelikle tarafımızdanhazırlanan “Yeni Sınama ve Tehditler Alanında AİGK/CICA Önlemlerinin Uygulanmasına İlişkin Eylem Planı” olmak üzere, AİGK/CICA sürecini ileri aşamaya götürebilecek çeşitli belge ve kararların sonuçlandırılması ve Bakanların onayına sunulabilecek hale getirilebilmesi için gerekli katkıları yapmaktadır.

7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen “Asya’da İşbirliğine Dayalı Güvenliğin İnşası” (Constructing Cooperative Security in Asia) temalı III. AİGK/CICA Zirvesi ile birlikte ülkemiz 2010-2012 dönemi için AİGK/CICA Dönem Başkanlığı’nı üstlenmiştir.

Türkiye’nin Örgüt’le İlişkileri

Kurucuları arasında olduğumuz AİGK/CICA içerisinde ülkemiz en etkin üyeler arasında yer almaktadır. 7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul’da yapılan Üçüncü AİGK/CICA Zirvesi’yle ülkemiz, 2012 yılında sona ermek üzere Kazakistan’dan Dönem Başkanlığı’nı devralmıştır. Ülkemizin Dönem Başkanlığı’nı 2012’de yapılması planlanan AİGK/CICA Dışişleri Bakanları toplantısıyla bir başka ülkeye devretmesi öngörülmektedir.

7-9 Haziran 2010 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilen “Asya’da İşbirliğine Dayalı Güvenliğin İnşası” (Constructing Cooperative Security in Asia) temalı III. AİGK/CICA Zirvesi’ne 37 ülkeden Devlet ve Hükümet Başkanları, Bakanlar veya Temsilciler, 16 uluslararası örgütten Genel Sekreter/Genel Sekreter Yardımcıları katılmışlardır.

Ayrıca, AGİT, AGİT-PA, Kollektif Güvenlik Anlaşması Örgütü, Şanghay İşbirliği Örgütü, İKÖ, BM Avrupa Ekonomik İşbirliği Komisyonu, Avrasya Ekonomik Topluluğu, EİT, KEİ, TÜRK-PA ve TÜRKSOY Genel Sekreterleri; Arap Ligi ve NATO Genel Sekreter Yardımcıları, AB Özel Temsilcisi Zirve’ye katılmıştır. Avrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi Başkanı ve BM Genel Kurul Başkanı da Zirve’ye iştirak etmiştir.

Bakanlığımız bünyesinde Kasım 2009 tarihinde Dönem Başkanlığımızı yürütmek üzere bir Büyükelçi başkanlığında AİGK/CICA Görev Gücü oluşturulmuştur. Görev Gücü Dönem Başkanlığına ilişkin faaliyetleri yürütmekle görevlendirilmiştir. İstanbul Zirvesinde Dönem Başkanlığını üstlenmemizle eş-zamanlıolarak Almatı’da kurulu AİGK/CICA Sekretaryası’nın başına Büyükelçi Çınar Aldemir’in İcra Direktörü olarak görev alması onaylanmıştır. Sekretarya’da ayrıca Direktör düzeyinde bir Bakanlığımız mensubu da görev almaktadır.

AGİT’in çalışma yönteminin model alındığı AİGK/CICA’da GA֒ler beş alanda değerlendirilmektedir. Bunlar; askeri-siyasi boyut, ekonomik boyut, çevre boyutu, insani boyut ve yeni tehdit ve sınmalar olarak adlandırılmaktadır.

Dönem Başkanlığımızda AİGK/CICA’ya siyasi ve askeri gündem kazandırılması, AİGK/CICA coğrafyasında AGİT benzeri bir Güven Arttırıcı Önlemler (GAÖ) kültürü oluşturulması ve bu amaçla etkin bir diyalog mekanizmasının tesis edilmesi hedeflenmektedir. BM, AGİT, AB ve NATO gibi örgütlerde edindiğimiz çok-taraflı diplomasi deneyimimizden AİGK/CICA coğrafyasında istifade edilmesi öngörülmektedir.

Dönem Başkanlığımızda bugüne kadar 5 Özel Çalışma Grubu (ÖÇG) ve Kıdemli Memurlar Komitesi (KMK) Toplantısı (Ankara, İstanbul, Antalya, İzmir ve ÇHC (Tongxiang)), 1 AİGK/CICA-Uluslararası Göç Örgütü (IOM) Çalıştayı (Antalya), 3 AİGK/CICA Ekonomik Alt Grup Toplantısı (Bangkok, Antalya, İzmir) 1 KOBİ Uzmanlar Toplantısı (İstanbul) ve BM 66. Genel Kurulu marjında New York’ta AİGK/CICA Dışişleri Bakanları gayr-ı resmi toplantısı düzenlenmiştir.

Dönem Başkanlığımız çerçevesinde 2012 yılında AİGK/CICA’nın yoğun bir gündemi bulunmaktadır. AİGK/CICA üyesi ülkeler konsolosluk memurları için 24 Ocak 2012 tarihinde Bakanlığımızda gerçekleştirilen AİGK/CICA-IOM Brifingi yılın ilktoplantısını teşkil etmiştir. Bunu takiben, İstanbul’da 27 Şubat 2012 tarihinde AİGK/CICA Ekonomik Alt-Grup 4. Toplantısı, 28-29 Şubat 2012 tarihlerinde İstanbul’da birer ÖÇG ve KMK Toplantısı, 2-4 Nisan 2012 tarihlerinde İstanbul’da KOSGEB ile işbirliği halinde AİGK/CICA İş Forumu ve 3-5 Mayıs 2012 tarihlerinde İzmir’de AİGK/CICA Turizm Bakanları toplantısı düzenlenmesi öngörülmektedir. Bu toplantıları 16-17 Nisan 2012 tarihlerinde Konya’da Çölleşmeyle Mücadele Uzmanlar Toplantısı takip edecektir. Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile işbirliği halinde Konya’da AİGK/CICA Çölleşmeyle Mücadele Koordinasyon Merkezi kurulması için de çalışma yürütülmektedir.

Kaynak: Dışişleri Bakanlığı Resmi Sitesi