- Üyelik Tarihi
- 8 Ara 2012
- Konular
- 4,182
- Mesajlar
- 11,469
- MFC Puanı
- 34,700
21 Mayıs 1864, 21 Mayıs 1864 ne oldu, 21 Mayıs 1864 tarihinin önemi ne, Çerkes Soykırımı nedir?
arak, özellikle tütün ve şeker pancarı ekimi önem kazandı. Hayvancılık, arıcılık, avcılık ve balıkçılıkta da becerikli olan Adıgeler hızla toparlanmaya ve zenginleşmeye başladılar. Altın ve gümüş işlemesinde de, geleneksel olarak ileri ve çok usta kişiler olan Adıgelerin içinden kuyumcu, sarraf ve deri tüccarları zümresi oluştu (Adıge ataları Sind ve Meotlar'ın da altın işleme ve sanat alanlarında çok usta ve yetenekli oldukları arkeolojik kazılarla da kanıtlanmaktadır,bk.Vikipedi-Adigey,Ekonomi bölümü). Zenginleşme sonucu birçok Adıge Türkiye'ye gidip gelmeye ve akrabalarını aramaya başladı. Ayrıca "Geguak'o-Vısak'o kup" denilen şarkıcı ve oyuncu grupları da Türkiye'ye giderek,Türkiye'deki yakınlarını ve sanatçıları da Kafkasya'ya davet ederek ilişkileri ve kültürel bağları canlı tutuyorlardı.Adıge nüfusu da, yaralarını sarıp hızla çoğalmaya başlamıştı.
Ama Rus makamları durumu kavramakta gecikmediler.1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Kuzey Kafkasya halklarına ilişkin Rus kaygılarını daha da arttırdı.Müslüman Abhaz, Adıge, Çeçen ve Dağıstanlılar arasında Türk yanlısı ayaklanma ve hareketlenmeler görüldü. Osmanlıların nostaljik yayılmacı özlemleri tükenmemişti. Bu doğrultuda Adıgeler ve diğer Kuzey Kafkasya toplulukları da Türklerin doğal müttefikleri sayılıyor ve bunlar Osmanlı ajanları tarafından sürekli kışkırtılıyorlardı. Bu arada önlem alınmadığı takdirde, Karadeniz kıyısında ya da yakınında yaşadıkları için, en tehlikeli topluluklar konumunda olan Adıge ve Müslüman Abhaz nüfusu 100 yıl gibi bir süre içinde milyona ulaşabilecek ve Rusya açısından 1864 öncesi duruma yeniden dönülmüş olacaktı. Kuzey Kafkasya'daki hızlı Müslüman nüfus artışı da Rus yöneticileri kaygılandırıyor ve azaltma çareleri aranıyordu. Ama, sonunda, Türkiye'ye yönelik göç ettirme programının,konjonktür gereği (Rus sanayici ve tüccarların muhalefeti sonucu) Kuzey Kafkasya ölçeğinde geniş tutulmayarak, sadece Orta Kuban ve Orta Laba solundaki, yani şimdiki Adigey Adıgeleri ile sınırlı tutulmasına karar verildi. Yeni sürgünlere gerekçe olması için de, sözgelişi şimdiki Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti yerindeki Adıgeler (Kabartay ve Besleneyler) çalışkan,üretici,sadık ve yerini benimsemiş kişiler sayılırken, şimdiki Adigey Adıgeleri "tembel, Türkiye'de akrabaları olan,yerini benimsemeyen ve Türkiye'ye gitmek için can atan" kişiler olarak tanımlandılar.
Nitekim Kasım 1889'da Orta Kuban ve Orta Laba solunda yaşayan "Adıgelere ait 230 bin desyatin (250 bin hektar) tutarındaki verimli arazilerin alınıp 24 bin Adıge'nin Türkiye'ye göç ettirilmesine,onlardan alınacak toprakların da Kazak ve emekli askerlerden oluşacak 20 bin Rus erkeğine tahsis edilmesine" ilişkin bir hükümet kararı yürürlüğe sokuldu[30].Bu tür sürülmeler sonucu olarak, Adıge nüfusu da son derece azaltılmış oldu. Örneğin 1865'te Adıge nüfusu, şimdiki Adıgey ve Karaçay-Çerkes yörelerini de kapsamak üzere,Kuban oblastı toplam nüfusunun üçte biri kadardı (107 bin). Oran 1890'larda onda birin altına düştü:1897'de,şimdilerde Adıge ve Çerkes (Kabartay ve Besleney) denilenlerin toplam nüfusu 43 bin olarak belirlendi.Bu nüfusun 30 bin kadarı şimdiki Adigey ve Şapsığ bölgelerinde,kalanı da şimdiki Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti yöresinde bulunuyordu (1864 sonrası dönemde Adıgelere uygulanan baskılar için ayrıca bk.Tamara V.Polovinkina,Çerkesya, Gönül Yaram,Ankara,2007).
Sürgüne tabi tutulan Adıgeler bugün Türkiye,Irak,Suriye,Lübnan,Ürdün,İsrail,Mısır, Kıbrıs,Libya,Tunus,Kosova,vd ülkelerde;buralardan göç etmiş olarak da AB ülkeleri (Almanya,Fransa,Hollanda,Belçika,Avusturya,Bulgaristan,vb),İsviçre,ABD (New Jersey,NewYork City,California,vb),Kanada,Avustralya ve toplam 40 kadar ülkede yaşamaktadırlar.
Günümüzde,2002'de Adigey Cumhuriyeti ile Şapsığ yöresindeki ya da Rusya Federasyonu'ndaki (RF) Adige sayısı 131.769,Çerkes sayısı 60.517,Kabartay sayısı 519.958,Abaza (Abazin) sayısı 37.942,Gürcistan'dan tek yanlı ayrılan Abhazya'daki Abhaz sayısı da 100 bin dolayındadır.Diğer Kuzey Kafkas halklarının nüfusları da,RF'de ve 2002'de şöyleydi:Çeçen 1.360.253;Avar 814.473;Oset 514.875;Kumuk 422.409;İnguş 413.016;Lezgi 511.535;Dargi 510.156;Karaçay 192.182;Lak 156.545;Tabasaran 131.785;Balkar 108.426;Nogay 90.666;Rutul 29.929;Agul 28.297;Abhaz 11.367;Tsahur 10.366.RF içindeki toplam Kuzey Kafkasya yerli nüfusu 6 milyona,Gürcistan ve Azerbaycan'dakilerle 7 milyona yaklaşmakta,Diaspora (Türkiye,vb) ile birlikte,sayı,muhtemelen 10 milyonu aşmaktadır.
Rus makamları Adıgeler ile diğer Kuzey Kafkas halklarına uyguladıkları sürgünü ya da etnik temizliği,aradan 140 yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına karşın,itiraf etmiş ve Adıgelerden özür dilemiş değildirler.Olayı gizledikleri gibi,sürülen bu insanların Diaspora'daki torunlarının,Ata topraklarına dönüş isteklerini de kabul etmemekte, engellemelerde bulunmaktadırlar.1864 sürgünü,Rus yönetimlerince,Rus ve dünya kamuoyundan halen gizlenmekte,konuya bir tür sansür uygulanmaktadır.Rus makamları tarihi bir ülke olan Çerkesya'yı yok ettikleri gerçeği konusunda da derin bir sessizlik içindedirler.
21 Mayıs 1864'te Rusların Kbaada yaylasında düzenlemiş oldukları askeri tören ve dini ayin olayını,Rus milliyetçileri "Kafkas Savaşı"nın sona erdiği bir fetih günü olarak halen her yıl 21 Mayıs'ta Kbaada (şimdi Krasnaya Polyana)'ya da gidip anmaya ve kutlamaya devam etmektedirler.Bunu kınayan Çerkesler de,alternatif olarak "21 Mayıs"ı Kuzey Kafkasya halklarının sürüldüğü ve Çerkeslerin soykırıma uğratıldığı bir "Yas Günü" olarak her yıl anmaktadırlar.
ABHAZ VE DİĞER SIĞINMACILAR
Abhazya, İmereti Krallığı ile birlikte Osmanlı korumasında iken, 1810'da kendi isteğiyle feodal prenslik halinde Rusya korumasını benimsemiş ve Rusya'ya bağlanmış,bu bağlanma durumu 1812 Bükreş Antlaşmasıyla Osmanlı Devleti tarafından da tanınmıştı. Abhaz yazarı Hayri Ersoy'un naklettiğine göre, Abhaz Prensliği'nin nüfusu 1858'de 94.023 idi[31].Rus korumasındaki bu Abhazya Prensliği, Çerkesya'nın Ruslarca işgal edilmesinin ardından, 1864'te,Rusya'daki genel demokratik reform programı gereğince lağvedildi ve Abhazya Prensliği arazisi "Sohum okrugu"na dönüştürüldü; 1861 reform programı çerçevesinde,üç yıllık bir gecikmeyle de olsa,1864'te,Abhazya'daki derebeyliği (feodal ayrıcalıklar) ve kölelik de kaldırıldı. Bu gelişmeler üzerine Abhazya'da bir ayaklanma oldu[32] ve binlerce Abhaz Türkiye'ye sığındı[23]. 1866'daki toprak reformu sırasında da Türkiye'ye sığınmalar oldu[33]. Mayıs 1877'de Abhazya kıyılarına, şaşırtma amaçlı Osmanlı çıkartmaları yapıldı. Türkler ve destekleyicileri olan Abhazlar, Abhazya'nın kıyı bölümünü 4 aya yakın bir süre ellerinde tuttular. Toprak sahibi bir bölüm Abhaz ise, iç kesimde, eski prens ailesi (Şervaşidze) önderliğinde Rusları destekledi. Savaşı Rusların kazanması üzerine, Osmanlılarla işbirliği içindeki Abhazların önayak olmasıyla 30 bin[34] ile 50 bin arasında değişen sayılarda bildirilen ve 1864-78 yılları arasında da,toplamı 100 bin ile 125 bin arasında tahmin edilen bir Müslüman Abhaz nüfusunun Osmanlı Devleti'ne sığındığı yazılmaktadır[35]. Bunlar şimdiki Düzce, Sakarya, Kocaeli, İstanbul, vd illere yerleştirildiler.
Feodal hiyerarşi,halen ve en çok Abhazlar arasında varlığını korumaktadır: Geleneksel Abhaz toplantılarında,toplum içi kan davaları ve yargısal konular,vb sorunlar görüşülmekte ve sorunların çözümlenmesine çalışılmaktadır.Bu toplantılar soyluların ve önde gelen asil kişilerin yönetiminde yapılmakta,alınan kararlar uygulanmaktadır.Bu arada 2005 yılında RF'nin Soçi (Saçe) kentinde Abhaz Prens ailesinden (Şervaşidze ya da Çaçba ailesi) Denis Çaçkhalia'nın (????? ????????) katılımı ile "II.Abhaz-Abazin Soyluları (ya da "Asiller") Kongresi" de (Abaza Duney.ru/nobles Congress) yapılmıştır (Ayrıca bk."Nart" dergisi,sayı 41-42,s.47;sayı 44,s.36-37).
1877 ayaklanması sonucu,Abhazya büyük ölçüde Müslüman Abhazlardan boşaldı ve Ortodoks Hıristiyan Abhazlar Abhaz nüfusunun çoğunluğu haline geldiler. 1886'da Sohum okrugu'nda (Abhazya), Fahrettin Çiloğlu'na göre 68.773 olan genel nüfus içinde 28.320[36], Hayri Ersoy (Siuktar)'a göre de 58.960 Abhaz kalmıştı[37].Bu 30 bin dolayındaki fark,30 bin kadar Samurzakan'ın,Ersoy tarafından Abhaz olarak,Çiloğlu tarafından da farklı değerlendirilmiş olmasından kaynaklanıyor olabilir. Her iki yazara göre 1926'da Abhazya'da 55.918 Abhaz bulunuyordu.
Oset sığınmacılar; Kars, Erzurum, Sivas, Yozgat, vd illere; Karaçaylılar Eskişehir, Afyon, Konya, Tokat (Reşadiye), Kayseri (Pınarbaşı),Sivas Yıldızeli,vd illere; Çeçenler; Sivas Yıldızeli, Konya (Beyşehir), Kahramanmaraş (Göksun), Mardin (Kızıltepe), vd illere; Dağıstanlılar; İstanbul, Yalova, Balıkesir, Sivas, Kahramanmaraş, Muş, Kars, Erzurum, Tokat, İzmir, Denizli, Çanakkale, Samsun, Trabzon, Kayseri , Sinop, Hatay vd. yerlere yerleştiler.
1877'deki Abhaz sığınmacılara ait bir mezarlık Kocaeli'nin Kandıra ilçesi Kefken mevkiinde, deniz kıyısında bulunmaktadır. Her yıl 21 Mayıs günü, bir Anıt Mezarlık haline getirilen bu yerde,Türkiye'deki Abhaz ve Kafkas (Adıge, vd) sivil toplum kuruluşları öncülüğünde toplanılmakta, dua edilmekte, gece ateş yakılarak ve denize çelenkler bırakılarak geçmişin üzücü anıları yaşatılmakta, ayrıca aynı gün İstanbul'da Üsküdar Kız Kulesi önünde toplanılıp sürgünde ölenler anısına Boğaz'a çelenkler bırakılmakta, daha başka yerlerde de benzeri etkinlikler düzenlenmekte, Çerkeslerin bulunduğu birçok ülkede de 21 Mayıs bir "Yas Günü" olarak anılmaktadır.
Adıge/Çerkesler,2010 ve 2011 yılları 21 Mayıs günlerinde,21 Mayıs 1864'ü,yaniYas Günü'nü,İstanbul Taksim Meydanı'ndan başlayan,İstiklâl Caddesi boyunca sloganlar eşliğinde süren ve Galatasaray'daki Rusya Federasyonu (RF) Başkonsolosluğu önünde sona eren yürüyüşlerle anmış ve soykırımı inkâr eden Rusya Federasyonu yönetimini kınamışlardır.Çerkesya yurtseverleri adlı bir Çerkes grubu da RF Başkonsolosluğu önüne soykırımı ve RF politikalarını kınayan bir siyah çelenk bırakmıştır. Rusya Federasyonu ise,Çerkeslere soykırım uygulandığı iddialarını kabul etmemektedir.
Bu anmalar her yıl düzenlenen bölgesel etkinlikler olan Kafkas İlkbahar Şenlikleri'nde de sürdürülmektedir. Buralarda da günün anlamına ilişkin konuşmalar yapılmakta,müzik,dans ve tiyatral gösteriler sunulmaktadır.Ayrıca her yıl,sürgünde ölenler ve Anayurt şehitleri adına Çanakkale'nin Biga ilçesinin Hacıköy ve Kocaeli Merkez ilçesinin Uzuntarla köylerinde anma toplantıları yapılmakta, İstanbul'un tanınmış eski mevlithanlarından, Adıge folkloru derlemecisi ve Adıgece mevlidi Adıge makamı dışında, Türkçe makama uyarlayıp kayda geçiren ve çoğaltan Adıge-Şapsığ asıllı Hafız Fahrettin Abatay (Guser)'in (doğ.1934) sesi ve daha başka hafızların, ayrıca her yıl Adigey'den gelen hafız ve konukların katılımı ile törenler yapılmakta ve Adıgece Mevlid okunmaktadır (Abhazlar, Adigey, Krasnodar Kray,Şapsığ Ulusal Rayonu,Şapsığlar).
GENEL ÖZET
21 Mayıs 1864; 300 yıl süren Kafkas - Rus savaşlarının sona ermesi ve Kuzey Kafkas halklarının sürgüne zorlanmasının başlangıç tarihidir. Bu tarihten sonra Çerkes toplulukları dünyanın çeşitli ülkelerine dağılmışlardır. Sürgün süreci içerisinde birçok insan hayatını kaybetmiş, sürüldükleri topraklarda ise hastalık, açlık ve yoksulluk gibi problemlerle karşı karşıya kalmışlardır.
Sürgün yolunda çekilen çileler, yolda telef olanların feci durumları Trabzon'daki Rus konsolosunun, tehcir işlerini idare etmekte olan General Katraçef'e yazdığı raporda şöyle anlatılır: Türkiye'ye gitmek üzere Batum'a 70,000 Çerkes geldi. Bunlardan vasati olarak günde 7 kişi ölüyor. Trabzon'a çıkarılan 24,700 kişiden şimdiye kadar 19,000 kişi ölmüştür. Şimdi orada bulunan 63,900 kişiden her gün 180-250 kişi ölmektedir. Samsun civarındaki 110'000 kişi arasında her gün vasati 200 kişi can veriyor. Trabzon, Varna ve İstanbul'a götürülen 4650 kişiden de günde 40-60 kişinin öldüğünü haber aldım." İşte bu suretle peş peşe sürüp gelen felaketlerin ve musibetlerin darbeleri altında inleyen ve eriyen bu kahraman ve faziletkar milletin bedbaht bakiyesi de Dobruca, Bulgaristan, Sırbistan, Arnavutluk, Suriye, Irak gibi daima tehlikeye maruz bulunan ve daima emniyetsizliğin hükümran olduğu yerlere iskan edilmiştir.
Modern tarihin en büyük kitlesel nüfus hareketlerinden biri olan Çerkes sürgünü (Henze, 1986: 247) esnasında deniz gibi kan akıtıldı. Gemiye binmek için aç bîilaç kıyıda yağmur çamur içinde, ölüm iniltileriyle bekleşenler, yanaşan gemiye üşüşüp taşıma kapasitesinin çok üzerinde biniyorlardı. Gemiler de daha fazla para alabilmek için çok yolcu alıyor, bu yüzden fazla yol almadan batan gemilere sık rastlanıyordu. 1864 Mayısında, Trabzon'daki Rus konsolosunun yazdığına göre 30 bin kişi açlık ve hastalıktan kırıldı. Gemilerde hastalık alameti gösteren olursa derhal denize atılırdı.
Çerkes Soykırımı 20 Mayıs 2011 tarihinde Gürcistan parlamentosunun oybirliğiyle aldığı bir kararla Gürcistan tarafından resmen tanındı. Böylece Çerkes soykırımı,bağımsız bir devlet tarafından resmen uluslararası gündeme taşınmış oldu.
13 Mayıs'tan 25 Mayıs'a kadar (Kaffed Çerkes Soykırımının anmasını 25 mayısta samsun'da yapmıştı) Çerkes Aktivistler tarafından Soykırım eylemi düzenlenmiş. Antalya-Burdur-Afyon-Eskişehir-Ankara-Bolu-Düzce-Sakarya-İzmit-İstanbul-İzmit-Sakarya-Düzce-Bolu-Çankırı-Çorum ve Samsun istikametinde otostop çekerek 2 ekip halinde soykırımı bindikleri tüm araçlara ve indikleri yerde gördükleri herkese anlatmışlardı.[38] 13 Mayıs'ta Canberk, Kadir, Gizem ve Gökhan'ın eylemiyle başlayan süreç devamlılık oluşturarak 3 ekim de başlayan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yönelen Soykırımı Tanıyın hareketini doğurmuştu.[39] Bu hareket kendini büyüterek çalışma gruplarına bölünmüş ve ilk olarak Antalya'da açılan stanttan sonra Sakarya'da 3 günlük ve 5 günlük toplam 8 gün süren Çerkes Soykırımı Tanınsın Stantları açıldı[40] daha sonra İstanbul Avrupa yakasında Galatasaray Lisesi önünde [41] ve İstanbul Anadolu Yakasında Kadıköy - Bahariye caddesinde stantlar açılarak imza toplanmıştı [42] Gelişen süreçte Sochi Olimpiyatlarının da etkisiyle canlanan Çerkes aktivizmi kendine yeni dinamikler kazanıyor.
arak, özellikle tütün ve şeker pancarı ekimi önem kazandı. Hayvancılık, arıcılık, avcılık ve balıkçılıkta da becerikli olan Adıgeler hızla toparlanmaya ve zenginleşmeye başladılar. Altın ve gümüş işlemesinde de, geleneksel olarak ileri ve çok usta kişiler olan Adıgelerin içinden kuyumcu, sarraf ve deri tüccarları zümresi oluştu (Adıge ataları Sind ve Meotlar'ın da altın işleme ve sanat alanlarında çok usta ve yetenekli oldukları arkeolojik kazılarla da kanıtlanmaktadır,bk.Vikipedi-Adigey,Ekonomi bölümü). Zenginleşme sonucu birçok Adıge Türkiye'ye gidip gelmeye ve akrabalarını aramaya başladı. Ayrıca "Geguak'o-Vısak'o kup" denilen şarkıcı ve oyuncu grupları da Türkiye'ye giderek,Türkiye'deki yakınlarını ve sanatçıları da Kafkasya'ya davet ederek ilişkileri ve kültürel bağları canlı tutuyorlardı.Adıge nüfusu da, yaralarını sarıp hızla çoğalmaya başlamıştı.
Ama Rus makamları durumu kavramakta gecikmediler.1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı, Kuzey Kafkasya halklarına ilişkin Rus kaygılarını daha da arttırdı.Müslüman Abhaz, Adıge, Çeçen ve Dağıstanlılar arasında Türk yanlısı ayaklanma ve hareketlenmeler görüldü. Osmanlıların nostaljik yayılmacı özlemleri tükenmemişti. Bu doğrultuda Adıgeler ve diğer Kuzey Kafkasya toplulukları da Türklerin doğal müttefikleri sayılıyor ve bunlar Osmanlı ajanları tarafından sürekli kışkırtılıyorlardı. Bu arada önlem alınmadığı takdirde, Karadeniz kıyısında ya da yakınında yaşadıkları için, en tehlikeli topluluklar konumunda olan Adıge ve Müslüman Abhaz nüfusu 100 yıl gibi bir süre içinde milyona ulaşabilecek ve Rusya açısından 1864 öncesi duruma yeniden dönülmüş olacaktı. Kuzey Kafkasya'daki hızlı Müslüman nüfus artışı da Rus yöneticileri kaygılandırıyor ve azaltma çareleri aranıyordu. Ama, sonunda, Türkiye'ye yönelik göç ettirme programının,konjonktür gereği (Rus sanayici ve tüccarların muhalefeti sonucu) Kuzey Kafkasya ölçeğinde geniş tutulmayarak, sadece Orta Kuban ve Orta Laba solundaki, yani şimdiki Adigey Adıgeleri ile sınırlı tutulmasına karar verildi. Yeni sürgünlere gerekçe olması için de, sözgelişi şimdiki Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti yerindeki Adıgeler (Kabartay ve Besleneyler) çalışkan,üretici,sadık ve yerini benimsemiş kişiler sayılırken, şimdiki Adigey Adıgeleri "tembel, Türkiye'de akrabaları olan,yerini benimsemeyen ve Türkiye'ye gitmek için can atan" kişiler olarak tanımlandılar.
Nitekim Kasım 1889'da Orta Kuban ve Orta Laba solunda yaşayan "Adıgelere ait 230 bin desyatin (250 bin hektar) tutarındaki verimli arazilerin alınıp 24 bin Adıge'nin Türkiye'ye göç ettirilmesine,onlardan alınacak toprakların da Kazak ve emekli askerlerden oluşacak 20 bin Rus erkeğine tahsis edilmesine" ilişkin bir hükümet kararı yürürlüğe sokuldu[30].Bu tür sürülmeler sonucu olarak, Adıge nüfusu da son derece azaltılmış oldu. Örneğin 1865'te Adıge nüfusu, şimdiki Adıgey ve Karaçay-Çerkes yörelerini de kapsamak üzere,Kuban oblastı toplam nüfusunun üçte biri kadardı (107 bin). Oran 1890'larda onda birin altına düştü:1897'de,şimdilerde Adıge ve Çerkes (Kabartay ve Besleney) denilenlerin toplam nüfusu 43 bin olarak belirlendi.Bu nüfusun 30 bin kadarı şimdiki Adigey ve Şapsığ bölgelerinde,kalanı da şimdiki Karaçay-Çerkes Cumhuriyeti yöresinde bulunuyordu (1864 sonrası dönemde Adıgelere uygulanan baskılar için ayrıca bk.Tamara V.Polovinkina,Çerkesya, Gönül Yaram,Ankara,2007).
Sürgüne tabi tutulan Adıgeler bugün Türkiye,Irak,Suriye,Lübnan,Ürdün,İsrail,Mısır, Kıbrıs,Libya,Tunus,Kosova,vd ülkelerde;buralardan göç etmiş olarak da AB ülkeleri (Almanya,Fransa,Hollanda,Belçika,Avusturya,Bulgaristan,vb),İsviçre,ABD (New Jersey,NewYork City,California,vb),Kanada,Avustralya ve toplam 40 kadar ülkede yaşamaktadırlar.
Günümüzde,2002'de Adigey Cumhuriyeti ile Şapsığ yöresindeki ya da Rusya Federasyonu'ndaki (RF) Adige sayısı 131.769,Çerkes sayısı 60.517,Kabartay sayısı 519.958,Abaza (Abazin) sayısı 37.942,Gürcistan'dan tek yanlı ayrılan Abhazya'daki Abhaz sayısı da 100 bin dolayındadır.Diğer Kuzey Kafkas halklarının nüfusları da,RF'de ve 2002'de şöyleydi:Çeçen 1.360.253;Avar 814.473;Oset 514.875;Kumuk 422.409;İnguş 413.016;Lezgi 511.535;Dargi 510.156;Karaçay 192.182;Lak 156.545;Tabasaran 131.785;Balkar 108.426;Nogay 90.666;Rutul 29.929;Agul 28.297;Abhaz 11.367;Tsahur 10.366.RF içindeki toplam Kuzey Kafkasya yerli nüfusu 6 milyona,Gürcistan ve Azerbaycan'dakilerle 7 milyona yaklaşmakta,Diaspora (Türkiye,vb) ile birlikte,sayı,muhtemelen 10 milyonu aşmaktadır.
Rus makamları Adıgeler ile diğer Kuzey Kafkas halklarına uyguladıkları sürgünü ya da etnik temizliği,aradan 140 yılı aşkın bir süre geçmiş olmasına karşın,itiraf etmiş ve Adıgelerden özür dilemiş değildirler.Olayı gizledikleri gibi,sürülen bu insanların Diaspora'daki torunlarının,Ata topraklarına dönüş isteklerini de kabul etmemekte, engellemelerde bulunmaktadırlar.1864 sürgünü,Rus yönetimlerince,Rus ve dünya kamuoyundan halen gizlenmekte,konuya bir tür sansür uygulanmaktadır.Rus makamları tarihi bir ülke olan Çerkesya'yı yok ettikleri gerçeği konusunda da derin bir sessizlik içindedirler.
21 Mayıs 1864'te Rusların Kbaada yaylasında düzenlemiş oldukları askeri tören ve dini ayin olayını,Rus milliyetçileri "Kafkas Savaşı"nın sona erdiği bir fetih günü olarak halen her yıl 21 Mayıs'ta Kbaada (şimdi Krasnaya Polyana)'ya da gidip anmaya ve kutlamaya devam etmektedirler.Bunu kınayan Çerkesler de,alternatif olarak "21 Mayıs"ı Kuzey Kafkasya halklarının sürüldüğü ve Çerkeslerin soykırıma uğratıldığı bir "Yas Günü" olarak her yıl anmaktadırlar.
ABHAZ VE DİĞER SIĞINMACILAR
Abhazya, İmereti Krallığı ile birlikte Osmanlı korumasında iken, 1810'da kendi isteğiyle feodal prenslik halinde Rusya korumasını benimsemiş ve Rusya'ya bağlanmış,bu bağlanma durumu 1812 Bükreş Antlaşmasıyla Osmanlı Devleti tarafından da tanınmıştı. Abhaz yazarı Hayri Ersoy'un naklettiğine göre, Abhaz Prensliği'nin nüfusu 1858'de 94.023 idi[31].Rus korumasındaki bu Abhazya Prensliği, Çerkesya'nın Ruslarca işgal edilmesinin ardından, 1864'te,Rusya'daki genel demokratik reform programı gereğince lağvedildi ve Abhazya Prensliği arazisi "Sohum okrugu"na dönüştürüldü; 1861 reform programı çerçevesinde,üç yıllık bir gecikmeyle de olsa,1864'te,Abhazya'daki derebeyliği (feodal ayrıcalıklar) ve kölelik de kaldırıldı. Bu gelişmeler üzerine Abhazya'da bir ayaklanma oldu[32] ve binlerce Abhaz Türkiye'ye sığındı[23]. 1866'daki toprak reformu sırasında da Türkiye'ye sığınmalar oldu[33]. Mayıs 1877'de Abhazya kıyılarına, şaşırtma amaçlı Osmanlı çıkartmaları yapıldı. Türkler ve destekleyicileri olan Abhazlar, Abhazya'nın kıyı bölümünü 4 aya yakın bir süre ellerinde tuttular. Toprak sahibi bir bölüm Abhaz ise, iç kesimde, eski prens ailesi (Şervaşidze) önderliğinde Rusları destekledi. Savaşı Rusların kazanması üzerine, Osmanlılarla işbirliği içindeki Abhazların önayak olmasıyla 30 bin[34] ile 50 bin arasında değişen sayılarda bildirilen ve 1864-78 yılları arasında da,toplamı 100 bin ile 125 bin arasında tahmin edilen bir Müslüman Abhaz nüfusunun Osmanlı Devleti'ne sığındığı yazılmaktadır[35]. Bunlar şimdiki Düzce, Sakarya, Kocaeli, İstanbul, vd illere yerleştirildiler.
Feodal hiyerarşi,halen ve en çok Abhazlar arasında varlığını korumaktadır: Geleneksel Abhaz toplantılarında,toplum içi kan davaları ve yargısal konular,vb sorunlar görüşülmekte ve sorunların çözümlenmesine çalışılmaktadır.Bu toplantılar soyluların ve önde gelen asil kişilerin yönetiminde yapılmakta,alınan kararlar uygulanmaktadır.Bu arada 2005 yılında RF'nin Soçi (Saçe) kentinde Abhaz Prens ailesinden (Şervaşidze ya da Çaçba ailesi) Denis Çaçkhalia'nın (????? ????????) katılımı ile "II.Abhaz-Abazin Soyluları (ya da "Asiller") Kongresi" de (Abaza Duney.ru/nobles Congress) yapılmıştır (Ayrıca bk."Nart" dergisi,sayı 41-42,s.47;sayı 44,s.36-37).
1877 ayaklanması sonucu,Abhazya büyük ölçüde Müslüman Abhazlardan boşaldı ve Ortodoks Hıristiyan Abhazlar Abhaz nüfusunun çoğunluğu haline geldiler. 1886'da Sohum okrugu'nda (Abhazya), Fahrettin Çiloğlu'na göre 68.773 olan genel nüfus içinde 28.320[36], Hayri Ersoy (Siuktar)'a göre de 58.960 Abhaz kalmıştı[37].Bu 30 bin dolayındaki fark,30 bin kadar Samurzakan'ın,Ersoy tarafından Abhaz olarak,Çiloğlu tarafından da farklı değerlendirilmiş olmasından kaynaklanıyor olabilir. Her iki yazara göre 1926'da Abhazya'da 55.918 Abhaz bulunuyordu.
Oset sığınmacılar; Kars, Erzurum, Sivas, Yozgat, vd illere; Karaçaylılar Eskişehir, Afyon, Konya, Tokat (Reşadiye), Kayseri (Pınarbaşı),Sivas Yıldızeli,vd illere; Çeçenler; Sivas Yıldızeli, Konya (Beyşehir), Kahramanmaraş (Göksun), Mardin (Kızıltepe), vd illere; Dağıstanlılar; İstanbul, Yalova, Balıkesir, Sivas, Kahramanmaraş, Muş, Kars, Erzurum, Tokat, İzmir, Denizli, Çanakkale, Samsun, Trabzon, Kayseri , Sinop, Hatay vd. yerlere yerleştiler.
1877'deki Abhaz sığınmacılara ait bir mezarlık Kocaeli'nin Kandıra ilçesi Kefken mevkiinde, deniz kıyısında bulunmaktadır. Her yıl 21 Mayıs günü, bir Anıt Mezarlık haline getirilen bu yerde,Türkiye'deki Abhaz ve Kafkas (Adıge, vd) sivil toplum kuruluşları öncülüğünde toplanılmakta, dua edilmekte, gece ateş yakılarak ve denize çelenkler bırakılarak geçmişin üzücü anıları yaşatılmakta, ayrıca aynı gün İstanbul'da Üsküdar Kız Kulesi önünde toplanılıp sürgünde ölenler anısına Boğaz'a çelenkler bırakılmakta, daha başka yerlerde de benzeri etkinlikler düzenlenmekte, Çerkeslerin bulunduğu birçok ülkede de 21 Mayıs bir "Yas Günü" olarak anılmaktadır.
Adıge/Çerkesler,2010 ve 2011 yılları 21 Mayıs günlerinde,21 Mayıs 1864'ü,yaniYas Günü'nü,İstanbul Taksim Meydanı'ndan başlayan,İstiklâl Caddesi boyunca sloganlar eşliğinde süren ve Galatasaray'daki Rusya Federasyonu (RF) Başkonsolosluğu önünde sona eren yürüyüşlerle anmış ve soykırımı inkâr eden Rusya Federasyonu yönetimini kınamışlardır.Çerkesya yurtseverleri adlı bir Çerkes grubu da RF Başkonsolosluğu önüne soykırımı ve RF politikalarını kınayan bir siyah çelenk bırakmıştır. Rusya Federasyonu ise,Çerkeslere soykırım uygulandığı iddialarını kabul etmemektedir.
Bu anmalar her yıl düzenlenen bölgesel etkinlikler olan Kafkas İlkbahar Şenlikleri'nde de sürdürülmektedir. Buralarda da günün anlamına ilişkin konuşmalar yapılmakta,müzik,dans ve tiyatral gösteriler sunulmaktadır.Ayrıca her yıl,sürgünde ölenler ve Anayurt şehitleri adına Çanakkale'nin Biga ilçesinin Hacıköy ve Kocaeli Merkez ilçesinin Uzuntarla köylerinde anma toplantıları yapılmakta, İstanbul'un tanınmış eski mevlithanlarından, Adıge folkloru derlemecisi ve Adıgece mevlidi Adıge makamı dışında, Türkçe makama uyarlayıp kayda geçiren ve çoğaltan Adıge-Şapsığ asıllı Hafız Fahrettin Abatay (Guser)'in (doğ.1934) sesi ve daha başka hafızların, ayrıca her yıl Adigey'den gelen hafız ve konukların katılımı ile törenler yapılmakta ve Adıgece Mevlid okunmaktadır (Abhazlar, Adigey, Krasnodar Kray,Şapsığ Ulusal Rayonu,Şapsığlar).
GENEL ÖZET
21 Mayıs 1864; 300 yıl süren Kafkas - Rus savaşlarının sona ermesi ve Kuzey Kafkas halklarının sürgüne zorlanmasının başlangıç tarihidir. Bu tarihten sonra Çerkes toplulukları dünyanın çeşitli ülkelerine dağılmışlardır. Sürgün süreci içerisinde birçok insan hayatını kaybetmiş, sürüldükleri topraklarda ise hastalık, açlık ve yoksulluk gibi problemlerle karşı karşıya kalmışlardır.
Sürgün yolunda çekilen çileler, yolda telef olanların feci durumları Trabzon'daki Rus konsolosunun, tehcir işlerini idare etmekte olan General Katraçef'e yazdığı raporda şöyle anlatılır: Türkiye'ye gitmek üzere Batum'a 70,000 Çerkes geldi. Bunlardan vasati olarak günde 7 kişi ölüyor. Trabzon'a çıkarılan 24,700 kişiden şimdiye kadar 19,000 kişi ölmüştür. Şimdi orada bulunan 63,900 kişiden her gün 180-250 kişi ölmektedir. Samsun civarındaki 110'000 kişi arasında her gün vasati 200 kişi can veriyor. Trabzon, Varna ve İstanbul'a götürülen 4650 kişiden de günde 40-60 kişinin öldüğünü haber aldım." İşte bu suretle peş peşe sürüp gelen felaketlerin ve musibetlerin darbeleri altında inleyen ve eriyen bu kahraman ve faziletkar milletin bedbaht bakiyesi de Dobruca, Bulgaristan, Sırbistan, Arnavutluk, Suriye, Irak gibi daima tehlikeye maruz bulunan ve daima emniyetsizliğin hükümran olduğu yerlere iskan edilmiştir.
Modern tarihin en büyük kitlesel nüfus hareketlerinden biri olan Çerkes sürgünü (Henze, 1986: 247) esnasında deniz gibi kan akıtıldı. Gemiye binmek için aç bîilaç kıyıda yağmur çamur içinde, ölüm iniltileriyle bekleşenler, yanaşan gemiye üşüşüp taşıma kapasitesinin çok üzerinde biniyorlardı. Gemiler de daha fazla para alabilmek için çok yolcu alıyor, bu yüzden fazla yol almadan batan gemilere sık rastlanıyordu. 1864 Mayısında, Trabzon'daki Rus konsolosunun yazdığına göre 30 bin kişi açlık ve hastalıktan kırıldı. Gemilerde hastalık alameti gösteren olursa derhal denize atılırdı.
Çerkes Soykırımı 20 Mayıs 2011 tarihinde Gürcistan parlamentosunun oybirliğiyle aldığı bir kararla Gürcistan tarafından resmen tanındı. Böylece Çerkes soykırımı,bağımsız bir devlet tarafından resmen uluslararası gündeme taşınmış oldu.
13 Mayıs'tan 25 Mayıs'a kadar (Kaffed Çerkes Soykırımının anmasını 25 mayısta samsun'da yapmıştı) Çerkes Aktivistler tarafından Soykırım eylemi düzenlenmiş. Antalya-Burdur-Afyon-Eskişehir-Ankara-Bolu-Düzce-Sakarya-İzmit-İstanbul-İzmit-Sakarya-Düzce-Bolu-Çankırı-Çorum ve Samsun istikametinde otostop çekerek 2 ekip halinde soykırımı bindikleri tüm araçlara ve indikleri yerde gördükleri herkese anlatmışlardı.[38] 13 Mayıs'ta Canberk, Kadir, Gizem ve Gökhan'ın eylemiyle başlayan süreç devamlılık oluşturarak 3 ekim de başlayan ve Türkiye Büyük Millet Meclisi'ne yönelen Soykırımı Tanıyın hareketini doğurmuştu.[39] Bu hareket kendini büyüterek çalışma gruplarına bölünmüş ve ilk olarak Antalya'da açılan stanttan sonra Sakarya'da 3 günlük ve 5 günlük toplam 8 gün süren Çerkes Soykırımı Tanınsın Stantları açıldı[40] daha sonra İstanbul Avrupa yakasında Galatasaray Lisesi önünde [41] ve İstanbul Anadolu Yakasında Kadıköy - Bahariye caddesinde stantlar açılarak imza toplanmıştı [42] Gelişen süreçte Sochi Olimpiyatlarının da etkisiyle canlanan Çerkes aktivizmi kendine yeni dinamikler kazanıyor.
Alıntıdır.