Ahmed Mithat Efendi (1844-1912)
Tanzimat dönemi Türk edebiyatının en verimli yazarıdır. Doğrudan halka hitap eden, halkı okutmayı, bilgili kılmayı amaçlayan bir gazeteciyazar'dır. Şiir dışında her türde eser vermiştir. 200 cildi aşan eserleri arasında roman, hikâye, hatıra, tarih, coğrafya, pozitif bilimler yer alır. Bunları bir bilgin edasıyla değil, hikayefeştirerek halka sunan bir "halk öğretmenindir. Kendisi ve halk için okur, öğrendiği her şeyi halka da öğretirdi.
Ahmed Mithat sanatçı olarak güçsüzdü, büyük değildi, ama Türk yazı dilini sadeleştirip yaygınlaştırmakta, milleti okutmakta, okuma alışkanlığı kazandırmakta, yararlı olmakta, ondan büyüğü yoktur diyebiliriz.
Ahmed Mithat Efendi 1844 yılında, İstanbul'da doğdu. Orta halli bir ailenin çocuğu idi. Altı yaşında yetim kalarak bir aktar dükkânında çıraklık yapmış, daha sonra Vidin eyaletinin bir ilçesinde mai müdürü olan üvey ağabeyinin yanına giderek ilk öğrenimini orada, ortaokulu (rüştiyeyi) İstanbul ve Niş'te tamamlamıştır. Rusçuk'ta memurluk hayatına başlamış, Tuna valisi Mithat Paşa'nın gözüne girmiş, onun himayesinde yetişmiştir. Mithat Paşa 1868'de Bağdad valisi olunca onu da yanında götürmüştür. Ahmed Mithat gazeteciliği (tekniği ve yazarlığı) burada öğrendi. Yine burada ünlü müzeci ressam Hamdi Bey ile Can Muattar adında Doğulu bir filozofla tanışmış, onlardan etkilenmiştir.
Ahmed Mithat Efendi Bağdad'dan İstanbul'a döndükten sonra memurluk almayıp kalemiyle, gazetecilikle geçinmeye başlamış, hemen hemen hepsi kadın olan ev halkını çalıştırarak "Letaifi Rivayet" adı altında topladığı hikâyeleri yayınlamıştır. Bunları satılmak üzere aktar ve tütüncülere götürürdü. Kendi yazıyor, kendi basıyor ve Kendi satıyordu. Daha sonraki yıllarda yüksek memuriyetlere atandığı zaman yazarlıktan vazgeçmedi ve 1878de 'Tercümanı Hakikat'gazetesini çıkardı. Damadı Muallim Naci, Ahmed Rasim, Hüseyin Rahmi gibi yazarlar bu gazetede yetiştiler. 1888'de üçbuçuk ay süren bir Avrupa gezisi yaptı. 1908 Meşrutiyeti'nde gazetecilikten emekliye ayrıldı ve kendini öğretmenliğe verdi. Darülfü'nun'da, Darüşşafaka'da ve Kız Öğretmen Okulu'nda tarih, felsefe, pedagoji dersleri okuttu. Darüşşafaka'da maaş almadan çalışıyordu. Burada nöbetçi olduğu bir gece (28 Aralık 1912'de) kalb sektesinden öldü.
ESERLERİ
Ahmed Mithat Efendi, yukarıda da belirttiğimiz gibi, roman, hikâye, seyahat, hatıra ve tiyatro eserlerinden başka tarih, felsefe, coğrafya, din, astronomi, biyoloji, fizik, ekonomi ve daha birçok konuda telif, tercüme, adapte eserler vermiştir.
* Romanları: Başlıca romanları şunlardır: "Hasan Mellah Hüseyin Fellah", "Dünyaya İkinci Geliş", "Paris'te bir Türk", "Hayret", "Yeryüzünde Bir Melek", "Felatun Beyle Rakım Efendi", "Müşahedat". "Henüz Onyedi Yaşında", "Karnaval", "Dürdane Hanım", "Jön Türk", "Süleyman Musir, "Demir Bey", "Gürcü Kızı", "Hayal ve Hakikat"... vb
* Piyesleri: Çerkez Özdenleri, Arzı Sâr, Eyyah, Çengi, Açıkbaş, Kâinat vb.
* Hikâyeleri: Letaifi Rivayât adlı kitabta 26 fasiküllük büyük hikâyelerini toplamıştır.
* Gezi : Gezi notlarını "Avrupa'da bir Cevelan" adlı kitapta,
* Ansiklopedi : Ansiklopedik eser ve tarihlerini "Mufassal" adlı kitabında,
* Anıları : Rodos'taki sürgün hayatını 'Menfa' adlı eserinde toplamış ve yayınlamıştır.
* Felsefe-Tarih : Ayrıca "Ben Neyim" ve "Ussi İnkılap" adlı felsefe ve tarih kitapları da vardır.
---
Tanzimat dönemi Türk edebiyatının en verimli yazarıdır. Doğrudan halka hitap eden, halkı okutmayı, bilgili kılmayı amaçlayan bir gazeteciyazar'dır. Şiir dışında her türde eser vermiştir. 200 cildi aşan eserleri arasında roman, hikâye, hatıra, tarih, coğrafya, pozitif bilimler yer alır. Bunları bir bilgin edasıyla değil, hikayefeştirerek halka sunan bir "halk öğretmenindir. Kendisi ve halk için okur, öğrendiği her şeyi halka da öğretirdi.
Ahmed Mithat sanatçı olarak güçsüzdü, büyük değildi, ama Türk yazı dilini sadeleştirip yaygınlaştırmakta, milleti okutmakta, okuma alışkanlığı kazandırmakta, yararlı olmakta, ondan büyüğü yoktur diyebiliriz.
Ahmed Mithat Efendi 1844 yılında, İstanbul'da doğdu. Orta halli bir ailenin çocuğu idi. Altı yaşında yetim kalarak bir aktar dükkânında çıraklık yapmış, daha sonra Vidin eyaletinin bir ilçesinde mai müdürü olan üvey ağabeyinin yanına giderek ilk öğrenimini orada, ortaokulu (rüştiyeyi) İstanbul ve Niş'te tamamlamıştır. Rusçuk'ta memurluk hayatına başlamış, Tuna valisi Mithat Paşa'nın gözüne girmiş, onun himayesinde yetişmiştir. Mithat Paşa 1868'de Bağdad valisi olunca onu da yanında götürmüştür. Ahmed Mithat gazeteciliği (tekniği ve yazarlığı) burada öğrendi. Yine burada ünlü müzeci ressam Hamdi Bey ile Can Muattar adında Doğulu bir filozofla tanışmış, onlardan etkilenmiştir.
Ahmed Mithat Efendi Bağdad'dan İstanbul'a döndükten sonra memurluk almayıp kalemiyle, gazetecilikle geçinmeye başlamış, hemen hemen hepsi kadın olan ev halkını çalıştırarak "Letaifi Rivayet" adı altında topladığı hikâyeleri yayınlamıştır. Bunları satılmak üzere aktar ve tütüncülere götürürdü. Kendi yazıyor, kendi basıyor ve Kendi satıyordu. Daha sonraki yıllarda yüksek memuriyetlere atandığı zaman yazarlıktan vazgeçmedi ve 1878de 'Tercümanı Hakikat'gazetesini çıkardı. Damadı Muallim Naci, Ahmed Rasim, Hüseyin Rahmi gibi yazarlar bu gazetede yetiştiler. 1888'de üçbuçuk ay süren bir Avrupa gezisi yaptı. 1908 Meşrutiyeti'nde gazetecilikten emekliye ayrıldı ve kendini öğretmenliğe verdi. Darülfü'nun'da, Darüşşafaka'da ve Kız Öğretmen Okulu'nda tarih, felsefe, pedagoji dersleri okuttu. Darüşşafaka'da maaş almadan çalışıyordu. Burada nöbetçi olduğu bir gece (28 Aralık 1912'de) kalb sektesinden öldü.
ESERLERİ
Ahmed Mithat Efendi, yukarıda da belirttiğimiz gibi, roman, hikâye, seyahat, hatıra ve tiyatro eserlerinden başka tarih, felsefe, coğrafya, din, astronomi, biyoloji, fizik, ekonomi ve daha birçok konuda telif, tercüme, adapte eserler vermiştir.
* Romanları: Başlıca romanları şunlardır: "Hasan Mellah Hüseyin Fellah", "Dünyaya İkinci Geliş", "Paris'te bir Türk", "Hayret", "Yeryüzünde Bir Melek", "Felatun Beyle Rakım Efendi", "Müşahedat". "Henüz Onyedi Yaşında", "Karnaval", "Dürdane Hanım", "Jön Türk", "Süleyman Musir, "Demir Bey", "Gürcü Kızı", "Hayal ve Hakikat"... vb
* Piyesleri: Çerkez Özdenleri, Arzı Sâr, Eyyah, Çengi, Açıkbaş, Kâinat vb.
* Hikâyeleri: Letaifi Rivayât adlı kitabta 26 fasiküllük büyük hikâyelerini toplamıştır.
* Gezi : Gezi notlarını "Avrupa'da bir Cevelan" adlı kitapta,
* Ansiklopedi : Ansiklopedik eser ve tarihlerini "Mufassal" adlı kitabında,
* Anıları : Rodos'taki sürgün hayatını 'Menfa' adlı eserinde toplamış ve yayınlamıştır.
* Felsefe-Tarih : Ayrıca "Ben Neyim" ve "Ussi İnkılap" adlı felsefe ve tarih kitapları da vardır.
---